Patau Kona Nunung
Tua khit ciangin vantung panin vantung mi dang khat a hong pai suk ka mu hi. Amah in aana a lian mah mah nei a, ama vang in
leitung buppi a taan’ hi….Tua ciangin vantung panin aw dang khat ka za a, ‘Keima mite aw, a mawh gamtatna ah kihel kha-in a gim thuakna thuakpih kha ding na hih manun hong pai khia un’ a ci hi.” Mang. 18:1,2,4.
Hih Laisiangtho mun in,
Mang. 14:8-a Babylon cipna ding tawh kisai thu a tangko kikna ding hun a kawk
to ahi hi. Thang huaina nam kim kigawmna, Babylon hong pianna thu a gen beh ahi
hi. Tua pen 1844 kum-in khat vei ki tangko ngei zo hi. Hih a gen behna ah,
biakna lam omzia a gen beh hi. Thumaan a nialna man-un mite lungsim mial sem
sem in, ngawng khauh sem sem ding uh a, Pasian um lo bit a suah hel dong uh tun
ding uh hi. Tua tangkona a nialte in Pasian thukhun khat a nawk paih khit uh
ciangin, a nawkpaih uh thu a zui tei tei te a bawl siat dongun kalsuanto lai
ding uh hi. Khrist pen bang mah-in ki sim lo dinga, Ama thu leh Ama mite ki
mawh sak ding hi. Pawlpi tuamtuam te in sikha hopihna a saan’ (604) uh
ciangin mihing ci-le-sa hong leen ni loh thu teng kinil khia in-in biakna ka
nei hi a ci mite in mawhna a suuk pi teng hum cip-in sel sim zaw ta ding uh hi.
Sikha hopih thei upna in a khem thei khaa te a dingin kongkhak hon sak dinga,
tua ciangin. dawite thu upna leh gilo vantung mite thuneihna te pawlpi sung ah
hong ki lang ta ding hi.
Babylon tawh kisai hih
hilhkholhna a gen laitak hun-in, “Ama mawhna in vantung baan a, Pasian in ama
mawhna a phawk ta hi” ci hi. Mang. 18:6. Babylon in a mawhna hai dim let sak ta
ahih manin, ama tung ah ki siatna a ki buak ta ding a hi hi. Tua Babylonte sung
ah Pasian mi pawl khat om lai uh hi. Pasian thukhenna dan a ki buak main,
Babylon mawhna leh athuak ding gimna tawh a ki pelh theih na dingun, tua mi
citakte ki sam khia phot ding hi. Tua banga nasepna pen, avang tang tawh
leitung a salhvaak, a aw-ngaih mah tawh hong kumsuk in Babylon mawhna a tangko
vantungmi lim la-in agen hi. A hong tangko thupuak sungah “Ka mite aw hong pai
khia un” cih sapna aki hel hi.
Hih tangkona pen vantung mi thumna tangkona tawh kop-in leitung a
teeng mi khempeuh tung ah a tawp khakna-a ki tang ko ding a hi hi.
Leitung in a nawk ding
thubuai pen lauhuai mah mah hi. Leitung vangliatna khempeuh ki kop-in Pasian
thukham langdo-in, “a neu a lian, a hau a zawng, to nei to peng,” (Mang 13:16)
a vekpi-un pawlpi thukhun-ngeina zui in Nipi maan lo tang ding hi ci-in thu pia
khia ding uh hi. Tua thu anial pe-peuh kumpi daan thuak dinga, a tawpna ah thah
ding ki lawm hi, ci ding uh hi. A lehlam pan-in Piangsakpa tawlngakni pen tan’
ding a sawl Pasian thukham in sawl man’na ngen-a, a palsat peuh mah hehna thuak
dingin tawng zel hi.
Pasian thukham sik cip-a
mihing thukham a zui mi khem peuh in, Pasian sangin a teel zawk, a thu a zuih
vangliatna neipa Sapi-ii ciamtehna ngah hi ci-in kitel takin gen hi. Vaang nei
khat tawh ki pawlna lim ama teelna tawh a saang a suak hi. Vantung pana
hilhna (605) ah, “Mi khat peuh in sapii leh a milim bia
in a tal tang tung ah a hih kei leh, a khut tungah a ciamtehna a ngah leh tua
mi in hehna hai sung pan, Pasian hehna leeng gah zu ciil a dawn ding hi,” a ci
hi. Mang. 14:9, 10.
