Pasian' thu gena ka zin kawikawi ciangin, Sunday tan nading thu Siate leh pawlpi mite in amuh bang tek uh hong gen uh hi. Tua banah laibu leh laihawm a tuamtuam panin zong ka sim kha zel hi. Hih ngaihsutna atuamtuamte kong hawmsawn nuam hi. Keima hoih sak pen zong kong gen ding hi. Kei hoih sak na pen LaiSiangtho tawh na kituak ding hi. Eite in LaiSiangtho' cihna bang bek ih deih hi. LaiSiangtho tawh akituak lo thu peuh mah ih sit tel ding hi. Pasian' deihna bang amang nuamlo peuh mah vantung a tung kei ding hi. Tua ahihmanin Pasian' deihna koi pen hiam? cih ih theih ding thupi hi. Hih thute zong za ngei in, sandan khat ciat na nei kha ding hi. Jesu Khris, Honpa-a ih saanna tawh Ama thute zong nial lo-a, ahite ahibang asang dingin, lungsim kihong sa-in hih lai ih sim ding ka deih hi.
1. Sinai mual masiah Sabbath thupiakna om lo hi.
Sabbath pen piancil lai-in Pasian in tawlngakna, siansakna leh thupha piakna tawh na bawl hi. "Hih bangin van leh lei leh na khempeuh kizo ta hi. A ni sagihni-in Pasian in Ama hihsa A nasep zo ta-a, Ama hihsa A nasep khempeuh panin a ni sagihni-in Amah a tawlnga hi. Tua ahih manin Pasian in ni sagihni thupha pia-in a siangtho sak hi, bang hang hiam cih leh tua ni-in piansakna ah Ama hihsa A nasep khempeuh panin Pasian tawlnga hi.” (Pian. 2:1-3).
"Ni guk sungin Topa in van leh lei, tuipi leh a sung uha om khempeuhbawla, a ni sagihni-in tawlnga hi; tua ahih ciangin Topa in Sabbath ni thupha pia-in a siangtho sak hi.” (Paikhiatna.20: 11).
Sinai mual ma-in Sabbath thupiakna om lo ahih leh a dang thupiakte eleh? Bang huna hong kipia ahi hiam? Sawltak Paul in, "Thukham a om lohna ah thupalna zong a om kei hi,"(Rom.4:15) ci hi. Pasian' Thukham kip tawntung hi. Thupiak Sawm in a kip tawntung thuguipite hong lak hi. A thumaan Pasian in tuate phiat thei lo hi. Sinai mual ma pekin hih thuguipi te om zo hi cih um hi lo na hi hiam? Thukham om lo hi leh Adam, Evua leh Kain te in mawhna nei hi, bang hangin kici thei ding hiam? "Mawhna in Thukham palna ahi hi.” (1 Jn. 3:4). "Abraham in ka thu mangin, ka sawlnate, ka thupiakte, ka ngeinate leh ka thukham te a zui hi"(Pian. 26:5) ci hi. Mosi khan ma, Sinai mual ma, kum tampi lai-in Abraham nungta hi. Abraham in ka thupiakte zui hi, ci-in Pasian tektek in gen hi. Tuate Sinai mual ma-in a om kul hi. Aigupta gamah Josep a om lai-in zong, thupiak sagihna palsatna pen mawhna ahihlam na thei hi. Tua pen angkawmna ahi hi. (Pian.39:9). Thukham a om lohna ah thupalna a om kei hi, cih phawk gige in. Josep in thukham thei-a, tua palsatna in mawhna ahihlam zong thei hi. Dahna, sinkhamna leh siatna a hong tun mawhna tuihual a dal dingin tu hun laitakin leitung ah Josep tul tampi nei le'ng ut lo na hi hiam?
Sinai mual ma-a Sabbath a om khitna thu khat om lai hi. Sinai mual ah Isreal' tate in thukham a ngah ma uh kha khat lai-in (Paik. 16:1; 19:1), Pasian in amaute van panin an pia hi. Sabbath ni simloh nisialin Pasian in amaute manna pia hi. Ni gukni-in Sabbath ni dong a kham ding uh a zahnih tawm sak hi. Ni sagihni-in manna them khat zong khiat lo hi. A ni dangte ah manna a val a koih uh ciangin muatin than hi. Tua bangin kaal khat sialin na lamdang kilak hi. Pasian in A Sabbath a thupi sehna ngaihsun in. Kum khata kaal 52 ta a om, kum 40 tawntung, Sabbath ni-in manna khat zong kipia lo thamlo in tua ni adinga akoih uh manna muatlo thanlo hi, ngaihsun lecin Pasian in, "Amaute in ka thukham a zuih uh leh a zuih loh uh ka sittel theihna dingin"(Paik. 16:4), ci hi.
"Ni guk sung na tawm ding uh hi; ahih hangin a ni sagihni ahi Sabbath ni-in bangmah a om kei ding hi.” (Paikhiatna. 16:26).
Isreal' tate Aigupta gamah sawtveipi sila-a a om khit uh ciangin, khapsa gamah a lut dingin kilawm hiam kilawm lo hiam cih leh, Ama thupiakte mang nuam uh hiam mang nuam lo uh hiam cih a theihna dingin Pasian in amaute sittel nuam hi. Sabbath tawh amaute na zia-et hi. Eite zong Vantung Khanan ih lut ma-in mawhna sila panin suakta hiam suakta lo hiam cih a theihna dingin Pasian in hong sittel nuam hi. Nang leh kei' a dingin tua sittelna in Sabbath hong hi ding hi. Paul in "Hih nate thuhilhnain amaute' lakah pianga, hun beina a tuak kha ding eite hong kihilhna-in tua te na kigelh hi"(1 Kor. 10:11) ci hi.
2. Sabbath pen Judah mite'ading beka ki bawl hi.
Judah mite' ading beka Sabbath a kibawl hi dingin na ngaihsun hiam? Juda mi khat nangawn zong a om ma, kum 2500 lai, leitung a kipiansak cil lai pekin Sabbath na kibawl zo-in thupha na kipia zo hi. Pasian in kum 2500 tawntung ngak ngiungeuin, Juda mi khat hong pian a muh tak teh, "Nang' a dingin Sabbath ka na bawl hi. No Judate' a ding bekin thupha pia-in ka siangtho sak hi; midangte tawh bangmah kisai lo hi," ci-in na um hiam? Jesu in "Sabbath in mihing'a dinga kibawl hi"(Mk.2:27, 28) ci hi. Hih thu in mihing a kici peuhmah huam hi. Juda mite bek mihing hi lo hi.
Jesu in, "Mihing' Tapa in Sabbath ni' Topa zong ahi hi"(Mat. 12:8) ci lai hi. Ama bawlsa ahih manin Amah a To hi pah hi.
Heb. 1:1,2 - "Lam tuamtuam tampi-in Pasian in tanglai-in ih pate kiangah kamsangte thu gen sak hi; ahih hangin tu hun nunung ciangin eite kiangah Tapa hong gen sak hi; Amah in tua pa, na khempeuh a luah dingin koiha, Amah tawh leitung a piangsak hi."
Kol. 1:14-16- "Ama sungah eitein mawh maisakna, tatkhiatna ih ngah hi. Amah in muh theih loh Pasian' lim hi-a, piansak khempeuh lakah a suak masa ahi hi; Ama sungah van leh lei-a a om na khempeuh, muh theih leh muh theih loh, tokhomte ahi-a, uknate ahi-a, kumpite ahi-a, thuneihnate ahi zongin kipiangsaka na khempeuh Amah pan leh Ama'a dingin kipiangsak hi."
