MUC

Print Friendly and PDF

Tuesday, November 11, 2014

KHANGNOTE LEH KAMPAU ZIA


Thupat na: Siapi khat in sang pel sangnaupang kiangah hi bang in dong hi.
Siapa   : Kaw’h pai na hia?
Sangnaupang: “l-a-bu..la h” a ki za manlo liang in cihi.
Siapa   : “Koi- ah e?”
Sangnaupang:  a kitel lo, a ki za man lo zah ding in “la-bu-la h” ci kik hi.
Siapa   : Koi lam- ah e?” naupang pa pau tello a hih man in dong leu leu hi.
Naupang pa in a thum vei dong a cih sa mah cizel hi. A ki hodan uh ki tukalh keii ahih manin,siapa in sangnau pang pa cih nopna upmawh seh sak hi.

“Kan-pa let  ah e?” napau bulhbulh-balhbalh tawh ki khawsuak lo ding pa ciah oh!” cih san hi.
Kampauzia
Kampau zia pen mimal mihon, nasep zonna, nasepna, mun khempeuh ah ki zopna a siang sak ding deih na in ki zang hi. Mimal  in ki pulaakna zong a hi hi. Kipulak siam leh siamloh zui in midang in ong telsiam ding leh siamloh ding khensat hi. Tua  a hih man in a thulu te bulphuh in a bulzaw deuh  a theih pak ding te hi bang hi.
1.      Kammal zat siam ding ki sam
Thugenpa deih na a ngai pa in a telcian na dingin a panpih kammal te zat ki sam hi. Kammal pawlkhat in khiatna le cihnopna nam 2 val bang nei thei hi. tua bang te ah, khiatna ki cian a dawk sak zaw kammal dang hoih a om leh zat zawk ding a hi hi.
Gen(1) Pasian nasem khat in a pawlpi  thupi na a gen na ah…..
“ Pawlpi in ong vak zo mahmah. An kam lim in nene kha mai, ka gil bang geigai zaw zen”(1) tual (2) Kaai (_____  _____)

(2) Kammal pawl khat in khiatna tuamdang(connotation) nei thei hi. Ki dawmin.
Gen. Pastor khat in inn thunget na ah a innteek nu hi bang in mipi tung ah pulaak hi.
……Innteek nu pen nungak lai hi. U nau 3 pha in, a U pen hi. A mah pen limci mahmah hi….. Mipi pawl khat nui, pawl khat  ki enin ki lek uh hi.Limci_ Neek theih singgah te tung ah ki zang a, neek ding duh huai cih khiatna nei hi.
_  Ganhing te tungah ki zang leh “dawng, gawh pha……thahoih cih nahi.
_   Mihing tungah ki zang leh numei pasal vai in deih huai cih khiatna (connotation) nei hi. Pastor pa in nungak khat gen na dingin limci a zat ciangin khiatna dang tawh na ngaihsun hi. Tua hi leh a tung a Pastor pen nang hi le cin bang kammal zat ki lawm zaw ding hiam (a) limci (b) thacing (c) khangdawng suah (d) cidam mel (e) ngaihbaang……

(3) Aw suahdan: Aw sang. aw nuam.a tom. a awi a ci le cin kammal zang pa aw zui in khiatna aki bat hang , deihna ki lamdang sak hi.
Getehna “Ong ngai mah ing,” aw dam in awi kawm in ci lecin “Ong ngai mah ing e” cihna hi ding hi. Nawh cih aw tom sak lecin. “ong ngai ing ka ci veleh……!” cihna suak ding hi. Tua hi a kammal khiatna masa leh anungzui (connotation)  ngaihsun in  gennop a langh sak  aw suah hoihtak a zatsiam thupi hi.

2.      Khawheek zia tawh zom siam ding
Khawheek zia cih ciangin maisuah a omzia hi a, mittang, maitang, lutang te zat zia in kammal khiatna  ki lamdang sak hi.
Gen:”Ong ngai mah ing” ci kawm in amuk piik san leh, anak tonsak , a mitvun kialsak leh “ ngaitak taklo” cihna lak hi.
“ Lungdam zen si-ing e! “ ci in kahmai – nemnam leh, a lungdam tak/lo cih pulaak hi.

3.      Gamtat zia in lak siam ding
Din dan,lu, khut, pumpi te omzia in akammal tawh ki tuak in gamtang ding.
Gen: Zukham khat lam pai zia genna ah. hoi nangnang in omzia lak pah
leh kitel baih ding hi.
•       Nungak le tangvaal khat ki ho. Nungak nu kiangah “Ong ngai mahmah ing  leitung ah nang bek……”ci hen la, a kiim a paam a nungak dang te en kawi kawi leh a thugen  akhiatna  ki leh bulh sak ziau hi.

4.      Thungaih siam ding( Critical listening)
Thungaih siam ki sin ding ki sam hi. Thu za le thungai ki bang lo hi. Thungai cih ciangin aki gen thu, mantuak / lo ,
ki cian leh cianlo cih te, le a genpa gennop banghiam? cih tel na ding a ngaih siam na hi.

5.      Omdan siam ding
Om dan siam cih ciangin, leitung  ah ngeina tampi om hi.Tua te khat peuh a ki palsat leh a palsat te ki mu khial hi.Tua ahih manin mimal
leh mipi kikaal kigamlat na a ki lawmzah ciang theihsiam ding i deih hi.Na ki hopih pa tawh  na ki gamlat zia(space) ding a nuai a bang a
hihi.
1.      Innkuan pih te leh na ki it /ngaih  pihmi te tawh kiho ciang in letmat 18” huam sung ciang ah kitu/ om thei hi.Hih pen intimate space
hi. Meel theih lualo khat in na kiang ong neh tuttut in ong neh mahmah leh na om zia  ong nuam lo zo ding hi. Tua a hi lo ding deih nahi.
2.      Lawm leh  gual mel theih mawkmaawk tawh ki hopih ciangin pi 4’ huam sung ki gamla thei hi.Tua in a nih uh  a ding om zia ahoih bekmun ahihi. (Personal space)
3.      Midang mawkmawk khat tawh ki mu a ki ho na mun te ah pi 4-12’ huamsung teng hi leh  tua pen (social space) ki cihi.
4.      Sang sung leh mihonpi tawh ki ho na te ahihleh thugenpa leh mipi pi 12’ ki gamla hamtang leh khua heek zia tang zai thei pan hi. Hih pen (Public space) mihon tawh  ki gamlatna hi. Hih a tung a khat ciat palsatna  mun khat peuh ah omdan siam lohna suak in nuam mawh ki sa thei hi.
( Rudolphf Verderber, Speech: For Effective Communication. Chicago: Harcourt Brace Jovanorich, 1988. pp.54-55 “ Space,”

Thukhupna: A tung a  thulu te ngaihsun in  khangno te in kampauzia, kammal zatzia, leh om zia tawh ki tuak  sak ding thupi hi. Kampau zia in  i dinmun mitungah  pulaak a hih man in thupi ahihi. I gennop, itheihsak nop,khat peuhpeuh a za mi te in  a telcian na ding in, kammal, aw suah, maipuak, leh khuaheek zia te in   a thupi sak , khiatna neisak, zak nop huai sak hi.
by Pr. Kham Khen Pau
Nang Za Mung
Anlangh Adventist Seminary
Ph: 0933543921
Aug.25.2014. ZAC pan ki la sawn hi.

To get the latest update of me and my works

>> <<