Ahih hangin hih thumaan
kipuak in atelkhit ciangin, a lungsim khentatna tawh a nial masiah Pasian hehna
mi khat peuh in mawk thuak pah lo ding hi. Hih thumaan tuam vilvel pena za kha
ngeilo mi tampi a om hi. Amau tel ding in Thukham nambat li-na ki sam lai ahih
lam ki lak nai lo hi. Mite lungsim leh ngaihsutna thei-a a sittel Topa in
thumaan thei leh a pom ding mi peuh mah hih kidona sung ah khemna thuak dingin
mawk nu siat lo ding hi. Mi khempeuh in a thu tel-a a deih zawk a teel theih
nadingun khuavak ngah kim phot loh pi in Thupiakna pen mite tung ah a ki mot
sawl ding hi lo hi.
Sabbath pen ki nialna
khempeuh mungpi suak ahih manin, thu mang hihna sit telna hong suak ding hi.
Sittelna nu nung pen hong om ciangin Pasian beel leh beel lote ki kal ah tel
khenna gamgi hong ki khung ding hi. Kumpi leh gam deihna zui-a kibawl upadi zui
in thukham lina tawh ki leh bulh sabbath maan lo ki tang pen Pasian tawh ki
langdo vangliatna tawh kipawlna a hih bang mah in, Pasian thukham zui-a
Sab-bath maan tan’na pen Piangsakpa tunga thumaan na lim dawkna a hi hi. Pawl
khat in leitung uliante tungah ki-apna lim in sapi ciamtehna a ngah a suak uh
a, a khat te in bel Pasian vangliatna muang zaw in a teel zawk uh manin Pasian
ciamtehna a ngah a suak uh hi.
Vantung mi thumna tangkona
a tangko kawi kawi mite pen mi patau sak buaina bawl bang lel-in ki seh ta dih
lai hi. Amaute’ hilhkholhna ah America ah biakna khah khong nop lohna om dinga,
biakna leh gam ukna ki kop-in Pasian thukham zuite bawl sia ding uh hi ci-a
hilhna pen dinmun nei lo, thu mot phuah bangin ki seh sak ngei khin zo hi. Hih
gam pen tu-a a hihna sa baan ah lam dang thei tuan nawn lo ding hi, ci-in kip
takin pulak khin uh hi. Biakna suahtakna om hi, ci uh hi. Ahih hangin Sunday
aana hial-a tang dingin hong (606) sawl uh ciangin, tua a up
zawh loh uh thu hong tung takpi ding hi thong veh ee cih mu ding uh a, tangkona
in ni danga a suk khak zawh ngei lohna munte ah zong gah hong nei ding hi.
A khang a khang-in Pasian
in leitung leh pawlpite mawhna lak-in taai dingin Ama naseemte sawl ngit nget
hi. Ahih hangin mihingte in a baih lam lam thute hong kihilh leh bek za nuam uh
a, thumaan citak pen sang thei lo zel zaw uh hi. Puahphate in zong amau nasepna
te panin minam leh pawlpite mawhna te a kawk khiat ding uh ciangin thukhual mah
mah, ki dawm mah mah sa-in a seem uh hi. Amaute in Khristian nuntak hoih lak uh
a, tua tawh mite Laisiangtho sung upna ah hong ki heii thei ding a lam en uh
hi. Pasian Kha Siangthoin amaute tung ah hong tung hi. Khasiangtho in Elijah
tung ah haan’na lungsim a piak ciangin gilo kumpi leh minamte lampialna a taai
bang mah-in Laisiangtho thumaan hilhlo in a om thei nawnlo uh a, nidanga a hilh
ngam loh uh upna pen hilh tei tei uh hi. Khasiangtho in a maute thanuam sak
ahih manin alau huai khemna thu leh Topa piak thumaan pen hangsan takin a tangko
khia uh hi. Tua bang dan tawh tua patau kona thumaan pen mite in a za uh hi.