Pasian' Tapa Jesu pen Piangsakpa hi, ci-in Lai Siangtho in hong gen hi. Amah in na khempeuh bawla, Sabbath zong piancil lai-in na bawl hi. Lai Siangtho sunga hih kammal te ih sim khit ciangin, maitang kimu-in Jesu tawh a kiho hi le'ng cih ngaihsun in. Lai Siangtho in, "mawhna in thukham palsatna hi," ci hi (1Jn. 3:4). Sabbath zong hih thukham sunga thupiak khat ahi hi. Mimawhte' tangin Jesu hong si hi. Pasian' thukham a palsat pen Juda mite bek ahi hiam? Juda mite bek leitunga mimawh ahi hiam? Juda mite bek in Honpa a kitangsam ahi hiam? Thupiak lina limtakin sim lecin piansakna pahtawina-in Sabbath thupha kipia ahihlam na thei ding hi. Sabbath pen eite khempeuh' a ding hi-a, a Siangtho na khat hi cih, thei a ih kidop ding kilawm hi.
3. Sabbath pen Mosi' thukham tawh kisai hi.
Thupiak Sawmte a gelhpa kua ahi hiam? Sabbath thupiak leh a dang kuate kua’n gelh hiam? Mosi hiam? Hi lo hi. Pasian tektek in Ama khutme tawh suangpek tungah gelh hi, Lai Siangtho in hong ci hi.
Paikhiatna. 32:16 - "Tua suangpekte Pasian' bawl hi-a, a lai zong Pasian gelh hi-in, suangpek tunga a gelh ahi hi.” Paik.31:18 zong en in.
Mosi in laibu sungah zehtan thukhamte gelh hi: "Tua khit ciangin, Mosi in lai bu khat sungah tua thukham kammalte a gelh hi.” (Thuhilhk. 31:24).
Pasian' thukham pen a kicing thukham khat hi: "Amaute na hilh theih dingin, ka gelhsa thupiakte ahi, thukham khat leh suangpekte kong pia ding hi.” (Paik. 24:12). Thuhilhk. 5:22 zong en in.
Zehtan thukham zong kicing hi: A pum sungah gal ahi ngeina tawh kipawl thukham phiatin, ama sungah mi nihte mithak khat suaksaka, a kilem sak hi.” Eph. 2:15; Heb. 9:10 zong en in.
Pasian' thupiak sawm in, mawhna bang hiam cih hong gen hi. Tua Thupiak Sawmte a palsat uh ciangin bang teng hih ding cih zehtan thukham in mite gen hi. Amaute kisikin mawhmaina a deih uh leh, biakpiakna hong paipihin, ni khatni cianga singlamteh tunga hong kipia ding biakpiakna lianpi, upna tawh en ding uh hi. Tua zehtan thukham ahi biakpiakna ngeinate in Kalvari muala singlamteh kawk a, tua lai-ah bei hi. Pasian' thupiak Sawm pen a tawntungin kip hi.
La. 111:7, 8:- "A khutmete citakin thutanga, a thupiak khempeuh muanhuai hi. A tawntungin kip uha, cihtakna leh thumaanna tawh kihih hi."
4. Thupiak Sawm pen Hun Lui tawh Kisai hi.
Thupiak Sawmte na lungngaih kawmin, Ama thukham sunga hong kilang Pasian' zia leh ngeinate ngaihsun dih in. Pasian' zia kibang ngitnget hi. Ama ngeinate zong ki bang ngitngeta, kikhel ngei lo hi. Thupiak khat ciat sungah ngeina kip khat ciat om hi. Kithahna, kidaisakna, guktakna, angkawmna, milim biakna, nu leh pa zahtak lohna, Sabbath neusehna, cihte en pak leng, hihte phiatin hi leh, Pasian pen bangci-in a thumaan Pasian hi thei mawk ding hiam? Hi thei lo hi. Thupiakte a Sawmin kip tawntung hi. Hun khat ah kizangin, hun khat ciangin kizang lo cih pen om thei lo hi. Hun Lui sung hita leh Hun Thak sung hita leh hih thupiakte palsatna pen Mawhna hi den hi. Hun Lui sung hita leh Hun Thak sung hita leh mawhna thaman pen sihna mah hi den keei hi.
Pasian in mimawhte hotkhiatna lampi khat bek zang hi. Hun Lui lai-a mite in singlamteh tunga Khris' sihna na gal-et uh hi. Hun Thaka mite in singlamteh nungleh et uh hi. Leitung buppi' mawhna pen Jesu tung bekah kinga hi. Paul in Hun Lui thu a genna ah, "Amaute kiang mah bangin eite kiangah zong lungdam na thu hong kihilh hi"(Heb. 4:2) ci hi. Rom.1:16 ah "Lungdamna thu in hotkhiatna dingin Pasian' vanliatna ahi hi." ci hi. Tua in mawhna pana suahtakna hi. Banghang hiam cih leh, "mawhna in thukham palsatna ahi hi"(1 Jh. 3:4). Thukham om nawn kei leh mawhna zong om nawn lo dinga, mawhna om nawn kei leh Lungdamna thu zong kisam nawn lo ding hi. Tua hi a, a siangtho, a kikhel ngei lo Pasian' thukham pen a tawntunga om den ahihlam ih theih tawntung ding kisam hi.
5. Thupiak Sawmte Singlamteh ah Kikhen zo.
Pasian' thu a kigenna mun khat ah upa khat hong pai hi. Nai lang bang a ngaih khit ciangin hong ding to-in, mipite' lam nga-in, "Ute naute aw, hih pa pen sia zuau ahi hi. Hong khemnate taksangin zui kha kei un. Amah in thupiak sawmte hong zui sak nuam lai hi. Paul in Kol.2; 14-17 ah, tua thupiakte in eite tawh kilem lo ahih ciangin singlamteh tungah kikhai zo hi, ci hi," ci-in hong pau hi. Mittang khempeuh ama tung tu hi. Siapa in tua pa, thu pawl khat dong hi. "Tua mun in Thupiak Sawm a ci nuam hi dingin na um takpi hiam? Tua thupiak sawmte a koi pen nang tawh kilem lo-in Jesu a kikhaina zumhuai sing tungah a kikhai ding ahi hiam? Mi a that nuam, ang a kawm nuam na hi hiam? Guta nuam, na nu na pa simmawh nuam na hi hiam? Pasian sangin milim bia nuam zaw na hi hiam? Piansakna a pahtawina-a Pasian in thupha a piak Sabbath na tan nop loh man ahi hiam? Thupiak sawmte a koi pen tawh nang kilem lo na hi hiam?" ci hi. Tua pa a mai hong khingin hong tu hi.
Lai Siangtho in Thupiak Sawmte leh zehtan thukhamte kilamdang sak hi. Singlamteh tunga a kikhen pen thupiak sawm hi lo-in, zehtan thukham hi zaw hi. Paul in tua pen, "eite tawh kilem lo-a om Ngeina tawh kipawl lai," ci hi. Kol. 2:14; Eph. 2:15 ah zong, "A pum sungah gal ahi, ngeina tawh kipawl thukham a phiat hi." ci hi. Tua ngeinate bang hiam? Heb. 9:10 ah,"ne ding, dawn ding, silh ding a pawl pawlte tawh, pumpi tawh kipawl ngeinate ahi uha, bawl thakna hun dongin a kip bek uh hi”, ci hi. Singlamteh tungah Jesu a sih laitakin, biakinn deina puan a tung pan a nuai dong muh loh khut in bal kek hi. Tua in biakpiakna ngeinate bei ahihna hong lak hi. Pasian' Tuuno a sih khit ciangin sa gawh biakpiaknate a mawkna hi ta hi. Khris hong suah ma, kum 500 lai-a a khang Daniel in, "sa gawh biakpiaknate" Khris in bei sak ding ahihna na mu khol hi (Dan.9:26, 27). Siampi laibu 23 sung en lecin, Kol. 2:16 sunga Paul in singlamteh a liim ahi, a cih, nekna dawnna leh Sabbath nite in zehtan thukham tawh kisai hi-a, singlamteh na kawk uh hi. Siam. 23 sung limtakin sim in. Ni sagihni Sabbath pen Eden huan ah piancil lai-a kibawl hi-a Topa' Sabbath kici hi. Mawhna a om ma peka a om khin hi ahih manin tua pen singlamteh a liim hi thei lo hi. Singlamteha a bei ngeinate khat, zong hi kha lo hi. Sawl 17:2; 16:13; Mat. 24:20; Lk. 23:54 pan 24:1; Sawl. 18:1-4; 13:14, 42. Lei Thak ah Sabbath kitang ding hi. Isa.66:22, 23.
