Tuuno bangin
kii nei cih adeihna pen khanglai thahatna, migitna, gamsung ki-ukna leh asuakta
biakna neihna cih limciinna nei hi. Mikangte’ tungpan USA gam in
suahtakna taangkona leh gamsung ki-uk zia thukhun in hih atunga thute’ paizia
athupi hong lakkhia hi.
Hibanga thuguikhunte tektek hangin i gam (USA)
pen minam lian, athahat gam hong suak hi. Leitung mun tuamtuam panin
bawlsiatna, mat leh heek thuakna anei mite in lametna lianpi tawh USA gam hong
mitsuan ciat uh hi.
Ahi zongin, tuuno bangin kii nei ganhing in “gulpi bangin kampau” hi. Tua
ganhing masa aomna mah-ah ganhing masa pen leitung leh atunga mi khempeuh
zawhthawhna tawh abia sak hi. Tua ganhing nihna in nalamdang lianpipi bawla, mi
khempeuhte’ muh in vantung panin leitungah meikuang nangawn akiasak thei hi.”
Mang. 13:12, 13.
Uphuai keimah si ee!
Na mitte uh hong unla ngaihsun un. Hih hong kilakkhia thupiangte aban aban in
na etkawm in leitung nate’ pianzia alamdang thute na thei ding uh hi.
“….. Gahing masa omna-ah nalamdang bawltheih nading thungah ahih manin a
nalamdang bawlna tawh leitungah aom mi khempeuh khem-a, namsau tawh asi ding
zahin akisat liamsa hi napi anungta lai ganhing pahtawi nadingin milim khat
abawl nadingun agen hi.” Mang. 13:12-14.
Hih bangthu tawh kituak in US gam gamneu hi ci-in nangaihsun, nageel khangei
hiam?
Hih thu pen koici bangin piang thei ding ahiam?
Lunglut takin sim phapha un!
Tuuno bangin kii nei cih thu leh gulpi’ kampau bangin mihing taksa meelpua-a akikheelna
hong lak hi. A kikheel takpi mah ahi hi! Hih gam (US) “gulpi” bangin apauna pen
gal thahatna azatna kawk hi. Eite in i theih ding thu ahih mah bangin, hih
atunga thuguikhun pen Mang. 13 sunga Kamkei banga aom ganhing masa in zong
zanga tua in biakna thukhun pen zawhthawhna tawh zui ding thapia hi! Hi
bangin, gamtatna pen US gam in aneih suakta-takin biakpiakna zat ding phalna
thuguikhun tawh kilehbulh hi. US gam ii thuguikhun sungah hi bangin, gen
hi, “biakna khat pepeuh kiphuhna, kiphuatna lamsang (tawh kisai) ahih kei leh
tua biakna te ii suakta-taka abiakpiakna aneihna uh Congress (US aa gamsung
palaite’ kipawlna) in khaamna, daltanna thuguikhun bawl theilo ding hi.”
“Gulpi bangin kampau” – ii gam (US) hi i citakpi
maw? Hithu lamsang (tawh kisai) buaina
na zangei,na theingei hiam? A tawpna ah lungsim puakzia tatziate thuakzawh huainawnlo-in
hehsuahhuai mahmah ahihna naphawk khazel hiam? Ngongtatna,
siattatnate hong om, hehhuai nasa uh hiam? Gamsung
ki-ukzia, biakna vai, mihing’ nunzia siatluatnate hangin naheh hiam?
Dipkuat, patauhhuai hun leh nite i etciang banghangin i gam, i kumpi, i minam
hi bangin, a “Kampauna” kitel thei hi. Kum khat sungin Americante in nu leh pa
thaangtatna tawh kisai lim leh daatsian alahkhiat nading un $ 4 million sum leh
paai zangngam lel uh hi. Nu/pa kikhenna, kimaakna hangin innkuan
tulzalom tampitak kisia-a, mihing lungsim leh nuntaakna tampi susia hi.
Mihonpi kithahna, khangham pitek putekte awlmawh lohna, numei leh naupangte
bawlsiatna in mihing’ lungsim sukha mahmah hi. Mihingte neih leh lamh mahmah
inzong numei, pasal, naupang akua maapeuh nuntaakna susia zaw behlap tamai
hi.
American mi tulzalom tampitak zatui, zakang zangin guihtheih khamhtheih sungah
awkcip-a, “zatui kham lua-in kisiacip” uh hi. Zatui, zaha, adang khamhtheih guihtheihte
hangin “muhkhialhna mittang tuamtuam” tawh leitung paizia athu tuamtuam
kimukhia thei-a, mihingte’ ngongtatna leh lehtatnate hangin mihonpite’ nuntaakzia
dipkuat patauhna hong piangsak hi.
Federal Communication Commission (Gamsung kizopna thulente) te in nungdeuh-a,
athupuakna uh-ah, “American khangno kum (5) pan kum (14) kikaalte-in
Melmuh Tongsan (TV) sunga mihing 13,000 nasiatak-in akithahna amit uh tawh mu uh hi.”