Tua bang mah in vantungmi
thumna thupuak pen zong ki tangko ding hi. Tua thu pen vangliatna tawh piak
ding hun hong tun’ ciangin Topa in a ki niamkhiat mite khut zat in Ama
nasepna-a dinga ki pia takpi lungsimte a zangh ding hi. Tua bang naseem dingin
laisinna sangpi pan-a pilna neite hi zaw loin, Kha Siangtho tawh a ki nilh mite
ahi zaw ding hi. Upna leh thu ngetna tawh a ki zomden mite lawpna tawh kuan
khia ding uha, Pasian in amaute apiak thute tangko khia ding uh hi. Tua ciangin
Babylon kih-huai gamtat mawhna teng, kumpi aana tawh zuih ding a ki khung
pawlpi bawl tawm thukhun leh nipi zatnate, leh a lau huai sikha hopihna nasep
hong lutna thu, leh simtham takin pope te vangliatna in mai hong nawtna te, a
vek-in hong ki dawk khia ta ding hi. Hih patau kona thupi pen in mite tok zo
mah mah ding hi. Tul mun tul tampite in a zakngei loh uh hih bang thu hong ngai
ding uh hi. Vantung pan kipia thumaan a nialna hangin Babylon ahi pawlpi
in mawhna sungah apuk na thu (607)teci kipang pen lam dang sa mah mah
sa-in ngai ding uh hi. Mite in lawp mah mah sa-in a Siate uh kiang ah pai-in,
Hih bang thu ahi mah hiam? ci in adot uh ciangin, a Siate un tua tangthu mawk
mawk peuh, thuhoih bek hilhkholhna tawh, thu theih nop zaw deuh te peuh gen pih
in a patauhna teng uh hawl khiat sak uh hi. Ahih hangin pawl khatte in mihing
aana lel tawh lungkim thei lo uh ahih ciangin tel dot zaw lai uh a, “Topa in
tua ci hi” acih te bek za nuam uh hi. A minthang Siapa te in tanglai-a Pharisee
te mah bangin lung ngol-in tua thupuak pen Satan’ aa hi cih sak uh a, tua
ciangin mawhna a it lai mite taw holh-in hih thu a tangkote bawl sia sak zaw
ngel mawk uh hi.
Ki nialna hong ki zelh in
gam thak thak ah hong lut hi. Mite in akituancil Pasian thukham lam ah a ki sap
khiat zel ciangin Satan patau mah mah hi. Thupuak a keem keem vangliatna in
thunial mite hai sak lel ding hi. Pawlpi Siate in mihing sep theih loh zah
phial-in hanciam-in na seem uh a, tua khuavak mai dal uh hi. Dal kei le uh a
tuu honte lak uh ah khuavak taang ding hi. Hih thu tawh kipawl nasepna, leh thu
kikupna khempeuh ahih theih zah-un suk siat sak uh hi. Pawlpite in kumpi’
tungah huhna ngen uh hi. Tua sung ah pope pawl te leh Protestant te hong ki
pawl uh hi. Sunday aana hial-a tan’ ding thu hong khauh zaw-in a kitel zawk
ciangin Pasian thukham zuite kumpi upadi tawh gaak ding uh hi. Gapna, thong
khiatna tawh tawng gawp-in pawl khat pen zaliatna leh hamphatna tah in ki zol
ding hi. Ahih hangin amaute kipna lahna-in, “Ka khialhna uh Pasian thubu panin
hong lak un,” ci uh hi. Luther in zong tua bang mah-in na ci ngei zo hi. Pawl
khat te thukhen mang zum ah ki puak-a, thumaan khauh takin a gen khiat uh
ciangin a za mi pawl khat pen Pasian thukhamte kim tak-a zuihna lam pang ah
hong ding uh hi. Tua bangin mi tul tampi te mai ah khuavak ki puak hi. Tua bang
hi kei leh hih thumaan tangkona amaute in za kha lo ding uh hi.
Lungsim upna tawh Pasian
thu a um thei mimal peuh mah tual gal bangin kido (608) ding
hi. Satan mai humna tawh nute pate in thu um thei a tate uh genthei sak ding
uh hi. Topate leh tonute in Pasian thukham zui nuam a naseemte nen cip ding uh
hi. Itna sutat in, thu um tate luah ding go-le-gamh teng tan sak in, inn pan ki
hawl khia ding hi. Paul in a genkholhna te tung kimding hi, “Jesu Khrist tunga
a citak mi khempeuh in bawl siatna thuak ding uh hi” ci hi. (2 Tim. 3 :12).
Thumaan leen-a Sunday-nipi a nial peuh mah, kim khatte thong ah ki khia-in kim
khat te ki hawl khia dinga, kim khat te sila bangin ki bawl ding hi. Mihing
pilna tawh et-in hih thu pen a piang thei ngei lo ding bang a hi hi. Ahih
hangin hong keem keem Pasian Kha Siangtho kidok khia dinga, Satan in hong pum
uk cip ciangin , amah in thukham mudah ahih manin a lamdang dangin thu a piang
ding hi. Pasian kihtakna leh itna om kei leh mihing lungsim pen lamdang sak
huai zah-in gilo thei hi.
