Page 3
CHAPTER II
CHAPTER II
GANHING TELCIANTAK-IN KITEL LAHKHIATNA
“Tua laitak-in tuipi sung panin ganhing khat ahong pusuak kamu hi. Tua ganhing-in kii sawm leh lutang sagihh nei-a, akii sawmte tungah lukhu khat ciat om-a, alutang sagihhte tungah min hoihlo khat ciat akigelh hi. Tua kamuh ganhing pen Kamkei tawh kibang-a, akhe te Vom khe tawh kibang-in, akam pen Humpinelkai kam tawh kibang hi. Gulpi in tua ganhing tungah amaa vaangliatna, amaa tokhom, leh thuneihna lianpi apia hi.” Mang. 13:1, 2.
Hih tengah tua ganhing-in alauhuai ciaptehna lim nei hi. Tua ciaptehna lim leh meel pen eite in i deihhetloh thu khat ahi hi. Tua ciaptehna anei, lim leh meel apua aluahuai ganhing pen (Mangmuhna 14:9, 10) sunga atawntung ading patau hilhkholhna thupuak veina tak tawh akitaangko khia thuhilhna thupuak tawh kilehbulh sitset hi. Tua lim leh meel ciaptehna apua ganhing thu i sin maa-in tua ganhing pen kua ahiam cih i en masa phot ding hi. Tua i thusin ding pen telhak lo ding hi. Atak takin, lai siangtho in hithu nakpitak-in tellahna nei ahih manin tua ganhing’ tatzia, sepzia baihtak-in kong lakkhia ding-a, tua ganhing pen kua ahiam cih nong lakkhia thei pah lel ding uh hi! Na kiging ta uh hiam?
- “Ganhing” cih pen kumpi gam, minam, vaangliatna anei minam cih bangin genkholhna (prophecy) sungah limciinna in kizang hi. Genkholhna thubu ahi Daniel sungah hi bangin, kigen hi, “Ganhing li na pen leitungah ong khangto ding kumpi gam li na ding ahi hi.” Daniel 7:23.
- Hih ganhing pen “tuipi” sungpan ong paikhia ding hi. Hi bangin,, “tuipi” sungpan ong khangkhia ganhing cih adeina pen “mipi, mihon atam zeizai, minam tuamtuam, pau nam tuamtuam, leh gam tuamtuam panin ukna thuneihna anei avanglian gam khat ong khangkhia ding cih limciinna in kizang den den zaw hi.” Mang. 17:15.
- Tua ganhing in lutang (7) leh kii (10) nei hi. Tua lutang aci-in ki-ukna kumpi gam ii aphualpi cih limciinna ong lak hi. Tua ki-ukna gamke ii alutang pen “gamke sunga ki-ukna thuneihna anei” te ong hipah hi, ngaihsut, phawkkhak nei in ong um ingh.
“Kii” cih thu in a-uk kumpi, mangpi cih limciina nei hi.” “Hi gam sung panin ong om kii (10) i cih in tua gam sung panin ong kahto ding kumpi, ukpi, (10) te ahi uh hi. Daniel 7:24. Tua teng khempeuh ii lutang ah ganhing in mihing tawh kikop-in vaangliatna nei ding hi. Hi thu khempeuh Lai Siangtho teekteek in ong tellahkhiatna na mu/thei ding hi!
- Tua ganhing in “min hoihhlo, min ginalo” nei hi. (Mang. 13:1).
Min hoihhlo, min ginalo, zahtakhuai lo cih pen bang ahiam?
Lai Siangtho in hih atunga kammal atellahkhiatna thu om leuleu hi. John 10:32, 33 sungah Jews minamte in Zeisu suang tawh aden sawmna koici bangin gen ahiam? Zeisu in bang hangin tua mihonpite in Amah suang tawh aden sawmna thu adot ciangin amaute in, “Na sep hoih nasep manin hong deng nuam kahi kei uh-a, Pasian na simmawh bawl manin hong den nuam ka hi uh hi. Nang pen mi hilel napi-in Pasian na kineih nuam hi” aci uh hi.
Lamdang mah ei maw! Min hoihhlo, zahtak kaailo, Pasian simmawh bawlna cih pen mihing te in Pasian bang-a aom nopna hi zen! Hi mah hi Zeisu in Pasian pen thaangbawl, simmawhna, zahkona in neilo hi, bang hang hiam cih leh Amah zong Pasian mah ahi hi. Ahi zongin, Pasian’ dinmun sangin aniam zawte in thaangbawl, simmawhbawl thei kha mah ding uh hi. Ahi zongin, atamzaw gending omlai hi.
Mark 2:5-11 sungah pumpi zawngkhaal khat Topa Zeisu kiangah ong pai nuam napi mi tamlua ahih manin apiang thei bangbang tawh ong pai veve pumpi zawngkhaal mi khat ii thu kigen hi. A tawpna ah tua mi zawngkhaalpa in alawmte kiang zolbawl, thumbawl in tua Peter’ inn tungkhum panin apumpi athawltheih nang avang bawl-in tua mun pan “Honpa Zeisu” thu genna ah amah akikhiatsuk theih nangin alawmte kiang huhna ngen, zolbawl hi. Amah zong anuai-ah ong kikhiasuk takpi thei hi.
Topa Zeisu in hehpih ngetna tawh akidim tua pumpi zawngkhaalpa’ mittang amuh ciangin, hi pa in damna sangin mawhmaina leh lungnop khamuanna lunggulh zaw ahihna mu hi. Zeisu in hi bangin, gen hi, “Ka ta aw, na mawhna ong kimaisak khinta hi”.
Tua pumpi zawngkhaalpa’ nuntaakna kha sungah alamdang khamuanna lungnopna leh nuamna bangzah in dimleet ding cih na ngaihsun khangei hiam? Ahi zongin, tua mun ah aom biakna makai, laithei-te in tua pumpi zawngkhaalpa’ kha nuntaakna bangci bang hiding cih na phawkkha lo uh hi. Tua thu sangin Zeisu akithahlup theih nangin amaa kampaute bang teng kimawhmat thei ding cih bekbek hanciam-in thamang uh hi. Tua biakna makai, laitheite’ ngaihsutna Lai siangtho in hi bangin, gen hi, “Bang hangin, hi mipa in, Pasian min thaangbawl ahiam? Pasian longal kua dangin mawhmaina pia thei ahiam? Topa Zeisu in tua biakna makai, laitheite’ ngaisutna thei ahih manin hi bangin, gen hi, “Na lungsimte uh-ah hibang thute bang hang ngaihsun na hi uh hiam?” Tua ciangin, Zeisu in “Na mawhna kimaisak khinzo hi” cih leh “Tho inla, pai in?” cih koi zaw i gen ding baihzaw ahiam cih thu amaute dong hi. Zeisu in, mi honpite’ mai-ah tua pumpi zawngkhaalpa anatna teng damsak-a amaute in nakpitak-in lamdangsa uh hi, tua mipa zong dingto in tua inn pan apai khia hi.
