MUC

Print Friendly and PDF

Friday, October 31, 2014

PHILIPPINES GAM TAWH KISAI, THEIHHUAI PAWLKHAT

PHILIPPINES GAM TAWH KISAI, THEIHHUAI PAWLKHAT

PAU LAM DAL
Cavite State University
Philippines

Philippines gam pen tuipi’ umcih tuikulh neu neu tampi akigawm khawm gam khat ahi hi. Tuikulh bek bek  7,107 omzen hi. Tuikulh ahih na dung zui in, huihpi guah tawh kithuah (typhoon) om pah pah hi. Philippines pen leitung gam gol 64th na zong ahi hi. A gam uh pen taikhawk 300,000 square kilometers (115,831 sq mi) zai hi. Ei’ Asia gam sungah mipi tampen 7thna uh ahi hi. Mipi pen 100 million val pha uh aa, 12 million bang pen gamdang ah  nasem in teeng  in, om uh hi. Leitung aa om minam tuam tuamte teen na gam khat zong ahi hi.

A gam tangthu vuah, Spain te’ khut nuai-ah 1565-1898 (kum 333) val om uh aa, Spain te’ zuih biakna (Roman Catholicism) RC biakna/upna gammi te in zuihpih pah uh hi. Spainish te’n kum 300 val sung a uk na vuah amau zuih’ RC biakna leitungah a tangzai sem sem asuah na dingin hanciam mah mah uh hi. 1898 kum in Spain leh American te kido uh aa American te in zo uh ahih manin American te’n khutnuai ah hong om leu leu uh hi, Mingkang te’ khut nuai ah 1898 – 1946 (kum 48) bang ana om’ sungun biakna pawlkhat hong lut aa, protestant (RC pawlpi hilo pawlpite), Methodist, Baptist, Adventistism, Episcopalians, Pentecostals, Iglesia ni Cristo, etc., biakna/upna te hong kizeel to hi. 1899 pan kipan in leitung galpi nih na ciang dong phial Mangkang te khutnuai pan suahtaak na ding na hanciam to to uh hi. 1946, June 12 ni-in Mangkang te’ khut sung pan in suahtaak na ngah ngaw ngaw ta uh hi. Tu laitak akumpi pa’ uh pen a 15th na hi in, President Benigno Aquino III ahi hi. A gambup thubul phuh uh in, “Pasian’ aa ding, Mite’ aa ding, Leitung nate kiim leh paam’ aa ding, Gam’ aa ding” cih ahi hi. A khuapi uh Manila hi aa, agam phone code uh pen (+63) ahi hi. Pau bek bek  nam 175 om hi.
Philippines gam pen pilna, siamna lam ah akhang to mah mah gamkhat in leitung bup in ciam teh hi. Kumpi’ theihpih pilna sinna sang bek bek 2,180 om aa, 607 kumpi’ neih sa hi in ah, 1,573 bang pen mimal, biakna, pawlpi’ aituam neih hizen hi. Cidam’na Zato lam ah Zato siavuan siam mah mah 90,370 val om uh aa mihing 833 ah siavuan khat om uh hi, cinate akhoi akem 480,910 val bang om uh in, 70% in gamdang ah asem uh hilai zen hi. Nursing leh Agricultural pen thupi sak mah mah uh hi. Ha lam siavuan siam 43,220 val bang om uh hi. Zato pi bek bek pen 1,700 val tak om aa, 40% pen kumpi neihsa hi aa, 60% pen kipawlna tuam tuam, biakna, pawlpi, mimal aituam’ neihsa ahi hi. Bek tham lo-in, ei Asia gam ah ih neihsun Khristian gam Philippines  ahi hi. Mi buppi sung pan in, 93% Khristian hi a, tua sung pan 83% pen Roman Catholic biakna zui ahi uh hi. RC biakna atam na gam ahih zah khat in, Good Friday, Easter Sunday, Christmas nite thupi ngaihsut mah mah uh aa, Christmas hun bang pen September kha pan January kha ciang ciang zangh uh hi. 1914 kum in, Felix Manalo in, “Iglesia ni Cristo” cih biakna phuankhia aa, hih pawlpi pen gamdang ah omlo hi. A pawlpi makai tei’n, thuzui mite nasep zonsak in, pawlpi mite’n sawm-ah-khat, thumaan tak in a pawlpi vuah piakik uh hi. Apawlpi uh bucing mah mah in, pawlpi mite zong hau thei mah mah uh hi.
Philippines gam ah sum thalawh na ding tamlo ahih manin sum hamsa kisa mah mah hi. Gammi pilna nei te nangawn zong nasep ngahlo, nasep neilo atam in tam hi. Amau’ mite mah mah zong mundang (Malaysia, Thailand, Taiwan, Hongkong, Singapore, Japan, Korea, etc…,) gamah 12 million (12,000,00) val nasem sum thalawh in om uh hi. Kumpi in gamdang sang naupang  te sangkah kawm in, agam sung uh ah (student visa) tawh nasep ding phal lo se ngiat lai hi. A sum uh pen Peso kici-in, (Peso 1 = US $ 43.20; Ks 1 = Peso 25) – July 28, 2014 0900PM kikim hi). Vanzuak na sum buuk sai lianpi gina takin om kawi kawi aa, SM cih mah, Robinsons cih mah, min atuam tuam in akhuapi kim phial vuah om hi. Manila aa om Mall Of Asia (MOA) vanzuak na sumbuuk lianpi bang ei’ Asia ah aminthang pen ahi hi. Philippines gam pen sumzon na ding mun hilo-in, biakna thu leh leitung pilna tuam tuam sinna dingin gamnuam leh gam hoih mah mah khat ahi hi. Philippines gammi te in gamdang mi akici peuhmah pi-et ngiat uh hi. Sum buk no no vanzuak nate bangah, gamdang  mi na hih lam hong theih khit uh leh, sum hau ding hong sa uh ahih manin, amau’ mite leina vanman sangin, a tam zaw mansak zaw se uh hi. Vanzuak na Mall te ah hih leh bel, avan man akiciang tan sa in kisuang ahih man in apoi na omlo hi.
Philippines gammi pasal te Filipino kici aa, numei te pen Filipina kici hi. Gam mite in mikang pau (English) leh amau’ tual pau (Tagalog) – Tag-lish zangh khawm uh hi. A tuam tuak in zong zangh kawi kawi thei uh hi. Laam leh lasak pen siam mah mah in, kiva mah mah uh hi. A neu alian Basketball kimawl (sport) uk tek mah mah uh hi. Kawlgam hun (nai) leh Philippines gam hun (nai) 01:30 kikhia hi hangh. Kawlgam ah 12:00PM saat ahih leh Philippines ah 01:30PM saat ta hi pah hi. Khua hun nih bek in tuam aa, tuuk (guahzuk) hun leh khuakhaal (khualum) hun te geel ahi hi. Phalbi (khuadam) hun omlo cih phial hi. A hizong in huih leh guah (typhoon) pen kithuah thei mah mah uh hi.
Note: Gam khat peuh peuh ih zinma in a gamthu uh tawm vom beek leng, thei khol leng nop tuam na tampi hong pia tham hi.
 Gen gen ding cileng gen ding tamlua in tu aa zah hong at mai ing. Lungdam!

Thu etkak na Laibu leh Thulaak na (References):
Shahani Leticia R. (1969). The Philippines: The Land and People. New York: Sterling             Publishing.
Zaide, Gregoria F. (1980). History of Asian Nations. Metro Manila: National Book Store.




















To get the latest update of me and my works

>> <<