MUC

Print Friendly and PDF

Wednesday, October 29, 2014

Tedim khuasat Guimang


Tonmang’ tupa Guimang in a neu lai-in, pawl huai-in alawm agual tawh kipawl thei mahmah hi. A lawm a gual in zong apahtak mi khat a hi hi. Asanggamte tawh a khan kim tak ciangin galbet hat mahmaha galman sa manin minthang hi.


Tua bangin galbeng sa bengin a kuankhiatna lam uhah mun hoih khat tuak uh a, mualdung tawnin a velvel uh hi. Guimang in tua munah khuasat ding a ngaihsun pah hi. Ni khat ni ciangin upa vaihawmte samin munthak, gamthak, zong dingin a vaihawm uh hi. Gam en dingin kuankhia uh a, amun a tun uh ciangin leitang omzia, nisuah nitum ziate hoihin gal pan nadingin mun tanzau a, khua nuam khat suak thei ding hi, ci-in a lungkim ciat uh hi. Tua ciangin tui omna zong uh a, tui nek ding zong kicing hi, ci-in a mu uh hi. Bual lianpi khat tuak uh a, tua bual gei-ah khawlin kamkumna anei uh hi. Tua bangin tu khawmin kamkumna a neih laitakun nitaang sungah tua bualtui huih in mutin a tee dimdima om tua bualtui a mu uh hi. Tua bangin bualtui a tee dimdim amuh uh ciangin upa khat in, “Hiai tui zaw a te dimdim mai mah,” a ci hi. Gam kuan teng in hih munah khuasat ding thukim sa-in inn lam hong zuan uh hi. Innngakte in zulupin vok tuk thum khat gawhin na vai tut uh hi. Zunek annek khit ciangin innngakte in, “Na gam et uh a hoih hia?” ci-in dong pah uh a, gamkuante in, “Khesuih tuak lo liang om kei ung, gulsia tangsia zong tuak kei ung, amun ahih leh amin “TEEDIM” ih phuak kei diai,” a ci uh hi. Tua akipanin Tedim ci uh a, Guimang in ami teng tawh Kalzang panin Teedim khua a sat hi. Tedim khua sat pen a hun lian a ki theih loh hangin AD 1550 kim pawl hi dingin ki ummawh hi. Guite pauin “Dim” cih pen bual cihna ahi hi. Tua bual gei a mual vansangdim ci uh a, tu ni dongin kici lai hi. Guimang in Tedim khua-ah Hausa semin avai hawmna khempeuhah ama pai hi.

146 INNPIte’ Tangthu

------------------------------------------------------------------

Guimang in tapa Vumsum, Thangpau, a nei hi. Guimang in hawm leh gen zo-in Tedim khua-ah si-in kivui hi.Tedim khuasat Guimang a sih ciangin ata u pen ahi, Vumsum in gam luahin Tedim khua mahah amang hi. Tua hun tawh kituakin Saizangah Gualnamte Phungmang in Hausa a sem hi. Dimpi khua-ah hausa bei ahih manin Vumsum in a uk hi. Saizang hausa Phungmang tawh ki ho thei mahmah uh a, sep leh bawl hawmna genna-ah kuamah a ki nawngkai sak omlo-in nuamtakin a mite tuak uh a uk zo uh h.

Gualnam Phungmang in Saizang khua-ah Hausa-in lian a, a neih alam a khawi a gulh zong ci pha hi. A aklui kum khawi khat lian mahmahin sakhi cia pha kici hi. A khuan ciangin ngaih mahmah a, Saizang inn zathum bang pha hinapi in tua aklui khuanin phawng zo hi. A khua papi khat in la na phuah a:-


  1. Phungmang na laang lam aw e, Gil bawhal aw maimit siing mawnge,

  2. Gahliang thel bang tho inge, sesum lam tawh deih zongin cianlai lamsam bawhal khuansiam saitui zathum phawng aw e, …a ci hi.


Vumsum’ khan’ sungin Dimpi leh Saizang khua ama huam sungah a koih hi. Vumsum in pu leh pa’ gui zui-in gal leh sa ai-in a om hi. A sanggamte tawh gal beng sa bengin a kuan zelzel hi. Khatvei tua banga a kuan nalam uh panin a naupa Thangpum na gamlek lua ahih manin Manlunte Lang Hlun in Thangpum lim takin thu a dot khit ciangin hi bangin thu a zasak hi, “Thangpum ka hing mat hi, a nei na om uh leh hongkan un,” a ci hi. Tua thu Vumsum in a zak ciangin asanggam dang teng tawh Lang Hlun’ kiangah vapai uh a, a ngetzah dangka pia-in a tankhia hi. Lang Hlun in dangka khaikhat (Pawta nih) ngen hi, ci-in ki gen hi. 