Zeisu in mi khat ii mawhna amaisakna hangin Pasian min athaangbawl hituan peuhmahlo hi bang hang hiam cih leh Amah zong Thumgawm Pasian lakah akihel ahih mah bangin tua bang thute geentheihna leh septheihna nei hi. Amaa it, apahtaakte’ tungah tua bangin mawhmaisakna kammal khum nono genkhia thei banah amaute’ kha nuntaakna sungah vantung kilemna thupha tampitak zong adimleet-in pia thei hi. “Pai inla, mawhna bawl nawn kei in,” ci ziau thei-a tua hangin mawhna, lungkiatna, dahna, bangmah neilo cihmawhna athuakte’n lungnuam khamuanna tawh akidim nuntaakna ngah thei ciat uh hi. Tua bang khit ciangin, lungnopna, kilemna, khamuanna tawh akidim Pasian tungah thumanna nei-a, angsung khualna neilo nuntaakna athak ngah thei ciat uh hi.
Mite in i Topa apaangbeeng thei-a, asiangtho alutungah linglukhu khusak thei hi, Amaa nungzang teng aniim-dikdek dong beenggawp thei-a ahi zongin, mawhna leh mawhneite ii abulpi siangtho cihtakna tawh mawhmaina apiak theihna avaangliatna kuamah in guksak thei lo hi. A lamdang Zeisu!
Ahi zongin, Pasian sangin a zaniam zaw mite in mawhmaina kong pia thei hi ci-a akipulaak uh pen- Pasian’ min athaangbawlna uh ahi hi.
Tua ganhing tawh kisai hi bangin, kigen hi “tua ganhing in amaa lutang tungah min hoihlo (Pasian thaangbawlna) nei hi” ci hi. Mang. 13:1. Hi leitungah aom thuneihna (aana), vaangliatna anei makaite-in leitungah Pasian bangin aomna uh leh mawhna amaisak zoding vaangliatna anei bangin kipulaakkhia nuam uh hi!
- “…. Gulpi in amaa thuneihna (aana), vaangliatna, atokhom leh thuneihna tua ganhing tungah apia hi.” Mang. 13:2.
Ganhing in gulpi tung panin “tokhom” leh “thuneihna” ngah hi cih pen siangtak-in kitel hi. Ahi leh tua gulpi acih kua hiam?
Hi tengah athu kimu thei hi. “Amah in tanglai gulpi, dawimangpa ahih kei leh Satan zong akicipa manin, kum tulkhat sung ahencip hi.” Mang. 20:2. Gulpi akicipen Satan ahi hi. Ahi zong thu tampi om lai hi.
“Tua numei naupaii hi-a, nausuah natna tungta ahih manin nasa-in akiko hi. Tua ciangin, lim lamdang, adang khat mah van-ah hong kilang leuleu hi. Gulpi lian mahmah khat om-a, lutang sagih leh kii sawm nei-a, alutang sagihte-ah lukhu mah nei ciat hi. Amei tawh van-ah aom aksi sehsawm suah sehkhat vatkhia-in leilak aden’na hi. A nau asuahphet in ane pah dingin nau suak dinga akithawi tua numei mai-ah a ding hi. Tua ciangin, tua numei in leitung minam khempeuh sik ciangkhut tawh a-uk ding tapalsal khat ong nei hi. Ahi zongin, tua naungek pen thakhat in kilakhia-in Pasian atutna a tokhom-ah akipaipih hi.” Mang. 12:3-5.
Abeisa kum tampi lai-in Chicago khuapi sungah mi khat in, amah pen tapasal hing ci-in kipulaakkhia hi! Amah tua dinmun hi thei ding maw?
Hi sam buang ken teh.
Mang. 19:15, 16 sungah tua “Tapasal, cih pen Khazih hi ci-in ong lak hi. Tua ahih manin “gulpi” aci-in Satan bek alimciing hi lo-in, Zeisu ong suahphet akipan athat dingin, Satan in ahuzaap, ahuh kumpi gam zong limciingna sungah kihel hi. Tun’ tua Bethlehem khua sunga, naungekte thatsiang dingin athupia kumpi ii gam pen bang kumpi gam hi ding ahiam?
Hi mah hi! Tua kumpi pen kumpi Herod ahi hi. Amah pen Rome kumpi’ palai leh Rome kumpi’ phalna tawh gamke khat ii kumpi ahi hi. Tua ahih manin hiteng mun-ah thu paizia kisansat thei hi. Tua ganhing in vaangliatna, tokhom, leh thuneihna (aana) Rome kumpi’ tung pan angah ahi hi!
Tun’ kitelthei pian dekdek ta hi. Tua gulpi-in Rome limcing hi. Hi leitung ii Honpa athat dingin hanciamna ah Satan in Rome kumpi zang hi! Tun akician zaw in en ding hi hang.
Tua gulpi (Rome) in “Kii sawm” nei hi. Kii pen ganhing te ii lutang tung pan ong pokhia ahi hi. Na phawklai hiam kii cih pen kumpi cihna ahi hi. Rome kumpi ukna gam pen kikhenkhia in gam sawm pen kumpi sawm in a-uk masiah dong Barbarian minam (Rome minam hilo, minam dang namneu te) te in kum tampi hun tampi sung Rome kumpi gam uk-in zogawp uh hi! Tua akikhenkhia gam sawm teng pen: Alemani(Germany), Franks (France), Burgundians (Switzerland), Suevi (Portugal), Anglo-Saxon (Britain) Visigoths (Spain), Lombards (Italy), Vandals, Ostrogoths leh Heruli cih teng ahi hi. Hi atawpna gam thum teng pen “Khristian” suak nuamlo ahih manun Rome khuapi-a aom Pope in vatmai hi. Kumpi Justinian ii galkapte leh Pope
Kipawlkhawm uh-a, Rome khuapi sung panin apua lamah Ostrogoths gam minamte kinawtkhia in kivatmai hi. Tua ciangin, agam leh minam ong beita hi. A.D 538 kiim ciangin, Rome kumpi gam neihsa khempeuh Pope in ong luah toh khit ciangin Rome kumpi gam ukpipa hi-in amah pen Khristian pawlpi khempeuh ii lutang ahihna taangko, pulaakkhia hi. (A bucing takin na theihnop leh thunung behlapna 1 (Apependix I) na na sim pha un).
Tu alamdang thugil sim suksuk in.
