KAWLGAM PAN PHILIPPINES AH SANGKAH DING NA HIH LEH!
PAU LAM DAL
Kawlgam Passport (gamdang zintheih na laibu) ih bawl’ khit ciangin, ih lut na ding gam aa leeng ding Vanleng letmat kilei thei pan hi. Philippines pen gamsung lutna – Visa lo (without visa) tawh kipai thei hi. Kawlgam mite aa dingin visa lo tawh aki pai’ theihna leitung gamkhat ahi hi. Tu ni ciang, Philippines gam direct aa atung suak vanleng om nailo ahih manin, Bangkok, Singapore, Malaysia khat peuh peuh ah vanleng kilaih (transit) kha hi.
Vanleng kilaih sung pen asawt leh nai 3 bang kingak kha (tawlnga) hi. A sawtlo-in, direct vanleng Yangon (Myanmar) – Manila (Philippines) a tung suak zeu zeu ta ding vanleng om ding cih thukim na Khualzin na lam vaisai pite’ tungpan in kiza khin hi. Yangon pan Philippines pai ding bang hileng, ei sum kicing neilo ta dingin, vanleng saap (Golden Myanmar Airlines leh Tiger Airways) adang te tawh teh na dingin kiman zaw hi. Khua-ngai siam leng, Internet ah (E-ticket) vanleng saap aki mat mah mah hun (promo) nei uh hi. Tua bang hunte va tuak leng, vanleng saap kiman (cheap) hi. September – January kha sungteng kibawl thei zeel hi. Philippines gam (Ninoy Aquino International Airport) Manila ah ih tu’n tak ciangin, Immigration te’n gamsung lut theih na’ng, om theih pakna ding ni 21 hong ih passport sungah visa hong tup sak uh aa, sum kipia kha lo hi. Tua pan in, gamsung ah khuasak man (visa) aban ban in kila to thei hi.
Vanleng kilaih sung pen asawt leh nai 3 bang kingak kha (tawlnga) hi. A sawtlo-in, direct vanleng Yangon (Myanmar) – Manila (Philippines) a tung suak zeu zeu ta ding vanleng om ding cih thukim na Khualzin na lam vaisai pite’ tungpan in kiza khin hi. Yangon pan Philippines pai ding bang hileng, ei sum kicing neilo ta dingin, vanleng saap (Golden Myanmar Airlines leh Tiger Airways) adang te tawh teh na dingin kiman zaw hi. Khua-ngai siam leng, Internet ah (E-ticket) vanleng saap aki mat mah mah hun (promo) nei uh hi. Tua bang hunte va tuak leng, vanleng saap kiman (cheap) hi. September – January kha sungteng kibawl thei zeel hi. Philippines gam (Ninoy Aquino International Airport) Manila ah ih tu’n tak ciangin, Immigration te’n gamsung lut theih na’ng, om theih pakna ding ni 21 hong ih passport sungah visa hong tup sak uh aa, sum kipia kha lo hi. Tua pan in, gamsung ah khuasak man (visa) aban ban in kila to thei hi.
Philippines gam ah sang kah ding na hih leh, Kawlgam pan in, na sang man na sang pan in, na laitan sang pen (transcript of credits)na mark te akiciapteh na leh na lai ong letmat (diploma/certificate) pello-in kisam hi. Tua na te geel (1) Yangon ah sitni lian khat (notary public) bawl pelmawh ding; tua na mankhit teh, (2) Ministry Of Foreign Affairs (MOFA) zum, Nipyidaw ah amau’ theihpihna va la ding, tua te na mankhit ciangin (3) Kawlgam aa’ om Philippine Embassy (tanzung) ah na laite geel (1 teh US Dollar 25 piakkul a, kigawm $ 50 piakkul hi)valak leu leu dingin, amau’ theihpihna (red ribbons)te va ngah hamtang ding cih ahi hi. Hih te nih pen sangkah ding sang naupang khat in neihloh leh bawlloh aphamawh ahi hi. (Hih te bawl masak loh manin, Philippines gam tunteh abuai pawlkhat om hi. Kumpi te’n Biakna sang pan aa ih transcrpt leh certificate te hong bawlsak nuam uh hi.
Theih ding: Adventist sang pawlkhat te (AIIAS, AUP, etc…, te ah kah ding na hih leh a tungaa zum pai’ nate ah na laite geel vabawlkul lo hi. Tua zum aa te’ theihpih na te aom loh hang-in SDA sangte in hong saang uh hi). Zum pai’ akullo akisam lai: (1) Sang Registrar in, nang ahong pulaakna lai; (2) Pastor khat in nang hong theihna lai; leh na (3) Sang sia ahilai/ngei khat ii hong pulaak na (hong theihna) laite kisam hi, hih thum teng zong keng hamtang in. A bei, akisam leh athu akicing pen in athei nuamte’n MUC-SDAs auditor Pr Langh Khan Suan (Mualpi)’ tapa Sitni no Tg. Dal Lam Thang, LLB’ (Yangon) tungah kidong thei ding hi. (Kawlpi MUC zum nunglian a inn uh ahi hi).