6. Khris in Sunday ni-in A Nungzuite thupha pia hi.
A Lai Siangtho sim phot ni. "Ni sagih lakah ni kipatni-in, nitak ciangin Juda mite a kihtak manun, kongkhakte khakin a nungzuite a kikhopna ah Jesu luta, 'Nop na ngah ta un,'" ci hi (Jn.20:19). "Juda mite a kihtak manun" nungzuite a kikhawm uh ahi hi. Topa thokik zo ci-in Mari in va gena um lo uh hi (Mark 16:9-11). Thuzui nihte'n va gen leuleu uha um lo lai uh hi.
Mark 16:12, 13; Luk. 24:13-35 zong en in. Jesu mahmah va pai, sikha na sa lai uh hi (Luk.24:36- 43). Jesu in amaute' up lohna taai hi (Mark 16:14). Um hi le-uh Galile gam ah kituah ding uh hi (Mark 16:7). Tua ahih man in nungzuite in thawhkikni a pahtawi uh hi lo hi. A kimat ding uh lau-a, a bu uh ahi hi. Tua ahih manin Topa in amaute kiangah, "lau kei un," a ci hi beka, ka thawhkik ni hong pahtawi, ci-a, amaute thupha a pia hi lo hi. A khut a khe, a liamma teng a lah masiah amaute in um lo lai uh hi.
Jn.20:26 ah, tua nung ni giatni ciangin amaute tawh kimu kik, ci hi. Tua ni pen ei' seh pakpakna bangin Sunday ni tek zong na hi khol lo kha ding hi. Jesu leitung ah a om lai-in leitung a piansak cil lai-a a tan mah bangin Sabbath tang hi (Luk.4:16). A kikhelna ding kammal khat zong na gen kha lo hi (Mat. 5:17-19). Thawhkikni ta bekin A nungzuite tawh Jesu kimu hi, ci-a ih matlap ding zong om khol lo hi.
7. Sawltakte in Sabbath Phiat Hi.
Thu nih hong dong nuam ing. Sawltakte in Sabbath kiphiat hi, a cihna uh Lai Siangtho koi mun in gen hiam? Amaute in a phiat theihna'ng uh aanna nei uh hiam? Sabath ahi lo, thupiak dangte khat a phiat uh ahi dingin ngaihsun sin aw! Pasian in thupha pia-a a siantho saksa Sabbath a phiat dingin sawltakte a kipat ding pen a lungkham huaipi khat hi. Sawltakte in tua bang phiat ding cih thadah ngaihsut in zong nei kha beek lo uh hi. A phiat ding uh sangsikin Sabbath a tanna uh matlap ding tampi om zaw hi (Sawl. 13:14, 42; 17: 2). Mat.24:20 ah, Jerusalem khua galte in a sim ciangin galtaina nangawn tawh Sabbath a palsat lohna dingun thu a nget ding uh Jesu in a nungzuite vaikhak hi. Khris a thawhkik zawh kum 40, AD 70 kum ciangin Jerusalem khua galte'n simin susia pan hi.
8. Sunday ni-in Paul in Thuhilhin Khomun Balnen.
Laisiangtho sim phot ni. "Ni sagih lak pan ni masa bel ni-in, khomun balnen dingin a kikhop laitakun, Paul in, zing sang ciangin pai ning, ci-in amaute tawh kihopiha zankim dongin thu a hilh hi.” Sawl. 20:7.
Ni sagih lakah ni masa ni-a kikhopna a nei uh hi takpi hi. Hih pen mi tampi in, tu huna Sunday ni suna kikhopte bang ahi dingin ngaihsun uh hi. Hih pen sun hi lo-in zan hi. Mei kivak hi. Zankim dongin Paul in thuhilh hi. Lai Siangtho ni sim dan pen nitum khat pan nitum khat ahihlam phawk in. (Siam. 23:32). Tua ahih manin ni masa ni-a nitak kikhopna pen Saturday nitak hi zaw hi. (Sawltak 20:7 TEV. sim in). Pian. 1:5-"Pasian in khawvak pen Sun ci-a, khawmial pen Zan, a ci hi; nitak omin zingsang hong oma, a ni masa ni ahi hi."
Siam. 23:32:-"NItum panin nitum kik dongin na Sabbath uh na tang ding uh hi."
Khomun a balnenna thu tawh kisai-in, amaute in nisialin balnen uh hi. Sawl. 2:46:- "Amaute in nisialin kithutuakin biakinn ah om uha, inn khat pan inn khat ah khomun balnenin, lungdamna leh lungsim pumkhat na tawh an a ne khawm uh hi."
Zingsang khuavak leh Paul ding khia-in khual zin ding ahih manin mangpha khakna a bawl uh hi beka Nekkhawm Pawi a bawl uh zong hi lo hi. Paul in ni sagih lakah ni masa ni, Saturday nitakin kikhop bawl ahih manin Sabbath phiata Sunday a thupi sak hi, a kici thei ding hiam? Paul in a nisial phial mahin kikhop bawl hi. Tua nite khempeuh Sabbath banga tan ding na hi pah pah lo hi. Ni khat peuh pen Sabbath ahi thei ziauziau hi lo hi. Pasian in tawlngakna, thupha piakna leh siantho sakna tawh Sabbath na bawl hi. Leitung mihing kuamah in ni khat peuh a siangtho dingin bawl tawm thei lo hi. Paul in Sabbath ni-in kikhop na bawl zel hi. Mi kimkhat in tua pen Juda mite a ngaihsutna hi ci uh hi. Ahi zongin tua kikhopnate ah Gentile te zong kihel hi.
Sawl. 18:4- "Sabbath ni sialin kikhopna inn ah thu gena, Juda mite leh Greek mite a zol hi.” Sawl. 13:14, 42; 16:13; 17:2.
Sawl. 18:11:- "Tua lai ah kum khat leh kha guk taamin amaute lakah Pasian' thu a hilh hi."
9. Eite Thuciam Thak ah Ih om Hi.
Thuciam Thak ah omta ih hih manin ni sagih Sabbath ni tan kul nawn lo hi, ci-in sia tampi in hilh uhhi.
Jer. 31:31-34. "Ngai un, Israel innkuan leh Juda innkuan te tawh thuciam thak ka bawl hun hong tung ding hi, Topa in a ci hi.”
Aigupta gam pana amaute ka kaih khiat lai-a, a pate uh tawh ka bawl kiciamna bang hi lo-ding hi…"Isreal innkuan tawh ka bawl ding kiciamna hih bang hi ding hi; A SUNGLAM UHAH KA THUKHAM KA KOIH DINGA, A LUNGTANG SUNG UHAH KA GELH DING HI; amau' Pasian ka hi dinga, amaute ka mite ahi ding uh hi, Topa in a ci hi."
Thuciam Thak ah Pasian in, Ka THUKHAM A LUNGTANG SUNG UHAH KA GELH DING, ci hi.
Heb. 8:8-10 sung zong sim in. Thuciam Lui ah Pasian' thupiakte a zui ding in mite kiciam uh hi. Tua pen a lungtang sung uhah om lo ahih manin zui zo lo uh hi.