US Senate Sub-committee (US gamsunga thukhunlen Upabulte’ Kipawlna sungpan
amengkhia kipawlna neuzaw) te in kum (10) sungin buaina, ngonghtatna thu pen
Melmuh Tongsan (TV) sungah hong tam lahkhiat tektek banah mihingte’ nuntaakna
sungahmihingte in tatzia ngeina ginalo sepna 200% bang hongkhang hi ci-in
gen uh hi!
Pulaakkhiat dingin zong, alauhuaiphial nakpitaka alipkhaphuai
daatsiante pen khangno, khangham cih omlo-in inn sungah kilak, ki-en zihziahlel
maita-a, khangno, khanghamte’ lungsim ah hong om tamai hi.
Ang pumpi zuakte , numei leh numei, pasal leh pasal lupkhopna leh guihtheih khamhtheihzongsanghte,
AIDS (Pumpi zawngkhal natna) leh ARC (AIDS and Related Complex- AIDS leh
akizoppihthu tuamtuam) te zong bangmah theinailo khangmoite’ nuntaakna sungah hong
kizeelta hi. Mizawngte atamzaw tham hong kisia-a, sihna hong tam
tektek banah lamet bei-in athuum ataauna uh leh athuaknate uh kimu
thei, kiza thei hi. Life Magazine (laiawm) in apulaakna ah tua bangin zongsatna
hoihhlo anei, mizawngkhalte ki-ummcih liliai in sual tungah lum demdam
uh-a, abei kuankuan aneihathatang ahatnate uh saalkhia-in, aban aban in nui
lingling uh hi.
Melmuh Tongsan (TV) leh Radio cih khawngah thu leh la ahilhcian, agenkhia
nasemte khat in hi bangin, gen hi, “ American minamte anunung akingakna mun atanzaaulam
manawh in alum alet in tuuksuk taktak ta uh-a, lungsim ginalo, gamtatsiatna
sungah muuktusukta uh hi, lamet omnawnlo, akiphongkik zonawnlo
athahatnate uh kiam suksuk in beilam manawhta hi.”
Kum
(10) hong tunkik simin ngongtatna, siattatnate azah nih kibehlap
toto hi.
Sumbawlna lamsang (tawh kisai) bang thu piang ahiam?
I gam pen cimawh, sum haksatna thuak hi. Leibat tam semsem in bangthu hongpiang
ding cihthu lungngai in mitampitak-in lamdangsakna tawh ahun uh bei
toto ta hi. Kumpi zum nasepna pan atawlnga khin nupakop tampitak-in an,
neektheih tuamtuam alaaktheih nadinga kipia zumlaiciaptehna, zatui
thohtheihna laidal cihte neinawnlo, ngahnawnlo-in nupa hihna pan kikhen zawding
maw kiteenna kipsakin nungta geigai zawding cih tawh buaita uh hi.
Gamsung ki-ukna thu leh biakna thaanghuaina thu tampitakin ki-ukna thukhunte
siasak, buaisak langdo’phialta uh hi! Mipite heh in lungso uh hi.
Minam sungah hehna hong tungta hi. Manphatna,kiamsukna, kikheelna leh
ahun zui-a hehna, thangpaihna (genkholhna thute amanlang theithei-a atangtunna)
hangin Zeisuit siampi (Zeisuit cih pen 1534 kum-a Ignatius Loyala akicipa
in aphuatkhiat Roman Catholic pawlpi akemding, ahuu ding cih ngimna
tawh akiphuankhia kipawlna khat ahi hi. Society of Zeisus zong kici hi)
khat ii hehna tawh agingkhia kammal khat oma tua pen, “American gam ii ki-ukna
thuguikhun-a zahtak dingte, zahtakna apiak zia telzo mahmah keng, American
minamte kikokhia-a, kote tungah thumanna, gamtat hoihna, migitna ong pia
un…. America’ gam ii thuguikhun tawh kituak-in hong pia un ci-in, American
mipite akikokhiat ding kazanuam hi ci hi.”
I gam (US) pen “gulpi bangin kampau ding” cih thu lamdangsakna
nanei hiam? Tua gamsunga Pasian’ nasemte in minam, gamsung cimawh
haksatnate lemtuah, abei nangin ahanciamnate hangun mi tulzalom tampi gamsung
ki-ukzia buaina, sepna thu tuamtuam lakah kidiah-in hong omna uh lamdang
asa pawlkhat om hi. Nakhat pepeuh sepkhiat ding veina lungsim kinei hi.
“ilektrik pawlpi” (Electronic Church) makaite in Khristian mimal awn 50 akhanlawh, athalawp
theih nang-uh vaihawmna khat hong semkhia uh hi! Taangpi
ading ahoih lunggulhna hangin nasiatakin, kithuhualtak-a tha leh ngal
kipumkhat ding sepna hong om hi.