Sangkah hun pen Kawlgam sangkah hun mah tawh kibang hi. June kha pan March kikal sung mah ahi hi. Sang pawlkhat bangah pen June kha aa sang kikah ta ding ahih manin April, May 15 ciang ciang bek sang naupang saang uh hi. June kha alut lian leh laisin kipan lian thei pah uh hi. Sang pawlkhat bel June kha sung teng sanglutna tawh kisai atuam tuam buai lai uh hi. Laisin hun Philippines aa dingin sang hoih aa minthang pawlkhatte (University of the Philipines, University of Santo Tomas - Asia gam sungah sang kumtam pen, luipen pen aa kiciamteh AD1611 aa kiphuan), De La Salle University, etc.,) tu aa sangkum pan kipan in August 2014 pan in sang kum, sang hon kipan pan ding uh hi). A dang te bel June kha mah hilai hi. Na guh ngeek lai mah in kisin baih le cin, na siambaih zaw ding hi. Philippines ah sangkah sawm na hih leh, manglai (English) nasiam masak ding a kisam pi hi. Manglai (English) na siam nai kei leh kha 3 – 5 kikal tungkhol, omkhol in, Manglai (English study) – dingin, sin masa phot thei le ci’n, hoih bel hi. Na sangkah na ding Sangte’n ahong nget uh akisam teng na ap zawh khit ciang bek in, sangkah theihna Student Visa (9’F) kibawl thei pan hi.
Kha khat in sangsum kihel lo, innsaap, tuisaap, meisaap, annek tuidawn man leh atuam tuam tawh US $ 150, 200, 250, 300 kicing hi. Ei’ zatsiam tawh zong kisai ding hi. Mundang, gamdang pan a sumtha lawh te’ huhna leh scholarship nei ih hih kei aa leh nuntakzia pen hamsa mah mah aa, vantung lam bek ih et hun sauvei thei hi. Sang sum pen ei’ sangkah na ding mun tawh zong kisai hi. Private sangte pen a sangsum uh tamman mah mah aa, ahizong in Public sangte ahih leh private sang te tawh teh na dingin kiman zaw tham hi. Sang sum pen ih sanglut cil in, Semester khat (kumlang ai) kipia kha pah hi. A sang te vuah sang naupang khualgam la pan aa akah te’ om’na ding (hostel) zong akoih om hi. Hostel ah om’ na ding aki cing kei leh sang tawh kinai munkhat ah inn kisap thei hi.
Theih ding: A tunga ka hong gensa laikung, laidal te, na manglai siamna– skills (quality/standard), leh na financial (sum tawh kisai) a kicing ding thupi masa bel hi. A lunglut na om’ uh leh kei tawh hong kizom thei ding hi uh teh. Sang naupang akua mah ciat tha ka hong pia mah mah hi. Ih MUC gam sungaa sangkah sang naupang te in hong hanciam mah mah tek un. Kei tawh innsaap khawm ding kua hong pai ding na hi uh hiam?
Inn saap man ahih leh Peso 1500-2000-3000 – 5000 (US $ 50 – 100) hizaw hi. Hi thei leh 2 leh 3 bang kihawm (share) leng tampi phatuam pah cihna ahi hi. Inn ih saap sawm aa leh amun, amual hoih tak khuadak siam in, teel siam masak ding thupi hi. Inn kiluh sak, Computer laptop kiguk sak, Phone kiguk sak, vanmang, sum mang cih bang a tuam tuam tampi gamdang mi atuak tam mah mah khin hi. Van manpha na neih leh, mite’ mu sak ke’n. Meileng, mawtaw zuih na ah mitam mah mah thei ahih manin deihloh pen in, na phone, na khi, na tau, na suai bilbah, na van manpha neih khat peuh hong kilak, hong kisut in na ot ziah ziah hang, gam mite’n hong ki awlmawhpih khollo ding uh hi. Gammi te’n hong en ngelhngalh lel ding uh hi. Kiging kholh theih tawntung ding thupi den hi. Tua bang atuak khin Kawlgam sang naupang tampi om hi. Tua manin, a na omsa mipihte’(Zomi Innkuan Philippines – ZIP) tungah gamtat luhek zia ding tuam tuam, akipan sang tawh kisai vaite amau te thudot masak hoih pen hi.
Laisin dan ahih leh ei Kawlgam sunga LST sang leh Kumpi sang pawlkhat te tawh hih gam’ aa laisin dan ki khai ve ve tham hi. Tua manin sang lutcil lam-in, laite haksa kisa ahih manin, hanciam mah mah kul pah cih na ahi hi. Bang hangin hih gam (Philippines) ah tung/pai ka hiam? Bang hangin hih gamah pai ka hi hiam? ih om’na/ih pai’ na ahang pen ih mangngilh het loh ding thupi mah mah ding hi. Na pai’ na pen apha diak in pilna sin ding, pilna ngah ding cih ngiimna hipi pen hi. Tua ahihman in hih gam ah na om’ pen amawk na tawh a om hi het peuhmahlo, second khat, minute khat, nai khat, nikhat, kal khat, kha khat, kumkhat sim in sum kipia pia kha den, sum kibei den ahih manin, mawk om ngam ding hilo hi. Na hun pen manpha tak leh khiatna nei tak in na ngiim na na tut nangin, na zatsiam theih ding kitang sam mah mah hi. Hih gamah na om’ sungin kiman na neilo na tuam tuam (game kimawlna) cih bang te tawh hun na mawk bei sak khak het peuhmah loh ding athupi bel ahi hi.
Note: A sim kha te’ aa dingin phattuam na khatpeuh aom khak leh cih ngaihsut na tawh kong hopsot (share) ahi hi. Lungdam!