INNPIte’ Tangthu 147

----------------------------------------------------------------

Vumsumte unau teng Langhlun’ kiang pan a din khiat ciangin Langhlun in mangpha khakin, “Simta Zota ka thah loh ka mat loh om sih, Guite Thangpum kong mat in, ka cimawh hong hu dildel mah ei,” a cih leh Thangpum zong ki hei-in, na cimawh na dong hong hu mah ing, na zi’ su ka luk tawh kituak lah kei,,” ci-in dawng kik hi. Tua ciangin Langhlun zong hehin thakhatin delh pah a, a sangkil a tun laitakin akawl zal (Thungkuah) gui panin manin inn sung lamah Thangpum a kai kik hi.


Tua ciangin buaikik uh a, Langhlun in, “Hawmsa, gensa teng hawm loh gen loh suak hen: Thangpum nong tat kik kei uh leh ka hing khawi kei ding hi,” ci-in a nuai ateng a ngen hi.

  1. Takok asau lam 9,

  2. Sakhi kaang khat,

  3. Dopi kha a po patung khat

  4. Aliam abai omlo miksi huanghua theikuang dim (theikuang cih pen gua pum kibawl um tang a kizang a hi hi.)


Thangpum nusia-in Vumsumte in asanggam dang teng tawh inn lam zuan uh a, a inn a tun uh ciangin a thu ala teng a nu’ kiangah ako pah uh hi. A nu zong dah mahmah a, “Tate aw, tua bang ahih leh Dopi kha a po patung leh huanghua thei kuang dim pen ke’n hong zong ning in, no sakhi kaang leh Takok lam 9 va zong un,” a ci hi. Vumsumte unau teng zong gam kuan pah uh a, gammang tulak a va zon uh leh singsang dawnah takok teh dawk agal muh petmah uh hi.


Tua takok omna lam zuan pah dildel uh a, a kiang a tun uh ciangin alim et uh leh, hualsing heng sung zui-in a po a hi hi. A bul panin sattanin dok pah uh a, lam ateh uh leh lam 9 a pha 

148 INNPIte’ Tangthu

------------------------------------------------------------------

takpi hi. A kisam lai sakhi kaang beng dingin a zan tam uh hi. Tua ciangin a gamvakna khatah sihkhuk khat a tuak uh hi. 

Tua sihkhuk pang pah uh a, sihkhuk zuanin sa namcin hong pai-in akap ngam kei uh hi. A hi zongin adeih pen uh ahi sakhi kaang hong suak thei mahmah lo hi. Cih nading theilo a lungkham a a om laitakin a ni 9 ni petpet ciangin zingsang phalvak tungin sakhi kaang khat hong suak takpi hi. Vumsum in zong a lungsim sungah, “Ka siam ka sa in hih sakhi kaang na khih in,” ci-in a kap leh a man takpi uh hi. Nuam lua uh ahih manin lawhcing takin a unau-un inn lam a ciah pah vingveng uh hi. Amaute’ gam kuan kalin anu in zong ahuan sung a om tungtun khat tui a buahbuah leh, dopi kha hinapi-in patung hong po mawk hi. Zuha sa-in theikuang sungah guanga, (tangnuai) singnuai khatah koihin huanghua in zu gimnam a zak ciangin bawk a, asung dimin a lut hi. Tua ciangin theikuang hubitin ala hi.

Sakhi kaang pen a hih leh ahing lai-in ki tun theilo ahih manin, avun hawkin keusak uh a, asa teng aphei aliangin tuisa-ah butin amat zawh uh a ni thum ni ciangin avan dang teng tawh Langhlun’ kiang a tun takpi uh hi. Langhlun in zong ngah zolo ding a a up hinapi tua banga Vumsumte unau in anget teng kimtakin inn hong tunpih theih ciangin lamdang sa mahmah a, “Na sanggampa uh na tatkhiat nadingun na siam na sa un hong huh mah e,” ci-in Thangpum khahkhia pah a, Vumsumte zong nuamtakin Thangpum tawh inn lamah a ciah uh hi.

Vumsum asih khit ciangin a tapa Mangpum in a pu apa’ gam luahin Tedim khua-ah a mang hi. A pu a pa mah bangin galman sakapin a than loh hangin midangte in zong zogawpin ki gen lo hi.


INNPIte’ Tangthu 149

------------------------------------------------------------------

Apa’ khan sungin Saizang hausapa Phungmang tawh ki ho thei mahmah hinapi in, Mangsum’ khan ciangin ki ho thei nawnlo uh a, a tawpna ciangin Phungmang nuamsa nawnlo ahih manin Saizang pan lal khia-in hi bangin la a phuak hi.:-


  1. Saitui ka vang khua aw e, tam diudeu,

  2. Luah loh a gam bang amang khong ding aw e, a ci hi.







To get the latest update of me and my works

>> <<