6.”Tua ahih manin akigo Tuuno laibu sungah anungta ding mite’ min, leitung pian’maa pekin akikhumna-ah akihel lo leitung mi khempeuh in tua ganhing bia ding uh hi.”Ma1ng.3:8 Tua pen gam ki-ukna thuneihna (aana) bek hilo-in biakna lamsang (tawh kisai) thuneihna (aana) zong ahi hi. Biakpiakna leh biak ding thungetna, sawlna, thupiakna aneih ban-ah adeihdan-un a thu ong tangtung hi.
7. Thuneihna (aana) pen leitungbup-ah nei hi. ”Leitungbup in tua ganhing lamdangsa-in azui ngeingai uh hi.” Mang.13:3 Tua “ganhing”pen kua hi cih thu theikhin phial hi uh the leitungah mawhna amaisakthei amaa lutangah Pasian hi-ingh ci-a akipulaak khia leitungbup biakna leh gam sung ki-ukna ah thuneihna (aana) anei pen kua hi ding cih na ngaihsun thei hiam? Rome kumpi gam panin kua in “tokhom” leh thuneihna (aana) ngah ahiam? Bang pawlpi’ ukna gam makai, kua pen leitungbup in “lamdangsa-in anungzui” ahiam?
Tua ganhing in ”minsiatna, langdona, leh minhoihlo” nei hi. Mang13:1. Tua pen pawlpi ading upna lianpen, muan leh suan ding thu khat in ong om-a amaa ii thuneihna pen leitungbup pawlpi sia atuamtuam, makai atuamtuamte tungah ukna thuneihna (aana) aneihna alutungah kikoih, kisuang hi.Tua sangin, asuksia zaw thu-in, Pasian min zangin, Pasian bangin kampau in na sem hi. Amah pen “Pope Topa Pasian” ci-in kimin vawh-a, “apuuk ngeilo, akhialngeilo” khat hi ci-in kitaangko khia hi. (Hi thu tawh kisai athupi teci na theinop leh thunung behlapna 3 Appendix 3 sim in). Leitung mi khempeuh in amah biak dingin kal hi.
666 cih pen bang ahiam? A diipkuathuai thute en ding hi hang.
Pope ii athuneihna (aana) alahkhiatna amaa lukhu tungah “Vicarius Filii Dei” cih laimal kigelh ii akhiatna pen “Pasian’ Tapa ii Ai-awh”/ “Pasian’ Tapa ii taang” cihna ahi hi. Hih min pen mi tampi in athei dingin Pope in amaa thuneihna (aana) alahkhiatna min vawhna hi-a, kum tampi sung akizang khin ahih banah kizang toto lai ding hi. “Our Sunday Visitor” cih laihawmkhiat ah April 18, 1915 in hi bangin, kigen hi. Pope ii lukhu tung-a akigelh laimal pen hibang ahi hi. “ViCARIUS FILII DEI” akhiatna pen latin kam-in Pasian’ Tapa ii Ai-awh cihna ahi hi.
Mang.13:8 sungah hi bangin, gen hi, Hi thu-ah pilna kisam hi.“Hi nambat in 666 hi-a, mihing khat min tangin ading hi-a, mipil mitei te in hi ganhing nambat acih nopna thei ding uh hi.”
Tun adeihna leh bang thu hi cih en suk ni. Roman nambat na sangah na sinte uh na phawklai uh hiam?
V = 5 I = 1 L = 50
I = 1 U = 5 I = 1
C = 100 S = 0 I = 1
A = 0 F = 0 D = 500
R = 0 I = 1 E = 0
106 7 I = 1
553
A vekpi gawm = 106 + 7 + 553 = 666
“U” leh “V” pen anambat zah kibang hi. Leitung theihhuai thubu sunga “Alphabet” cih kammal sim un. Greek, Hebrew leh Latin lai (kampau) ah zong avekin kibang hi. Hih alipkhaphuai, adiipkuathuai Mangmuhna thubu midangte kiangah hilhsawn-a anei pepeuh in pilvang-in, migit ding kong hahsawl phapha nuam hi. Pasian in mi khempeuh a-itna hoihtak-in theisak masa ding hi hang. A thuman pen siangtak-in i genkhiat ding kul hi ahi zongin, itna leh deihsakna tawh hilh ciat ni.
Pope in ukna thuneihna (aana) aneih pen kum 1260 sung hi-a tua sung pen “Khimzing Hunsung” kici hi. Hi bang-a thu lahkhiatna te zangei khin dingin kong um hi. Hi Pope ii uk sung pen “Khimzing Hunsung” kici mah ding hi bang hang hiam cih leh siampite in Lai Siangtho pen sim khuan leh neihkhuan mipite pialo hi. Kum zakhat val bang pen siampite bek Lai Siangtho sim khuan kipia bek hi. Mihingte khuamial leh upkhialhna aneihtheih nadingin Satan in Lai Siangtho pen mihonpi te lak panin hemkhia phot limlim hi. Tua ahih manin mipite in ahoihzaw bangthu om cih pen theih theihna ngahlo hi. Lai Siangtho na neih leh inn panin hawlkhiatna, khuamtungah khaina, inn mai-ah mei tawh halna cih bangin bawlsiatna om ngei khin hi. (Hi thu lamsang (tawh kisai) athu laigil na theih behnop leh thunung behlapna 4 Appendix4 sim un). John in amangmuh kikna thu upzawhding bang hilophial ahih manin aman acih nading theilo phial hi. Web.Thusung Nakan Nopleh: Nambat 666 leh Pope tawh kisai na simbeh nop leh hehpihna tawh www.biblelight.net/666.htam en un.
Tu-in athupi mahmah thu pawlkhat ong gensak un. Na thei un, Pasian in khauhtak-in “ganhing” biakna khatak-in alangdona pen A mite a-it luatman ahi hi. Pasian in mi khempeuh it hi. Pasian in nang zong ong it hi. Ganhing ii thuneihna zui-a, amaa ciaptehna lim anei mite nunzia dahhuai, khasiathuai-in, nopsakna tawh kizom loding ahihlam Pasian in thei hi. “….ganhing leh alim bia-in, amin kigelhna anei mi peuhmah in asun azan-in, tatsatlo-in gimna thuak paisuak uh hi.” Mang.14:11
Hih thuneihna (aana) zuihna-ah tawlngakna om lo-in om paisuak hi. Pasian in mihingte it lua mahmah ahih manin mihingte’ teltheih ding kammal khauh mahmah leh amuibun thei dingin kidop theih nang vauna/hilhna thu zasak hi. Hi thu na ngai un. “Tua ciangin, vantungmi athumna in amasa tegel hong zui leu leu-in nakpitak-in, Tua ganhing leh alim bia-in taltang ahih kei leh akhut tungah ciaptehna angah mi peuhmah in, Pasian’ lenggahzu zong dawnding uh hi. Pasian in Amaa hehna ahi leenggahzu khauh pen Amaa hehna hai sungah adimtak-in sung khinzo ta hi. Tua bang mite pen asiangtho vantungmite leh Tuuno mai-ah meikuang leh kaat khu tawh gimna kipia ding hi.” Mang.14:9,10
Kammal khauh hi. i it i ngaihte’ nunzia sihna (vaithupi, akipelh theilo thute), i it i deihsakna, i veina thu i hilh ciangin, i thuhilhna, itna kammalte pen khauh mahmah takpi mah hi.