Thuciam Thak ah, ih lungtang sung ah A Thukham a gelh dingin Pasian hong kiciam hi. Singlamteh tunga a kikilh cip khut mah in, na phal nak leh na lungtang sungah A Thukham hong gelh ding hi. Amah in tua Thukham a lungtang sungah koih hi. (La. 40:8). Pasian' thukham a palsat mi khat in, Khris kiang zuanin, a mawhnate a kisik ciangin, amah a huh dingin Khris kun (ngen) hi; tua mi lungtang sungah Khris tum pahin, tua lai ah A Thukham gelh hi; amah a huh dingin tua lai ah Khris om pah ahih manin mawhna a bawl nawn lohna dingin hatna nei pah hi.
Na lungtang sungah Pasian' thukham kigelhin a om hiam? A kigelh leh Thuciam Thak ah na om ta hi. Na lungtang sung ah a hong koihna dingin Pasian' thukham na it taktak nai kei-a leh, Thuciam Lui ah nang a om lai na hi-a, na hatna suanga zuih a sawm pa na hi zaw hi. Mi tul tampite in Pasian' thukham nung ngat uha, ahih hangin Jesu in lungtang sung ah gelh nuam hi. Ih lungtang sungah thupiak sawmte a vekpi-a hong koih ding, bang hangin phal lo-in om ding ih hi hiam? Lai Siangtho in, "Na thukham a itte in nopna lian ngah uha, bangmah in amaute a nawngkai sak kei ding hi," ci hi. La. 119:165.
10. Sunday NI-a Sumpi Kaih Ding Paul in Thu Pia Hi.
Hih mun ah mi tampi buai thei uha, ahih hangin Sunday ni siantho sakna thu bangmah om tuan lo hi. Paul in, "Mi siangthote'a ding kaihkhopna tawh kisai-in... Ni sagih lakah ni masa ni-in, kong tun cianga khop tawm a om lohna dingin, Pasian' hong piakna tawh kizui-in, na tuam koih ciat un," ci hi. I Kor. 16:1, 2. Biak kikhopna bawla sumpi khon, ci lo hi. Pasian' a ding sumpi, zong ci lo hi. Biakinna kaihkhop ding zong ci lo lai hi. Pasian' piakna tawh kizui-in inn ciat ah tuam koih khol ding, ci hi. Jerusalem khua-a mi siangtho, mizawngte huhna dingin Paul in a puak theih dingin, ni masa ni-a kipan, puansilh nikten-a kipan a piak zawh bangbang uh na tuam koih khol ding cihna hi zaw hi. Jerusalem khua-a Paul a pai ciangin khop tawm a om lohna dingin khopsa-a a na koih kholh ding uh Paul in a vaikhak ahi hi.
11. Sunday Ni Pen Topa' Ni Hi.
Siate leh Khristian tampite in Sunday ni pen Topa' ni, ahih kei leh Pasian" ni, ci uh hi. Mang. 1:10 sim le'ng: "Topa' ni-in kha sungah ka oma," ci hi. Topa ni pen bang ni hiam cih hih munah na gen tuan lo hi. Ahi zongin Topa in ni khat nei hi cih kilang hi. Mark 2:28 ah, "Mihing' Tapa in Sabbath ni' Topa ahi hi." na ci hi. Pai. 20:10 ah, ni sagih ni pen Topa Pasian' Sabbath ni hi, ci-in gen hi. Ni sagihni Sabbath pen Topa' Ni hi zaw cih hong kilang hi. Isa. 58:12-14 ah Pasian in Sabbath ni pen, "Ka Ni Siangtho" na ci hi.
12. Rom. 6:14. Thukham Nuai-ah Om Nawn Lo, Hehpihna Nuai-an Om Ta.
Mi khat in, "'Thukham nuai-ah na om nawn kei uha, hehpihna nuai-ah na om ta uh hi,' Paul in ci hi lo hiam?" ci hi. Siapa in, "Ci mah hi, ahi zongin a baan na sim ngei hiam?" ci hi. "Thukham nuai-ah om nawn lo-in hehpihna nuai-ah om ta ih hih manin mawhna bawl thei ding ih hi hiam? Hi peuhmah lo hi.” Hih kammal pen Paul in kua tunga a cih hiam cih ih theih masak ding kisam hi. Hih pen mimawhte' tunga a cih hi lo hi. A mawhnate uh a maina ding ngena, Jesu kiang pana mawh mai sakna a ngahsa Khristiante' tunga a cih ahi hi. Hehpihna leh thukham kikhen thei ngei lo ahih lam ih phawk kul hi. Mawhna ih cih pen Pasian' thukham palsatna hi-a (1 Jn. 3:4), "Pasian aw mimawh keimah hong hehpih in" (Luk. 18:13), ih cih nop kul hi.
Ih mangngilh loh ding gentehna khat gen ni. Mi nih om hi. Khat pa in Kawl gam thukham khat palsat hi. Thu a kisit ciangin a mawhna kimu-a, thah dingin thu kikhen hi. Khat pa in Pasian' thukham palsatin, van tung kumpipa' tungah mawh hi. "Mawhna thaman sihna hi.” Rom 6:23. Amah zong sihna thuak ding hi.
A masa pa Kawl kumpipa in a ngaihsut ciangin hehpih huai sa-a, a mawhna mai sak hi. Thahna ding panin amah kikhah khia hi. Ama thaman ahi het lo, mawh mai sakna, kumpipa in pia hi. Kumpipa' hehpihna tawh amah a suahtak khit ciangin amah in Kawl gam thukham bang a cih ding hiam? Kawl gam thukham zahtak zaw kaan ding hi.
Pasian' thukham palsat a a si ding pa' thu gen leuleu ni. Tua pa in ama sih tanga Jesu a sihna thu a zak ciangin, tua in a lungsim khoih kha-a, a mawhna te hangin dahin, kisikin pulakin thum hi. Jesu in tua pa' mawhna mai sak hi. Tua pa in zong kilawm kisa lo pipi-in Jesu' piak hehpihna saang hi. Tua pa tu in thukham nuai-ah om nawn lo-in hehpihna nuai-ah suakta-in om hi. Tu-in tua pa in Pasian' thukhamte bang a cih ding hiam? Hehpihna nuai-ah om ta ka hih ciangin tua thukham luipi zuih kul nawn kei, a ci ding hiam? Pasian' thukham a lim zuih zawk ding hi zaw lo hiam? Rom.5:12 "Mi khempeuh mawh khin uh ahih manin, mi khempeuh tungah sihna hong tung hi," ci ahihmanin ei zong hih mipa mah tawh kibang ih hi hi. Thukham khat peuhpeuh a palsat mi in thukham nuai-ah (thukham' mawhsakna-ah) om hi. Amah in mawhmaisakna ngena a ngah khit ciangin, a palsat kik zel kei buang leh thukham nuai-ah a om hi nawn lo hi.
Hehpihna in thukham lina ih palsat ding hong phal ahihleh a dang kua teng zong bang hangin hong phal lo tuan ding hiam? Hehpihna in thukham khat beek ih palsat ding hong phal lo ahih manin thukham nambat lina (Sabbath tanna) zong ih palsat ding hong phal lo hi. Ih palsat leh hehpihna thusim lo ih suak ding hi.