700
club (700 kipawlna) aphuankhia, thugensiam Pat Robertson akici amah leh amah
gamsung ki-ukna vaihawmna kipawlnate lakah azalian, panmun asang theithei
alunggulh a hanciam khat hi-a, ama’n hi bangin, gen hi, “ Ettehhuai mihing
nuntaakna, nopsakna, lunggulhna aneite leh nunnuamtakin khuasakna adeih minam
leh gam khat Khristiante in lunggulh-a apatkhiat keimawkleh hih US kumpi pen Trilateral Commission (USA
gamsunga aom mipite’ aading kipawlna) leh Council on Foreign Relations (Gamdang
tawh kizopna kipawlna)” thute panin ikep ding nakpitakin, thupilua mahmah
hi. Hi Pat Robertson in Khristiante Pasian kiangah kilehkik ding agenna
ah, “ki-ukna gam leh kumpi thukhun neihna sungah Khristiante zong lawptakin akihel
ding gen hi.”
US
News & World Report (US thukizakna leh leitung thupuak) kipawlna in hi
bangin, gen hi, “ A thu masa aom khin cihbang hiselo-in gam ki-ukna lamsang
(tawh kisai) asiangtho galdona nasiatakin, hihgam ah vuicing takin hong
piang hi.”
“A zenzen in, ei minam i gambup-in Pasian kiangah azuankik, aciahkik
hilehang i thuak haksatnatehong hoihkikzo thei ding hiam cih lungsim
leh ngaisutna pen kizel zihziah hi. Hithu pen ahoihkik nading
Khristian teng kipumkhat leh piangthei dinghi ci-in gam makaite in gen uh hi.”
Robert Grant akicipa in“Khristian teng kipumkhat leng eite in na khempeuh
i semzo ding hi. Eite in thukhun khat pepeuh ahihkei leh thukhun bawlphat kik nading zong
buaina om lo-in i kheelzo ding hi. Tua thu pen eite in i lunggulh i sepnop
thu taktak ahi.” Gambup Melmuh Tongsan (TV) panin thu taangkona ah Robert Grant
in hi bangin, pulaakkhia hi: “Eite in na khempeuh i sem, i bawl
thei hi, gam thuguikhun zong i puahphakik thei hi. Kumpi, gam makai ding zong i
teelthei lel hi. i gam sungah thuguikhunte i kheelthei-a, i bawlbehthei lai
hi. Tua thu in zong eite asem, abawl dingin phalna hong pia beklo-in
hamphatnahong pia hi. Eite thuguikhun nuai ah anungta ding i hih mah
bangin Pasian thu tawh akituak asia aphakhenteltheihna thuguikhun nuai-ah zong
i khuasak ding zong kul veve hi.” Hithute pen mikhatbek ii ngaisutna bek akipulaakkhia
hituanlo hi.
Thuvanpi ahi H. Edward Rowe in hi bangin, dawngkik hi, “Kumpi gam makaite’
tungtawn in gamsung ki-ukna thukhun bawlphatnate leh mipi theiin pulaakkhiatna ding gam
makaite in hong bawl nangin thuum ngeetnguut ni cii, himah
hi!
Hibang thupiangte in nakpi takin, lamdangsakna hong guanbeh-a,
gambup-a akihawm thupuak laidal leh thugenna phual atuamtuamte in mipi
tungah ngetna thu hi bangin, thupuak pulaakhia hi “Sunday ni zatding zuihding
khensatna nei in thuguikhun taangkokhiat ding pen kumpite’n vaipuak
(tavuan) nei hi. Sunday ni gambup in zuihding, zatding in khensatna thuguikhun
khauhtak-in hong kibawlmasiah i gamsungah sumbawlna, nasepnate lawhcingin
daupaina omthei ngeilo ding hi! ci hi.
Carolina gamkhen khanglam-a palaai, ai-awh asem Anderson in Carolina gam khen
sungah khantohna, pumkhatna aom theih nadingin Sunday ni bek zatding,
zuihding cih thukhun ataangko khiatna pen mi tampitak-in thukim-in, paakta
ngeingaitek uh ahina zong i etciang lamdangsak luatding zong hituan nawnlo mai
hi. Adang abeisa US kumpite in ahihloh, aseploh uh thu sem nuam-in apankhia
nuam, alunggulh tua US kumpi’ pa in angimna alahkhiatnate kua in lamdangsa nawn
ding- tua thu pen pawlpi leh gamsung kumpi’ ki-ukna akitatkhia, akikhenkhiasa
anungta kik ding, akigawm kik dingin thukhun bawlna ahi!
“….
Akampau zia pen gulpi kampau tawh kibang hi. Amaa mai-a aom ganhing masa ii thuneihnakhempeuh azang hi.” Mang.
13:11,12.
Tu ciangciang athu paizia taktak i theinaikei hi! Alipkhaphuai, adipkuathuai
thute asin dingin kigingkhol ni.
Tu-in dotna athupi khat om hi- Ganhing masa kua ahiam?