Thu ong dong ning, Aman’ adang bang ong sepsak theilai ding hiam? Eite alipkhaphuai sihna mun-ah i sih taangdingin A Tapa Zeisu ong kikhaam dingin Pasian in ong sawl hi. Ganhing ’ciaptehna leh tua ganhing’ nungzuihna hangin amulkimhuai acikziathuai nunziate kua mah in thuak sese ding kisamlo hi.Tua thuaksiatna’ panin, lamet bei nunzia panin suahtak theih nading Zeisu in lampi ong bawksak hi. Gethsemane’ thuaksiatna leh cih nading theilo-in, lungkhamna Zeisu in ong thuak hi. Amaa ci leh sa niim dikdek zah dongin mihonpite in sat ziahziah-a zahkona tawh nuaisiah in bawlsia uh hi. Mi honpite in zahpihna tawh Zeisu thaangbawl-in alutangsat dikdek uh-a, alutungah ling lukhu thuneihna (aana) tawh khusak-in, amaitang pan in si luangsuk detdet hi. Singlamteh pua-in Kalvary mualtung lam azuatna ah hoi-dangdang, tuuk dekdek, liing kelkel kawmsa-a apaina ki-en hi. Leivui lakah ‘Pasian’ Tapa in Amai tatsuk in tuuksuk hi. Singlamteh phungah asi’ taak keuhkeuh kawm-in mawhna ii lipkhaphuaina thu thuum hetlo-in ong thuak hi. Na sakna tawh ailing keuhkeuh amuk panin, “Ka Pasian, Ka Pasian bang hangin kei ong taisan na hiam?” ci-in kiko khia hi.
Tua mun ah, Zeisu Honpa ong kikhai lum hi-khuam tungah gul bangin kikhai-a, thuakhak salua ahih manin, kisat keuhkeuh hi, mawhna pen Pasian in ahuatna, ahehna hai nunung pen ong dawn hi. “Gam (sehneel gam) ah Moses in gul akhai mah bangin, ’Zeisu zong nang leh kei adingin khailupna ong thuak hi. Na thei uh hiam? Nang adingin Zeisu in ong sepsak khin zo hi. Nang leh kei in i ngah, i thuak ding Aman’ ong thuaksak hi. Tua ahih manin, Vantung Pasian in gahing’ nungzuilo-a, amaa ciaptehna i ngahloh nading bangzah in lunghimawh patau den ahihna na thei hiam? A lipkhaphuai mawhna’ thaman i thuak ding ong kisam nawnlo hi. Zeisu in tua thu hangin ong kipiakhia khinta hi. A mawhbaanglo Zeisu’ pumpi leh taksa amaute in khetphim tawh nakpi tak-in akhetsuk laitak-in Zeisu in hi bangin, thungen hi. “Pa aw, amaute in asep uh thu laigil thei lo uh ahih manin amaute’ mawhna na maisak in” ci hi. Tu laitak-in zong nang leh kei adingin Zeisu in thu ong nget saksak khin hi. Nang ading Zeisu in thu ong nget sak hi. Lam tawntungah Amaa nungzui-a vantunggam i tun nading in Honpa leh Gumpa dingin na teel ding hiam? Na teel leh na lungnuam mahmah ding hi.
Na sih dong Amah muang-in, athumangin, thungetna leh Lai Siangtho simna tawh A-itna sungah om tawntung in, na lungsim na pumpi avekin Amaa tungah ki-ap in alungnophuai kizopna na ngah ding-a tua thu hangin ganhing’ “ciaptehna” leh amaa nungzui-in biakpiakna pan khuamuan huaitak-in na kikemzo bek ding hi. A sawtlo-in bang hang hiam cih na thei ding hi.
Tua ganhing pen anunzia, tatzia, tellahkhiatna ah eite in, i theihding athupi mahmah adang om lai hi, tua ganhing kitellahkhiatna thu ah “theikha hetlo lua-a, athu leh la theilo lua” aa tua thu sungah akihel acitak, athuman mite Pasian in agen nuam hilo hi. Ka gennop thu adeihna na thei hiam? Pasian in hi bangin,, tellahkhiatna ah Pasian’ kammal kheel-a, Amaa thupiak zuihloh ding hoihtak-in khensat-a amau’ nasep ciantak-in ageelthei makaite leh “Paizia Nasep zia” thu tawh kisai apholaakkhia ahi hi. Na tel thei hiam? I Pa Pasian pen athuneem, amigi ahi hi. Pasian in Lai Siangtho sunga thupiak atel theite bek mah vaipuak (tavuan) labek ding-a, thei pipi mah-a a thumang nuam lote, Amaa kammal thupiakte za napi, thei napi-a ataisante “thei pipi-a a-awlmawh lote” kici ding hi.
Tua ganhing tulaitak om, nungta hi. Tu laitak hithu-ah akikhel acitak, athuman Khristian tampi takin tua thu ii apianzia, athu taktak asawtlo-in ong telkhia ding uh hi.Tua thu, tua mun panin ong paikhiat nading un Pasian’ sapna thute amaute in za ding uh hi. Tua mah bangin, amau zong thukikna, dawngkikna, nei ding uh hi. Tua “ganhing” pen Europe sunga mun khat peuh-a aom Computer khat peuh hin teh ci-in kimawkkhem bawl kha kei un. Tua bang ngaihsutna pen Lai Siangtho’ ong gen thu panin lampial theih nading-a ong kikhiimna/meengna thu hilel hi. Pasian’ kammal leh Lai Siangtho in kiciantak-in tel gen mahmah khin ahih manin, athuman, acitak nuapang khat in zong tel thei ding hi. Ganhing thu kiciantak-in ong kitellahkhiat kikna thu a zom pen zong lamdang mahmah hi. 8.Tua ganhing in a masa-a aom khin ganhing li (gam, minam)te ii zia leh tong mah nei hi. Kician tak-in sim un.