13. Sepna Tawh Hi Lo, Upna Tawh Diksakna Ih Ngah Hi.
Thukham zuihna hangin kuamah in diksakna a ngah kei hi. Upna bek tawh a kingah hi (Rom.5:1). Ahi zongin Rom 3:31 ah, "Upna hangin thukham paikhia ih hi hiam? HI peuhmah lo hi. Thukham ih kip sak zaw hi." ci hi. Upna in thukham koici kip sak hiam? Nang'a dingin Jesu hong si, cih na um hiam? Thukham kipalsat lo hi leh Jesu hong si ding ahi hiam? Si lo ding hi. Hong sih zong kul lo ding hi. Tua ahih manin eite' adinga Ama hong sihna hangin upna tawh thukham a kipsak ih hi hi. Rom. 2:13 ah, "Thukham a za lel bekte in Pasian' mai-ah diksakna ngah lo dinga, thukham banga a gamtate bek in diksakna ngah ding hi," ci hi. Upna tawh diksakna ih ngah ciangin ih hih ding om lai hi. "Gamtatna a nei lo upna in a si hi.” Jakob 2:20. Thukham a thei lel bek na hi hiam. a zui mi na hi hiam? Jakob 1:22-25; 2:10-12 sim in. Mang. 22:14 "Nuntakna singkung a zuat theihna ding uh leh, khawpi sunglamah kongpi pana a lut theihna ding uha, Ama thupiakte a zuite in hampha uh hi.” KJV
14. Khris in Thukham Kicing Sak Zo Hi.
Mi tampi in, Khrist in kicing takin thukham na zui khin zo-a, ei' zuih kul nawn lo hi, ci uh hi. Sabbath thu a hilhna ah Siapa in hih bangin hilh ahih manin mi tampi taksang pah uh hi. A siangtho, kha tawh kipawl, a kicing, a dik, a maan, kikhel ngei lo (Rom. 7:12, 14; La. 19:7; 119:172,142; 111: 7, 8) thukham, a kiphiat mang ding a ut mi, bangci bang mi hi ding hiam? Thukham om lohna gam ah kua teng nuam ding ahi hiam? Mat. 5:17 ah, Jesu in, thukham a susia ding ka hi kei, a kicing sak dinga hong pai hi'ng, ci hi. Kicing sak, cih kammal a khiatna bang hiam?
Kol. 1:24, "Note'a dingin kei hong kipia, Pasian' hun sehna bangin, Pasian' thu a kicing sak dingin," ci hi. KJV. (RSV. ah, "Pasian' thu kicingtaka hong hilh dingin," ci hi.) Mat. 3:15 zong sim in. Hih munte ih et ciangin kicing cih kammal pen phiatna, beisak cihte peuh mah ahih lohlam kitel hi. Mat. 5:18, 19 sim lecin, aneu 17-a thu, Jesu in hong gen phatna kimu hi. Aneu 19 ah, thukham khat peuhpeuh palsata, mi dangte zong a palsat dinga a hilh te, "vantung gam ah mi neu pen kici ding" ci ahih manin kidop ding thupi hi.
15. Thukham Nih Bek Om Hi - Pasian Itna leh Midangte Itna.
Khatvei Sia khat in, Jesu in thukham sawmte phiatin, nih bek hong pia hi, ci hi. Mat. 22:36-40:- "A masa leh a lian thukham in, lungsim, kha leh pumpi khempeuh tawh Pasian it in," cih hi-a, a nih na zong tua mahbang hi-a, nangmah na ki it bangin midangte zong it in," cih ahi hi. Aneu 40 na sim mangngilh kei in. "Hih thukham nihte tung panin, thukham khempeuh meng khia hi," Jesu'n ci hi.
Hih thugui nihte panin thupiak sawmte hong meng khia hi. Pasian itna leh midangte itna hi-a, a tomin KI-ITNA ahi hi. Sabbath thupiak zong hih ki-itna panin hong meng khia ahi hi. Lungsim, kha leh pumpi bup tawh Pasian ih it leh a masa thupiak li teng ih zuih nop kul ding hi. Eimah banga midangte ih it leh a nunung guk teng ih zuih nop kul hi. Mi tampi in a nunung guk teng bek zang uh hi; Jesu in, "A MASA leh a lian thupiak in Pasian itna hi," a cih pen phawk khial kei in. Pasian a it peuhmah in Amah a biak nop kul ahih manin Sabbath hong kipia ahi hi.
16. Hun Mangthang Om Hi.
Hun mangthang om ngei hiam? Ni sagihni koi ni pen hi ding hiam? Bangci theih theih ding ih hi hiam? Mi tampi hih tawh lungmang uh hi. Hun mangthang om ngei lo ahih manin ni sagihni Sabbath koi pen hiam cih maantakin kithei thei hi. A kipat cilin Pasian in ni guk sungin na khempeuh bawla, a ni sagihni tawlnga hi. Ni sagih kikualvial hong kipatna ahi hi. Pasian in ni sagih kualvial bawl hi. Pasian' bawlsa na khat peuh a buaisakte in gimna a ngah ding hi.
Tua zawh kum 2000 val hong bei toh ciangin Pasian in a mite Aigupta gam panin khapsa gam ah paipih hi. Kum 40 tawntung gamlaka a pai sungun Sabbath ni simloh nisialin Pasian in amaute Vantung An khiat hi. Pasian in Sabbath nipen bang ni cih theia, tua tawh A mite zia-et hi. Tua hun ciang dong hun mangthang khat zong om lo hi. Tua ciangin Sinai Vum ah suangpek nih tungah Pasian in thupiak sawmte gelha, "Sabbath ni phawk un—ni sagihni in Sabbath ni hi—Topa in ni guk sungin Van leh Lei bawl hi -- tua ahih manin Topa in Sabbath ni thupha pia-in siangtho sak hi," ci hi.
Tua zawh kum 2000 hong bei to leuleu-a, hih leitung ah Pasian' Tapa hong suak hi. Amah in Sabbath ni bang ni hi-a, ni bangzah mangthanga, bangzah kibehlap cihte a vekin thei ding hi. Jesu in Sabbath tang hi: "A Khanna Nazareth khua ah Jesu pai-a Ama ngeina bangin, Sabbath ni-in kikhopna inn ah lutin, lai sim dingin a ding hi.” (Luk. 4:16).
Tua hun ciang dong hun mangthang khat zong om nai lo hi. Ni a khawlna dinga Joshua' thupiakna in zong Sabbath ni bang ni cih lungkham sak tuan lo hi. Pasian in thupha a piak pen ni Sagihni hi-a, hun khen sagihna cih khawng hi lo hi. Tu huna a kizang Kalender sunga ni sagih sunga ni phazah pen Khris' hun lai-a zah mah ahi hi. Tua sungah ni a kibehlap a kipaikhia bangmah om lo hi.
Julian Kalendar: - "BC 46 kuma Julius Ceasar in a bawl kalender sungah kum khatin ni 365 oma, a kum lina-ah ni 366 om hi; kha minte leh a ni phazah zong tu huna zah mah ahi hi.” Webster's Collegiate Dictionary, 5th edition, 1941.
17. Kalendar Kilaih Zo Hi.
Mi kimkhat in, "Kalendar kilaih zo-a, Sabath ni bang ni cih kithei nawn lo hi," ci uh hi. Ni sagih kaal khat kikualvial a nawngkai sak dingin cikmahin kalendar kilaih ngei lo hi, cih theii gige in. Ni sagih kaal kikualvial a nawngkai sak dingin dawi mangpa in kalendar kilaih ding a deih hangin, tu ni ciang dong ni sagih kaal a nawngkaai sak bangmah om nai lo hi. Julian kalendar in kum khatin ni 365 nei-a, a kum lina in 366 nei hi. Tua pen vantunga ni leh khaw hun kihei zia tawh kituak lo ci-in, 1582 kum ciangin pope Gregory in October ni 5 ni pen ni 15 in koiha ni 10 la khia hi. Tua zong Mangkangte in 1752 kum ciangin zang pan uha, September ni 3 ni pen 14-in koih uh hi.
Gregorian Kalender: - "Khristian khang hun sungah kaal khat sunga nite pen a nawngkaina bangmah om lo ahihlam ciapteh ding ahi hi. 1582 kuma Gregory XIII in kalendar a puahphat ciangin, October 4, Thursday pen October 15, Friday in zom pah hi. Tua mahbangin England ah zong 1752 September 2, Wednesday pen 14, Thursday in zom pah hi.” “The Catholic Encyclopeida,” Vol. III, p. 740, Art; "Chronology“.