“Tua kamuh ganhing pen Kamkei tawh kibang-a, akhete Vom khe tawh kibang-a, akam pen Humpinekkai kam tawh akibang hi. Gulpi in tua ganhing tungah amaa vaangliatna, amaa tokhom, leh thuneihna (aana) lianpi apia hi.” Mang.1:32
Bang gam bang minamte ahiam? Lai Siangtho in ong hilh leuleu hi.Tua akibang ganhing lite pen Daniel 7 sungah kimu thei hi. “Hi alian ganhing lite pen leitung panin ong khangkhia ding kumpi gam lite ahi uh hi.” Daniel 7:17. Tua teng pan athahat kumpi gam lite hi-a, Daniel anuntaak khangsung pan kipan Rome kumpi gam ong kiat dong aban aban-a, a ki-uk suksuk kumpi gam lite ahi hi. Tua kumpi gam lite pen Babylon (605-538 B.C), Medo-Persia (538-331 B.C), Greece (331-168 B.C) leh Rome (168 B.C-476 A.D). Tun Daniel 7 sunga thute abucingtak-in i en ding hi.
“Mun khempeuh panin huihpi ong nungin tuipi tung seem gawp hi. Tua ciangin, tuipi sung panin akibang Sapi gol li ahong pusuak to uh hi. A masa pen Humpinekkai tawh kibang-a, ahi zongin, muvanlai kha tawh kibang kha anei hi. Ka et laitak-in akha gel ahong kibotkhia hi. Tua ganhing leitung panin kidom kaang to-a, mihing bangin akhe nih in kiding sak-a, mihing lungsim amaa tungah akipia hi. Tua ciangin, anihna Sapi Vompi tawh akibang khat kamu hi. A nunglam khe tawh ding-in, aha tawh nakguh thum pet-a, “Na duh zahzah sa tampi ne in,” cihna aw, khat a hong ging hi. Ka et lai leh Kamkei tawh akibang Sapi dangkhat kamu hi. A nungzang-ah vasa kha tawh akibang kha li anei hi. Tua Sapi in lutang li nei-a, ukna thuneihna (aana) amaa tungah kipia hi. Ka et lai leh Sapi lina ka mu hi.Tua Sapi kihtakhuai mahmah-a, lipkhaphuai-in athupi mahmah hi. Amah in agol mahmah sik-ha anei hi. Amah in nene-in anekval teng akhe tawh atuancil gawp hi. Sapi dang te tawh kibanglo-in amah in kii sawm anei hi.Tua kiite ka et laitak-in adang kii neu khat hong po-a, aomsa kii thumte abot khia hi. Tua kii tungah mihing mittang tawh akibang mittang leh kam om-a, kiphatsakna kam tampi apau hi.”Daniel 7:2-8.
A bangci lim leh meel hi mawk! ’Hi tengah athu kigen-a, Daniel’ nuntak hunsung, akipan khia thu te ahi hi. Humpinelkai-Babylon gam, Vompi-Medo-Persia gam, Kamkei-Greece gam, Alauhuai ganhing-Rome gam cih bangin limciinna nei hi. Ciaptehna anei ganhing in zong ganhing lite’ tatzia lim leh meel mah sun hi. Tuate akician zaw-in i en suksuk ding hi. Babylon gam pen kha nih anei Humpinelkai tawh limcingna in kilak hi, tua gam in Daniel anuntak lai-a kipan leitung uk pah hi. Taanglai Babylon akisiat ciangin, kha nih anei Humpinekkai in milim akisiabang tu khang dongin kimu theilai hi.
Humpinelkai tawh Babylon gam limcingna pen kilawm kituak mahmah hi. Hi gam pen taanglai hun-in aom kumpi gam lak-ah athahat leh avaanglian penpen gam khat ahi hi.Tua kha nih thu in Babylon gam ii thahatna, amanlaang Kinawhna agen nuam ahi hi.Tua hun tua laitak-in “athahat ahau gam khat” ahih banah tua hun laitak-in om-a mipicing, thugelna tawh akidim leitung-a aom gam le minamte’n gualzo-in uk uh hi.
Taanglai-a Babylon gam amuhkhiat uh pen Nimrod (Piancilna 10 sim un) akici Noah ii tu sawn khat hi-a, tua gam pen Topa Zeisu’ maa kum tulnih lai-in aom khinsa leh leitung na lamdang sungah zong kihel hi. Tua gam pen apicing a-etlawm zangkuam tungah akilam khuapi gam khat hi-a, akulh, adaaite pen pi(87) sah hi. Tua gam pen tai (250) azai kiu li nei atam zang tungah kikim sitset, kilawm sitset leh zangkuam zong aom gam khat ahi hi.Tua khuapi pen tai (60)a pha akiimkot-ah tuiluang-in, apualam kulh/daai pen tai(60) mah pha in, akongpi ah akibawl, akikhai paakhuan leh, Euphrates gun nuai-a akivut vang leinuai lampi picingtak leh hoihtak-in kidalna abawlnate banah hi khuapi sunga na khempeuh zong pen leitungah na lamdang akici teng lakah kihel-a, tua lo athahatna leh avaangliatna adang zong om lai hi.
Babylon gam a uk kumpi khempeuh pen biak leh paai ding pasian khat zah mah bang in kei nei a zong ki pulak hi.Mihing ading in tua bang kumpi mihing te pahtawina pen a thuman tui mahmah khat hi aa, ahi zongin mihing in mihing mah biak pen Pasian min thaang bawlna ahi hi.“Ganhing” (kumpi/gam) makai te in hibang tektek thu te mah bawl sese hi.
A zom pen bang kumpi gam hi ding hiam?
Babylon kumpi asem anunung Belshazzar kumpipa in amaa mipil tultampi, azite, atate, anasemte khempeuh tawh Pasian’ biakinnpi-a akizang hai leh kuangte tawh zuudawn-in, kumpi inn sung dimlet-in pawi bawl-a anopsak ni zan ahiphial zongin alipkhaphuai gamtatna tawh akithuahkhawm tua zan mah-in Medo leh Persia gam in Babylon khuapi ong luah uh hi.Tua hun tua thu pen atawpna ong ki-gelh hi. Kumpi inn kawm tung khat ah pumpi, sisan, ci leh sa tawh akizom khutmee-neu khat in lai ong gelh keei amuh ciangin, Belshazzar kumpipa laulua kisa-in akhukte kituah-in ling keuhkeuh hi. Alauhuai dipkuatna tawh akidim tua zan-a thupiang teng sim un.
“Kumpi asuah ciangin, Belshezzar in pawi lianpi bawl-a mi liante tulkhat samin amaute tawh zu ane uh hi. Tha-khatin kham hai leh kuangte ong paipi uh-a, avekpi-un tua haite tawh zu ane uh hi. Thakhat thu-in kumpi inn sung meitan’ penna lam kawm tungah mihing khut khat ong kilang a, lai ahong gelh hi. Kumpipa in tua khut in lai agelh laitak amu hi. Daniel 5:1,3,5.
A bangci, lamdang thumping hi zen!
Sisan, ci leh sa tawh akizomlo khutmee khat lai agelh amuh ciangin, Belshazzar in lamdangsa lua ahih manin lau-in zawcip hi. Tua ciangin, Babylon gam sunga “aisan siamte, Chaldean minam mitphialsiamte, leh aksi et siamte” sam sak-a, ahi zongin, kuamah in adeihna tello-a, kumpipa deihna ahuhzo kei uh hi. Atawpna-ah kumpinu in Daniel sam in ci-in kumpipa hilh hi. Anungta Pasian in ahaksa, athuthukte, mangmuhna leh mangte akhiatna akhiattheih nading pilna Daniel tungah akipiakna thu pen akilakkhin, akigen khin, aki theikhin thu ahihna hi-a thaangtat kumpi Belshazzar in mangngilhlo bilbel hi. Ahih hangin, anungta Jehovah Pasian pen mudah lua ahih manin theihna aniam zaw mipa khat hi ci-in seh lel hi.
Ahih hang tu-in! Kumpipa asi ding ong patau mahmah ta hi. Kumpinu thugenna tawh kizui-in Daniel pen kumpipa’ mai-ah kisamta hi. Bang thuteng ong piang cih hoihtak-in lungngai un.
“Tua ciangin, thakhat-in kumpipa kiangah Daniel apaipih uh hi. Kumpipa in, ”Nang Daniel pen kapa kumpipa ii Judah gam pan-a ahong lakkhiat Judah salte khat hilo na hi hiam? Daniel 5:13.
Belshazzar kumpipa’ mipil mitphialsiamte in, kawm tunga lai kigelh akhiatna atheiloh uh ciangin, kumpipa in, hi bangin, gen hi, “Ahih hangin, nangmah in thuthukpi leh kuamaa theih zawh loh thute gen thei hi ci-in kong zazo hi. Hih lai kigelh na sim theih-a, akhiatna nong gentheih leh, kumpi’ puanpisan kong silhsak ding-a, minphatna khamkhi na ngawngah hong ok sakin, kumpi gam sungah azalian thumna-in ka hong koih ding hi,” aci hi. Daniel:16
Tua zan-in bangthu ong piangding-a, leitung minphatna tawh kipahtawinate bang mah manlo-in khiatna, manphatna neilo ding ahihna Daneil in tel mahmah hi.Tu zawh asawtlo-in hih kumpi inn sung-a aom teng si ding uh hi. Pahtawina ngah nading Daneil in alungsim ah vom veva, lunggulh lua lo hi.
“Daniel in kumpipa kiangah “piakkhong pen kei ong pia kei inla, midang khat peuh pia zaw in. Ahi zongin, tua lai kigelh kong simsak ding-a, akhiatna kumpipa kong hilh ding hi.” Daniel 5:17.
Kumpipa in Pasian alangdona leh kiphatsakna alungsim sungah aneihna khempeuh aphawkkik dingin, ahilhkhit ciangin, tua kawm tung-a lai kigelh akhiatna sim sak hi.
Tun a lipkhaphuai, dipkuathuai thute ong kilang ta hi.
“Tua akigelh laimal pen hi bang ahi hi. MENE, MENE, TEKEL, TEKEL, PARSIN. Akhiatna zong hibang ahi hi: MENE (kisim) Pasian in na gam ukna ong sim sak-a, abeisak ta hi. TEKEL (kitawikhai) nang ahong kitawi khai-a, na leek zo kei hi. PARSIN (kikhen) na gam kikhenkham a, Media leh Persiate akipia zo hi, aci hi.” Daniel 5:25, 28.
Kumpipa’n lamdangsa-in ong diipkua-lua hi. Bangzah in lungsim tavaai in, dipkua, lametbei ding cih na ngaihsut sak thei hiam? Kumpipa in cih nading leh sepzia ding ahun tampi nei nawnlo hi.
“Tua zan mahmah in Chaldean minamte kumpipa Belshazzar thahna thuak hi. Mediate’ kumpi Darius kumpi asuak hi. (Tua laitak-in Darius kum sawm guk leh kum nih apha hi);” Daniel 30, 31. Kumpi lukhu leh thuneihna lahna ciangkhut anei lo Belshazzar pen leivuii meepua a puang san hiauhuau puan tual sung ah ki sialta hi.
Hi tengah athu i telthei ta hi. Kha nih anei Humpinelkai, ong si ta hi. Ciangtansa, sehsa mah tawh kizui-in Babylon gam a-uk hi. Daniel in amang sungah amuh Vompi in leitung ong uk ta hi.
Mang.13 sunga “ganhing” pen Medo-Persia gam tawh koici bangin kibang, tehkaak, limciing ahiam? Medo-Persia kumpi-in thukhun bawl-in ukna thuneihna (aana) tawh uk-a, beitheilo, akisia theilo thukhun ukna tawh ong luah uh hi. A hun tomno sungin, tua “ganhing” in zong akibang, aom khin thukhun mah azatna na mu ding hi. Alipkhaphuai, agukhauh galdona ah siamna, thahatna anei khangno galkap mang Alexander uk ahi hi. Tua galkapmang akhangno galdo siam Alexander pen kum 25 aphak ciangin, leitungbup uk hi.
Tua ni pen October 1, 331 B.C ahi hi. Arbela akicihna mun-a gal kidona panin Alexander leh a galkapte in Persia’ galkapte zo dikdek uh hi. Hibanga, gal kidona ah athahat manin, Greece gam leh minam pen leitung khempeuh a-uk kumpi gam thumna suaksak zo hi.
Medo-Persia gam alimciing Vompi’ thuneihna (aana) leh thuneihna lutang li leh kha li anei Kamkei in ong luah to hi.
Ahi zongin, Lutang Li cih pen bang hang ong piang hi ding ahiam?
Alexander in, leitung khempeuh amaa khutnuai-ah ong koih hi. Ahi zongin, leitungbup a-uk zawh hangin, amaa pumpi nuntaakna uk zolo hi. Zu dawn theih zongsatna hoihlo khat nei a, Herculean (athahat, vaangliante) zat haipi dimdim zu ong dawn hi. Hi thu pen thulianpi, amawkmawk hilo hi. Mihing’ pumpi-in zu pen galan khat ii sehlisuah sehkhat val thuak zolo, nang zolo hi.
Diipkuat patauhnate luahuaina vive kawmkaal ah Alexander in nihvei zu dawnbeh hi. Tua in amaa nuntaakna that hi. Alexander pen nakpitak-in natna thuak-a kum 33 aphak laitak-in si hi. Tua asih kum pen 323 B.C ahi hi.
A-ukna thuneihna (aana) pen “athahat penpen, sawtveipi akip” dingin, lunggulhna, deihna pulaak khia hi. Amaa khutnuai-ah galkapmang mihing lite pen Cassander, Lysumachus, Seleuchus leh Ptolomy te hi uh-a, gamsung pen phel li suah in uk ciat tek uh hi. Hih gam li tengin lutang li anei Kamkei limciinna lak hi.