Spain, Portugal leh Italy te in pope thupiakna bangin a kalendarte uh laih pah uh hi. Gam dangte in ahih leh a khawnung ciangin amau ut hunin laih uha, ahih hangin kaal khata ni phazah pen kikhel ngei lo hi.
18. Monday pan Sim le'ng Sunday Zong Ni Sagih Mah Hi.
Sunday ni pen ni sagihni a suah sakna dingin mi kimkhat in Monday pan panin sim to uh hi. Tua pen a kituak dinga a seh tawm bek uh hi-a Lai Siangtho in ni khat peuhpeuh pan panin na sim mawk mawk lo hi.
Friday ni-in Topa Jesu si hi, cih leh Sunday ni-in thokik hi, cih Khristian khempeuh ih thukim hi. Tua ahih leh Luk. 23:54 pan 24:1-3 en dih ni: "Tua ni in Kiginni (Friday) hi-a Sabbath ni a nai hi. Galile gam pana Amah tawh hong ton numeite in a zui uha, han leh a luang kisialna a mu uh hi. Amaute ciahin paknamtui leh sathau a bawl khol uh hi. Sabbath ni-in thupiakna bangin amaute a tawlnga uh hi.
"Kaal khata ni masa ni-in amaute han ah pai uha, a bawlsa uh paknamtuite a keng uh hi. Amaute in han panin suang kiliik khia zo a mu uha, a sungah a pai uh leh Jesu' luang a mu kei uh hi.” Hiah hong kitel pah hi. Topa' sih ni (Friday) pen Lai Siangtho in Kiginni, na ci-a, a zing ciang pen Sabbath ni, na ci hi. A thawhkik ni (Sunday) ni sagih lakah ni masa ni, na ci hi.
Tua ahih manin ni masa ni ahi Sunday pan sim to le'ng Saturday ni pen ni sagihni hi-a, tua ni pen Pasian in ka Sabbath ni, ci hi. Jesu in a sih laitak nangawnin han sungah Sabbath na tang hi.
19. Ni Khat Peuhpeuh Phamawk Kei; Ni Khempeuh Kibang Hi. Pasian Tua Zaha A Phincil Hi Kei.
Pasian in ni sagihni thupha pia-in a siantho sak ciangin, tua thupha piakna leh sianthosakna in thupina nei tuan lo ahi hiam? Pasian in thupha a hong piakna dingin thu ih ngen tawntung hi. Pasian' thupha piak ih cih pen thupi mahmah hi. Pasian in ni sagihni thupha pia ahih manin a nidangte tawh kibang thei peuhmah lo hi.
Sabbath ih tan ciangin thupha kingah hi. Thupha mawkmawk dang bang hi lo hi. Nisialin kikhawmin biakna pen kibawl thei hi. Ahi zongin Sabbath ni-in kikhawma biakna ih bawl ciangin Pasian' thu a mang ih hi-a, thumang cihna thupha zong kingah beh lai hi. Pasian phincil lo hi leh ni guk sung manna khia-a, a ni sagihni-a khiat lohna tawh kum 40 tawntung Israel mite zia-et lo ding hi. Paik.16 sim in. Paik. 20:11 ah, "Ni guk sungin Topa in Van leh Lei bawla a ni sagihni tawlnga hi, tua ahih manin Topa in Sabbathni thupha pia-in Siangtho sak hi.”
Piansakna leh Vannuai Kumpipa pahtawina-in Sabbathni thupha kipia hi. January ni li ni pen ni dangte tawh kibang lo-in Kawlgam'a dingin thupi tuam hi. Tua mahbangin Sabbath zong Pasian leh A gam a kipum khatna ahi hi. Pasian in thupha a piak ni sagihni pen Sabbath na ci tang tuam hi. Ni khat peuhpeuh pen Sabbathni ci-a vawh pakpak theih hi lo hi.
20. Leitung Bem Ahih Ciang Leitung Bupah Sabbathni a Kibangin Kitang Thei Kei
Leitung a bem dingin a bawlpa Pasian ahi hi. Sun leh zan kigawm ni khat a piangsakpa zong Pasian mah hi. Kitang thei lo ding hi leh Pasian in ih tan ding thu hong pia lo ding hi. Leitung pen a mung (axis) tungah kipei-a ni a kimkot ciangin nai 24 ni khat ta hong piang hi. Lai Siangtho in, "Nitum pan nitum kik dongin na Sabbathte uh na tang ding uh hi,"(Siamp.23: 32) ci hi. Aneu 3 ah, "Tua in na tenna mun peuh uhah Topa' Sabbath ahi hi," ci hi.
Leitung koilai mun peuhah ih teng zongin nisuah hun leh nitum hun kithei hi. Monday, Tuesday, Sunday cihte zong bang ni bang hun cih buaina koimah gam ah om lo hi. Tua ahih manin Sabbath zong ih tenna munmun ah Frinday ni hong tum pan Saturday ni hong tum dong tan ding hi lela buai na'ng om tuan lo hi.
21. Thawhkikni Pahtawi-in Sunday Ih Tang Hi.
Sunday ni khat biakinn golpi khat ah ka va kikhop leh Siapa in a thuhilhna inah, "Tu-in ute naute aw, Pasian in Sabbath khat bek bawla, tua pen ni sagihni ahi hi. Sunday pen Sabbath hi lo hi. Sunday skul zong Sabbath skul hi lo hi. Pasian in Sabbath khat bek bawla tua pen Saturday hi. Sabbath na tan nop uh leh Saturday ni tang un. Ke'n ka hih leh Topa' thawhkikni ka pahtawina-in Sunday mah ka tang ding hi. Sunday tanna ding bel Lai Siangtho sungah thupiakna om kei; ahi zongin Sunday tanna tawh tua ni thupi sehna ka lak ding hi," ci hi.
Thawhkikni thupi saka tanna ding a kigenna Lai Siangtho sungah kammal khat zong om lo hi. Tua thawhkikni sangin Topa a thawhkikna thu thupi zaw hi. Thawhkikna thu thupi zaw ahih manin Paul in Rom. 6:4-11 sungah, "Pa' vangliatna tawh sihna pan Khris a thawhkik mah bangin, eite in zong nuntakna thak ah ih gamtat theihna dingin, tuiphumna panin sihna sungah Amah tawh ih kivui khawm hi," ci hi. Khris' thawhkikna pen hih bangin ih pahtawi ding hi. Mawhna ding panin misi ih hi masa phot dinga, tua ciangin tuiphumna panin tui sungah kivui-in, Khris' khekhap a zui dingin ih tho to kik ding hi. Mawhna a dim ih pumpi tui sungah vui sukin, a siangtho ih pumpi guak tawh ih thawh toh khit ciangin Khris huhna mah tawh mawhna bawl nawn lo-a, Khris' deihna banga nuntak siangtho tawh nuntakna in Khris' thawhkikna pahtawina taktak ahi hi.