Tua leh kha li nei pen bang ahiam? Tua kha lite in amanlangna, akhauhpai vatvat ahihna lak hi. Greece gam in hi leitung kum (13) sung uk hi.Tua banga genna ahi liinlian thei akihawmkim thei om ngeilo hi. (Greece kumpi ukna gam phel li akisuahna athu bucing na theihnop leh Funk leh Wagnell New Encyclopedia “Alexander III,” pp: 390,391 sim beh un).
Alexander in asihna Greece gamsung-a khua khempeuh leh mite in pasian bangin amah akibiak ding thupia hi. Mang.13 sunga “ganhing” pen “Kamkei tawh kibang” hi, bang hang hiam cih leh tua ganhing in Greece minam te’ ngeina teng zang-a, amakaipa in pasian bangin amah akibiak ding ngen-in, tang ko hi.
Daniel 7 sunga “lauhuai ganhing lina” pen kua ahiam?
“Ka et lai leh Sapi lina kamu hi.Tua Sapi kihtakhuai mahmah-a, lipkhaphuai-in athupi mahmah hi. Amah in agol mahmah sik-ha anei hi. Amah in nene-in anekval teng akhe tawh atuancil gawp hi. Sapi dangte tawh kibanglo-in amah in kii sawm anei hi. Hih hilhcianna kei ahong kipia hi. Sapi lina pen leitung-a ong om ding, kumpi gam lina ding hi-a, kumpi gam dangte tawh ki lamdang mahmah ding hi. Amah in leitungbuppi valhtum ding-a, tuancil gawpin asukham ding hi.” Daniel 7:17,23.
Akihtakhuai ganhing tawh akilimciing tua kumpi gam lina pen Rome ahi hi. Rome kumpi gam in 168 B.C kum in Greece kumpi gam ong uk zo, luahtozo-a, atawpna anunung lamciangin, Mang.13 sung-a “ganhing” tungah amaa thuneihna (aana) pia hi.
Tua “akihtakhuai ganhing” sung panin “kiineu”ong poto hi. Tun hiteng munah alamdang thu pawlkhat om hi. Mang.13 sung-a ganhing leh Daniel 7 sung-a “kiineu” pen akibang hi-a, thuneihna (aana) zong akibang ahi hi. Hibang ganhing (kumpigam) thuneihna (aana) anei gam hi ci-in telkhialh lohding Pasian in eite hoihtak-a akhentel thei dingin, ong deih ahih mah bangin, genkholhna (prophecy) thubu nih tawh hoihtak-in ong lakkhia hi.
Lai Siangtho sung-a genkholhna (prophecy) te thupi-in lamdang sa lo maw! “Kiineu” ii taangthu ong kilahkhiatna hoihtak-in en un.
“Tua kii te ka et laitak-in adang kiineu khat ong po-a, aomsa kii thumte abotkhia hi. Tua kii tungah mihing mittang tawh akibang mittang leh kam om-a, kiphatsakna kam tampi apau hi. Kii sawmte pen tua kumpi gam sung pan-in ahong piang ding kumpi sawm te ahi uh hi.Tua ciangin, kumpi dang khat hong piang leuleu ding-a, amah in aomsate tawh akilamdang mahmah-in kumpi thum anuaisiah ding hi. Amah in alianpen Pasian langpang in thugen ding-a, Pasian mite abawlsia ding hi. Amah in amaute’ biakna tawh kipawl thukhaam leh pawi bawlna hunte kheel sakding hanciam ding-a, amaa khut sungah kum thum leh alang sung Pasian mite aom ding uh hi.” Daniel 7:8,24,25.
Mang.13 sung-a “ganhing” thu akipulaak khiatna leh hi “kiineu” ii thu akitellah khiatna saikak le cin tuate pen akibang nam khat mah agen ahihna leh thuneihna (aana) aneihna uh akibng (khat) ahihna na tel ding hi. Alamdang athupi saikakna na etbehnop leh thunung behlapna 10a (Appendix IA) na sim un.
Tua “ganhing (or) kiineu in thukhun leh ahun leh nite kheel ding-a ngaihsutna” pen adipkuat huai leh apatauhhuai mahmah thute lak khat ahi hi. Daniel 7:25. Hitengah Pasian tawh amah leh amah kizakim-a aom nuam, amah leh amah tua bang-a akibawl tawm, Pasian’ thukhaam khuavannuaibup ading thu guikhun hangtak-in kheel-a, athaangbawl hi. Maizumna leh lauhet lo-in Pasian min thangbawlna tawh na asem hi. Ahi zongin, Pasian in hi bangin, gen hi, “Amaa’ thukhun, thupiak khempeuh thumanin citak hi. Atawntungin tua athupiakte kip ngitnget hi.” Late111:7,8.
9.Tua ganhing pen kua hiding ci-a akiteltheih nading lahkhiatna, adang khat pen “sizah dong dinga liamna maa” angahna amaa tungah Pasian in apiak ukna thuneihna aneih hun panin (kum 1260hun) pan zong kitelthei ding hi.Tua ukna thuneihna (aana) kum (1260)dong nei ding hi. Hi thu lamsang (tawh kisai) telkhialh nading aom loh nangin, Pasian in hihun lamsang (tawh kisai) Daniel leh Mangmuhna thubu sungah sagih vei kigen pha pha hi. (Hi alamdang athupi hun lamsang (tawh kisai) genkholhna bucing takin na sim nop uh leh thunung behlapna 2 Appendix 2 sim un).
Tua ganhing pen kua hi ding cih hangtak-in kong gen maa-in tualo adang khat kong gen nuam hi. Daniel 7 na sung-a “kiineu” tawh kibang khat mah hi, cih ciangbek hilo-in Mang.17 na sung-a min tuamtuam anei asan ganhing tungah atu numei paktat khat ii thuneihna (aana) mah tawh akibang vive ahi hi. Adipkuathuai thupawl khat en pak ni.
“Tua ciangin, hai sagih atawi vantungmi sagihte sung panin kei kiangah khat hong pai-a, “Hong pai-in, gun tampi gei-ah akilam apaktat mahmah khuapi gimna akipiak nazia ding kahong lak ding hi. Leitung kumpite in tua apaktat mahmah nu tawh gamtat hoihlo gamta uh-a, leitung mite in amaa paktatna leengahzu dawn in akham uh hi,” hong ci hi. Kha Siangtho tawh kidimin kaom-a, vantungmi in gamlak mun khat ah hong tunpih hi. Tua lai-ah, atungah min hoihlo nam tuamtuam adim-in, akigelh ganhing asan khat tungah numei khat atu kamu hi.Tua ganhing in lutang sagih leh kii sawm anei hi.”Mang.17:1-3.