Easter Sunday thu zong na thei nuam kha ding hi. Tua tawh kisai-in a lawp huai thu pawlkhat kong gen nuam hi. Easter pawi ciangin aktuite leh bilpite, Khris thawhkikna tawh hong kisai sakna uh lamdang na sa hiam? Lawkite in Ni bia uh hi. Ni pen a pasian uh hi sak uh hi. Tu huna lawki biakna tampi pen Ni biakna tawh hong kimemat hi. A pasian pi bel uh Ni hi-a, pasian leh nusian tampi nei thuah lai uh hi. Anlakna pasian leh guah pasian zong nei uh hi. Phalbi khuadam hun sunga a paina lampi panin Ni hong kihei kika, khua hong khalin, khualum hong kipanin lono khawng hong sel kik ciangin, khawkhal nusian ahi, kungte a hing kik sak nusian pahtawina-in pawi bawl uh hi. Tua nusian pen numei ipasal kilawpna nusian, zong kici hi. Hih nusian in gam tuamtuam leh hun tuamtuam ah min tuamtuam zong nei-a, Astarte, Isis, Venus, Flora, Ceres, Ashtareth, Diana, Eostre, khawng kici hi. Anglo Saxon te' lawhna Eostre panin tu-a Easter ih cih kammal hong piang khia ahi hi. Tanglai-a pawi tampite in numei leh pasal kilawpna bul phuha kibawl ahi hi. Ci lakna dingin aktui zang uh hi. Aktui keuh leh akno hong piang ding cih pen amaute in thei uh hi. Bilpi pen ganhingte lak pan ci suah manlang pen ahihmanin ci suah dingin bilpi khat zang uh hi. Kung hing sak nusian biakna dingin hih gel kizang hi. Tua lawkite in ni sagih sunga nite zong min guan ciat uha, Ni pahtawina-in ni masa ni pen Sunday (Ni' ni) ci uh hi. Amaute Sunday zingsang tungin mual tung khawngah kahin, nisuahna lam nga-in Eostre nusian paai (bia) uh hi.
Khristian masate in mun tuamtuam ah Pasian' Tapa Jesu Khris a sihna, a kivuina leh Sunday zingsanga a thawhkikna thute a gen kawikawi uh ciangin, dawi mangpa in zong tua lawki ngeinate pawlpi sungah hong tum sak hi. Lungsim taktak tawh kikhelna a nei lo mite zangin Khristian sungah hih lawki ngeinate hong khum hi. Lawkite in Sunday zingsang a a biakpiakna uh pen Khris thawhkikni pahtawina hong suak hi. Khawkhal laitaka Topa hong thawhkikni pen pawlpi sungah lawki pawii a lut sak theihna dingin paulap hoih khatin Rome Pawlpi in hong zang uh hi. AD 325 kuma Nicea khua vaihawmna panin pawlpi omna khempeuh ah Easter pawi bawlna ding thu pia khia uh hi. Pope thupha piakna tawh lawki pawi tuamtuamte mah tawh ton khawmin hih Sunday thupi ngaihsutna zong hong kizang suksuka, Khristian te in Sabbath laihna-in hong nei ta zen uh hi.
Schaff-Herzon’s Encyclopedia of Religious Knowledge, Vol. 6 sungah: "Ni sagih lakah ni masa ni ahi (Ni pahtawina-in kinei ahih manin Roman Kalender ah Dias solos 'ni' ni kici) Sunday pen Khristian masate in biakna ni-in na zang uh hi. Thuciam Thak sungah tua ni tanna ding peuhmah kigen kha keei lo hi”, ci hi.
22. Ka Nu Ka Pa'n Sunday Na Tanga Kei Zong A Tang Hi'ng.
Mi tampi in hih bang paulap hong nei uh hi. Jesu in Sabbath tang hi ci in ih gen khin zo hi (Luk 4:16). Nute pate sangin upna leh zuihna lamah Jesu ih etteh ding hi zaw hi. Amaute in a hoihzaw a thei lo uh zong hi kha ding hi. Nang muh zahin Sabbath thu amaute in mu lo hi kha ding hi. Amaute in a theihna zah ciang uh tawh a hoih pen a na zui uh zong hi kha ding hi. Hih thu ah Pasian in ih nu ih pa te thupha hong piak sak ta hen. Ei ih hih leh khawvak a cingzaw mu ta ih hih manin, tua ih muhna banga ih zuih hong kul ta hi. Luka 10:23, 24:- "Note' muh nate a mu mitte a hampha uh hi; Kong geninah, kamsangte leh kumpite in note' muh nate a mu nuam uha, a mu kei uh hi; note' zak thute a za nuam uha, a za kha kei uh hi."
23. Mi a Tam Zaw in Sunday Tang uh ahihciangin a Maan Mah Hi Zaw Ding HI.
Noah a khan lai-in tembaw bawlin, tuiciin hong tung ding hi, ci-a a tangko ciangin, mi a tamzaw in na nuihsanin na ko uh hi. "Mihing khempeuh leh leitunga a gamta sa khempeuh a si khin hi.” Piancil 7:21.
Bang hun bang hun hi ta leh mi a tam zaw nung zuihna pen a maan hi khol lo zaw hi. Leitung khem peuh ah hih lungdamna thu a kitangko khit ciangin, mi khempeuh in Pasian' thupiakte zui zaw ding maw, mihing' thupiakte zui zaw ding maw, cih a khentel khit uh ciangin, hehpihna kong hong kikhak ding hi. Tua ciangin lam maan lo a teel kha mihing a tamzawte in bang hong tuak ding uh hiam?
Mat.24:38, 39: - "Tuiciin tun ma huna mite in, tembaw sungah Noah a lut ni dongin, anne tuidawn kipi kiteng in om uha, tuiciin hong tungin amaute a tummang matengin bangmah thei lo-in a om uh bangin Mihing' Tapa hong pai ciangin zong tua mah bangin ahi ding hi."
24. Jeus in Thukham Thak Khat Hong Pia Hi.
John 13:34:- "Khat leh khat na ki-itna dingun thukham thak khat kong pia hi; Keimah in note kong it bangin khat leh khat ki-it un.”
Paikhiatna 20 sung sim lecin, Thupiak Sawm sung ah a masa lite Pasian tawh ih kisaina hi-a, a nunung gukte mi leh mi ih kisaina ahihlam na mu ding hi. A masa 4 teng pen mihingte in Pasian a itna ding hi-a, a nunung 6 teng pen mihing in mihing a itna ding ahi hi. Hih ki-itna thugui nih tawh kisai-in Jesu in: - "Na pumpi, na lungsim, na kha khempeuh tawh na Topa Pasian na it ding hi. “ Hih in a masa leh a lian thupiakna ahi hi. (Thupiak 1 pan 4 ciang huam). "A nihna zong tua mahbang hi-a, Nang mah na ki-it bangin midangte it in, cih ahi hi, (Thupiak 5 pan 10 ciang huam). “ Hih thupiakna nihte tung panin thukham leh kam sangte' thu khempeuh hong meng hi.” Mat. 22:37-40. (Pasian itna leh mihing itna thugui nihte panin thupiak sawmte hong kilang hi.) Pasian itna leh mihing itna ahi, hih thupiak pen a thupi suak sak dingin Khris hong pai ahi hi. Khris hun lai-a biakna sungah ki-itna om lo hi. Pasian ih it ding leh midangte ih it ding cih thadah tu-in zong eimah ciat bek mah ki-it hi lo ih hi hiam? Ama pumpi a it bangin midangte zong ita, Pasian itna taktak zong a nei mi in Pasian tawh Sabbath ni-in tawlnga khawm nuam ding hi.
25. Paulap Nunung.
Hih thu kong gen ma-in thupi mahmah kamsangpa Daniel' mangmuhna khat kong gen nuam hi. Na tel deuhna dingin Daniel 7 sung pelmawhin sim masa phot in. Hih genkholhna pen hun nunung ading hi, ci hi. Dan. 12:4
Daniel in SAPI LI mu hi. khatna HUMPI. nihna VOMPI, thumna KAMKEI, lina pen KI SAWM a nei KIHTAK HUAI MAHMAH SAPI hi. KI khat hong nung po-in a masa 3 zunglot khia hi. Tua KI in mi bangin mit nei-in thu lianpipi genna kam nei hi. Tuate' khiatna Gabriel in Daniel va hilh hi. Dan. 7:17 ah, "Tua sapite in hong khang khia ding gam lite hi”, Aneu 23 ah, "Lina sapi in leitunga kumpi gam a lina hi ding hi.” Leitunga gam lina pen bang hiam? Daniel' hun pen Babylon gam a khan laitak hi. Tua khit ciangin Medo Persia, tua ciang Greek, tua ciang Rom, cih bangin hong khangin leitung bup hong uk uh hi. Romte' uk sungin Khris hong suak hi. Aneu 24 ah, "Ki sawmte in hong khang ding kumpi sawmte ahi uh hi; amaute nungah khat hong khang ding hi; tua pen a masa te tawh kibang lo-dinga, kumpi thum a nuai mang ding hi," ci hi. Tua bangin hong piang takpi hi.