Hitengah lutang leh kii cih thute kimu leuleu hi.Tua (kii leh lutang)te pen Rome kumpi gam leh amaa kizopna neihna thu leh apiangnate ahihna eite in i thei khin hi.Tua numei paktatnu in Rome kumpi gam tungah tuang(tu) in amaa ukna-in azang hi. A thu leh paizia bel kibang mahmah salo na hiam? Tu-in tua sangin ong kitelzaw ding hi.
Hih “apaktatnumei” cih in athaangtat, amaa thubek azang nuam pawlpi limciing ahi hi.Tua ciang hithu zong sim beh ni ong kitelsak tuam zaw ding hi. “Tua numei in puan adupsan leh puan akhausan silh-a, kham, suangmanpha leh kep kibawl kizepna atuamtuamte tawh apumpi dimin kizem-a, apaktatna hangin akihuai anin mahmah nate adim-in aomna khamhai khat atawi hi.” Mang.17:4.
Hih pawlpi pen ahau mahmah athunei mahmah pawlpi ahi hi.
Lai Siangtho sungah “numei” pen “pawlpi” limciingna in kizang hi. Pasian in Amaa mite pen “asiangtho, alimci angeekdikdek numei” tawh tehkakna nei hi. Jerimaiah 6:2. Asiangtho, mawhbanna aneilo numei pen Pasian pawlpi ahi hi. Numei paktat (athaangtat numei) pen apheengtat, atatsia pawlpi limciingna ahi hi..
Tua numei pen “A PAKTAT NUMEITE LEH LEITUNG KIHHUAINATE KHEMPEUH APIANNA, ALIAN BABYLON” kici hi. Mang.17:5. Hi pen pawlpi cih ciangbek hi lo-in, pawlpi, nam khempeuh pian’na ahi hi. Leitungah ukna, thuneihna, thuneihna (aana) anei pawlpi ahi hi. “Tu ciangin, mi siangthote leh Zeisu’ tungah acihtak uh manin akithat mite’ sisan dawnin zukham abatna kamu hi.” Mang.17:6. Oh! Hitakpi zen mah veh ee! Misiangthote that mah hi!
Hithu pen diipkuathuai mahmah hi. Hehpihna leh itna tawh akidim Pasian in pawlpi tawh kisai bang hang in hi bangin, gen-a athu khempeuh hi leitungah pholaak khia ahiam? Itna leh hehpihna anei i biak Pasian in hi ganhing ii ukna thuneihna (aana) zui-a, aciaptehna angah mite sihna meilipi sungah kikhia ding hi ci-in bang hangin ong hilhkhol ahiam?
Hi dotna adawnna pen kaum, ka sang thei hi-bang hang hiam cih leh hithu pen ahitakpi, amaan takpi thu ahi hi. Pasian pen alungsimneem in Ama’n thuman gen khia tawntung hi.
Hi pen diipkuat, lipkhaphuai hi cih pen kathei hi, hiteng munah Satan in hi leitung akhemna ding leh alampial nading Satan in hi athaangtat, asiattat pawlpi zang-a, khemnate zangin, mihingte’ nuntak tawntung ngahna panin suankhia, gukhia, supna ong bawl hi. Nimrod leh a Thahat Alexanderte mah bangin makaite in zong amau thahatna tawh leitung mite in anungta Pasian biakna thuman panin i lungsim, upzia alampial nangin bawl-a, amau mah akibiak ding ahanciamnate mah tawh ong kibang ding hi. Mihingte in Pasian kammalte panin lungsim pialkhia-a amau kamamalte mah akizuih zawk nading, Pasian’ thupiakte zuihna panin amau bawltawm thupiakte akizuih nading in leitung gam makai (pawlpi makai) te in mihingte’ lungsim pialkhiat nading ong sem ding uh hi. Hi bangin, Pasian in eite tungah ong gente pen Ama’n eite khempeuh ong it man ahi hi.
Asiattat, athaangtat, mawhna sungah apuuk “Babylon” pawlpi akici sungah alungsim hoih, acitak, a-ithuai Khristian tampi tak om ahihna phawk tek ni, amaute in zong Pasian’ sapnate za ding uh-a, tua upkhialhna pan ong pai khia ding uh hi.
Hi thu leh kammal en pha ni! “Amah nakpitak-in kiko-a, Alian Babylon khuapi kicim hi, kicim hi, Tu-in dawite’ kua suak khin ta-in, kha gilote’ kua suak khin ta-a, akihuai, amuhdahhuai vasa namkim-in omna nei ta uh hi.Tua ciangin, vantung panin, aw dang khat ka za-a, “Keimaa mite aw, amawh gamtatna-ah kihelkha-in, gimthuakna thuakpih khading na hih manun hong paikhia un.” Mang.18:2,4.
Tun “ganhing” pen kua ahiam? A thuneihna (aana) te:
1. “Tokhom” leh thuneihna (aana) ama’n Rome kumpi gamtung pan angah hi Mang.13:4.
2. Hi leitung kum (1260) sung a-uk hi. (538 A.D-1798 A.D).
3. “Sihna zahdong-a liamma” nei ding-a anunglam ciangindamna ngah hi. Mang. 13:3.
4. Athuneihna pen gam ki-ukna thuneihna (aana) leh biakna tawh kisai thuneihna (aana) te hi-a, tuate kibia, kizui hi. Mang. 13:4.
5. Pasian; thupiakte thaangbawl in kheel hi. Daniel 7:25.
6. A makaipa in hi leitungah Pasian bangin kipulaakkhia-a, mawhmaisak theihna thu anei makai nei hi. Tua pen Pasian’ min thaangbawlna ahi hi. Mang. 12:1
7. Amah pawlpi’ lutang, apianna anu ahi hi (amaa sungpan amengkhia ong om hi). Mang. 17:5.
8. Misiangthote’ langpangin do hi. Mang.13:7.
9. Leitungah thuneihna aana nei-a lamdang kisa tek hi Mang.13:3,4.
10. “Mihing” khat om-a, tua lutungah nambat kigelh-a “666” ahi hi.Mang.13:18.
11. Amaa tungah alauhuai, alipkhaphuai “ciaptehna lim”khat nei-a, tua ciaptehna angah mite peuhmah kaat leh mei lii sungah kikhia ding uh-a, tawntung nuntaakna tanlawh ding uh hi Mang.114:9, 10.
Tun bel mitampi takin hi i kikup thu pen “Pope” hi ci-in ngaihsunin um ciat tekta theiding hi hang.Tua bangin, a-um mite pen khialhetlo uh hi. Lai Siangtho-a kigen tatzia lim leh meel apua tua thu pen hi i gengen ukna thuneihna (aana) anei ganhing lobuang adang akituak leitungah om tuan lo hi.Tua ahi leh “666” pen bang a hiam?