Rome gam pen gam 10 in hong kitam hi. Tuate sung pan gam 3-zo gawpa hong khang khia vangliatna khat om hi. Tangthu in hong genna ah tua pen Pope vangliatna hi, ci hi. Damdamin hong khangkhia-in genkholhna in a gen bang lianin hong gamta hi. Dan.7:25 ah, hih vangliatna a neipa pen hih bangin na gen hi: "Sang Belpa' langah kam lianpipite pau dinga, Sang Belpa' mi siangthote that dinga, hunte leh thukhamte zong laih a sawm ding hi.”
Hih vangliatna a nei pa in Pasian demna kam lianpipi bangci pau hiam? Pope pen leitung ah Pasian khat hi-a, siampite zong Pa Siangtho (Holy Father) kici-in, mawhna khawng a maisak theih uhteh, a bangci hi-in na ngaihsun hiam? Amaute in Pasian' mi siangthote that uh ahi hiam? Dark Ages kici khawmial khang huna tangthute in hong lim gen mahmah uh hi.
Pasian' thukhamte laih sawm ngei uh ahia leh? Na sim suksuk lecin.
"Dotna: Sabbath Ni bang ni hiam? “
Dawnna: Saturday in Sabbath Ni hi.
"Dotna: Eite in Saturday tang lo-in banghangin Sunday tang ih hi hiam? “
Dawnna: Eite in Saturday tang lo-in Sunday ih tang hi, banghang hiam cih leh Katholik pawlpi in AD 336 kuma Laodicea khua-a Vaihawmna ah Saturday thupina pen Sunday ah tuah uh hi.” -- Convert's Catechism of Catholis Doctrine, by Rev. Peter Geirmann, C. SS.R; p. 50, 12th edition, 1937.
"Dotna: Pawlpi in pawite leh thukham bawl theihna ding pavua (power) a neihna thu na gen thei lai ding hiam? “
Dawnna: Tua bang pavua nei hi kei leh, khangthak biakna zui khempeuh in a thukimpih uh thu, bawl thei lo ding hi; -- Ni sagihni ahi Saturday tanna tangin, ni masa ni ahi Sunday tanna bulh thei lo ding hi. Tua banga laihna ah Lai Siangtho thupiakna om peuhmah lo hi.” -- A Doctrinal Catechism, by Rev. Stephen Keenan, p. 174.
Dotna: Bang hang in Katholic pawlpi in Sunday pen Saturday taangin zangh a hi hiam?
Dawnna: Katholic pawlpi in Sunday pen Saturday taangin a zangh hi. Khrist sihna pan Sunday ni in tho kik ahih man leh Sunday ni in Nungzuite tungah Khasiangtho kibua ahih man hi.
Dotna: Katholic pawlpi in bang pavua (aana) neihna tawh Sunday pen Saturday taangin zangh a hi hiam?
Dawnna: Katholic pawlpi in Sunday pen Saturday taanga a zat theihna pen Khrist in a pawlpi tungah pavua (aana) na pia ahih man hi. --Rev. Peter Geiermann, C.SS.R., (1946), p. 50. (Lai Siangtho bu sung ah Khrist in Katholic pawlpi tungah pavua (aana) a piakna mun khat mah ah ki mu lo hi).
Lai Siangtho in pavua nei khat hong khangin, Pasian demna kampau ding, Ama mite that ding, leh a thupi penin thukham laih sawm ding a cihna tawh kisai-in, Sunday tanna dingin hih pen paulap hoih pen hi ci-in ke'n ka ngaihsuh hi. Paulap 25na pen: Catholic Pawlpi in Biakna Ni Pen Saturday Pan Sunday Ah Laih Uh Ahih Manin Sunday Ih Tang Hi; cih ahi hi.
Lai Siangtho in, Pasian' Sabbath kua in laih ding cih hong gena, amau in zong, ko laih ung, mah ci hi. Tua hi-a paulap dangdangte hong thupi nawn lo hi. Sabbath pen Piancil lai-in Pasian in na phuta thupha na pia hi. Tua ahihmanin Vannuai bup ah PASIAN' VANGLIATNA KICIAP TEHNA hong hi hi. Popete in Sabbath phiata Sunday ka phuhna uh pen PAWLPI' VANGLIATNA KICIAPTEHNA hi, mah na ci uh hi.
Kua ciaptehna sang zaw ding ih hi hiam? Mang.14:6-12 ah, leitung minam khempeuhte kiang ah gen ding thupi 3 om hi. Aneu 9, 10 sim leng, tuate Pasian in thupi seh mahmah ahihlam kimu hi. "Mi khat peuh in Sapi leh a milim bia-a, a taltang ahih keileh a khut sungah ama ciaptehna a ngah leh tua mi in Pasian' hehna lenggahzu a dawn ding hi.” Aneu 12 ah Pasian' deihna a teel mite pen, "Pasian' thupiakte leh Jesu upna a kemte," ci hi.
Jesu in "Kei nong it uh leh ka thupiakte zui un," ci hi. Jn. 14:15. "Nuntakna singkung a zuat theihna ding uh leh khawpi sungah kongpi pana a lut theihna ding uha Ama thupiakte a zui mite hampha hi.” Mang. 22:14. KJV.
La.40:8 ah, Khris' lungtang sungah thukham om, ci hi. Piansakna nasep a pahtawina-a thupha a piak Sabbath zong A lungtang sungah om taktak ding hi. Amah ih biakni dinga A thupha piak ni tua ni na hi hi. Pasian' Tapa Jesu Khris pen Piangsakpa ahihlam ngaihsun in. Ni guk sungin piansakna nasep teng zo-a, ni sagihni-in tawlnga hi. Tua bangin Sabbath hong piang hi. Kaal khat sunga a nisagih ni-in Jesu, singlamteh tungah hong si hi. "A zo zo hi," ci-in kiko hi. Bang kizo hiam? Mawhna tawh a siasa mihing bawl phatna ahi hi. Tua bawlphatna a zawh ciangin Sabbathni-in tawlnga kik hi. Mite in nitum dek laitakin han sungah Amah sial uh hi. Piangsakpa in gimna leh thahna hong thuak hi. Ahi zongin tu-in Sabbath hun siangtho sung tawlnga ta hi. Mihing tatkhiatna nasep kizo ta hi. Gualzo-a sihna tawh Jesu si zo-a, mihing hotkhiat na kisem zo ta hi, cih a mu vantung mite' a dingin tua Sabbathni bangzahin thupi ding hiam! Mawhna thaman kipia zo hi. Nang leh kei in Sabbath ih tan ciangin, hong Piangsakpa leh hong Tanpa a pahtawi ih hihlam ih theih ding ahi hi. Amah tawh ih TAWLNGA khawm ding hi.
Sabbath pen Pasian maan biakna lim ahi hi. Tatkhiatna (Redemption), sianthosakna (Sanctification) leh minthansakna (Glorification) lim zong ahi hi. Pasian pen Piangsakpa leh Tanpa ahihna lim zong ahi hi (Ezek 20:12, 20). Dawimangpa' ciaptehna sangin Pasian' ciaptehna saang zaw lo ding ih hi hiam? Pasian leh Ama thumaan lamah a pang dingin lungsim khensatna ih neih zawh nading Topa in hong panpih ta hen. Amen!
(A tunga dotna leh dawnna te pen “Convert’s Catechism of Catholic Doctrine” kici Katholic te Upna laibu sungah a vek in om hi.)