Khuasia hong ki pei-in,
thumna vantung mi’ tangkona ka um hi ci napi thumaan tawh akisiansuah nuamlo mi
tampite in amau dinmun nusia-in, a lang lamte pawm zaw ding uh hi. Khuavak te
zong a kibang hiam-hiam phial in mu napi leitung tawh kithuah in leitung
lungsim pai luat manin, ze etna hong tun ciangin amaute in, a baih lam lam leh
a ki dawk zaw zaw beel ding a ki ging kholsa mah uh a hi kin ken zo hi. Thumaan
sunga lungkim sa mi gina, leh thugen siam minthang pawl khat te bangin, tua hun
ciangin mi dangte khemna leh lam khial sakna dingin a siamna uh leh a
vangneihna te a zangh uh hi. Tua bang mite pen a sanggam masate uh’ adingin gal
gilo pente a suak uh hi. Amau upna hangin dotna dawng dingin Sabbath zangte
thukhen mang zum mai ah a kisap ciangin, gam uk kumpi te el sem sem na ding in
alawmte om zia uh thumanlo pipi in lawtin teci pan sak uh ahih manin, hih bang
lampial mite pen Satan sawltak a ki zen pente a suak uh hi.
Hih bawl siatna hun sung in
Topa naseemte upna ki sittel ding hi. Amau in muan huai takin patau kona tangko
khia uh a, Pasian leh A thumaan bek a en uh hi. Pasian Kha Siangtho in amaute
taw sawn-in, thu a gen gen nuam sak hi. Deihsakna lungsim siang in lawpsaka,
94
Pasian huupna tawh amau sep ding na asem uh hi. Pasian in mite
kianga gen ding a (609)piak thute tha sial loin a gen gen mai uh
hi. Amau in a leitung hamphat nading uh zong loin amau nuntak nop tuam nading
leh mite’ pahtawi ut se lo uh hi. Tua bang hi sam napi lang pang thusia hong ki
phial ciangin mai bing -in, “Hih bang thusia piang thei ding mah mu khol hi le
hang I kam paute ki dawmmah ding hi ve hang” ci lai ding uh hi. Haksatna in
amaute um cih hi.
Satan in a thuak hak mawh zolna tawh a nawt hi. A nasep pan mun a letnate uh
amau zawh theih ding lim pua lo hi. Amaute ki susia gawp ding dan ahi hi.
Amaute lawp theihna pen pen teng uh bei hi. Lah, a taw kik thei nawn kei uh hi.
Tua ciangin a huh ding dang nei loin vanglian khat a om Pa’ thahatna a beel uh
hi. Amau in a pau khiat sa kammal te uh amau ut-a pau zong hi lo cih a thei uh
hi. A sawlpa’ sawl bang bang a tangko ahih lam uh a ki thei uh hi. Pasian in
amau lungsim sung uh ah tua thumaan guan a, gen loin om thei lo uh a hi zaw hi.
Pasian mite in tua bang
thuaknate mah hun beisa sung ah na thuak ngei khin zo uh hi. Wycliffe, Huss,
Luther, Tyndale, Baxter, Wesleyte in upna bulpi teng Laisiangtho tawh sit tel
ding sawl uh a, a maan lo teng nusia dingin tangko uh hi. Hih mite zong na ki
langdo hi. Khasiat huai sakna mal khat zong kihello in hehna tawh ki bawl sia
hi. Ahih hangin a tawp tuan kei uh hi. Pawlpi tangthute ah a hun tuam tuam
zui-in thumaan tuam vil vel tangko ding om zel a, a hun zui-a Pasian mite neih
ding thumaan tuam om zel hi. Thumaan thak khat peuh a dawk ciangin a langdo na
om zel a, tua thupha khuavak a saang mite na ki bawl sia-in na ki sit tel zel
hi. Topa in a thumaan tuam vil vel tangko ding kisamte nawh sa-in pia sak zel
hi. Tangko ding a ut lo kua om ngam hiam? Amah in leitungte kiang ah migitna
thu tawh sapna nei dingin A naseem te A sawl hi. Gen kei mawk le uh amau mah
mah ki sia mang ding uh hi. Khrist Sawltakte in a thuak ding uh gimna te zong
khual zo loin na tangko ve ve uh hi. A nasep ding uh seem uh a, a thaman ding
ahih leh Pasian a aap uh hi. (610) Lang pangte a nasia zaw-in
hong laan sem ciangin, amau hangin tua buai na teng apiang bang in
ong dawk ahih manin Pasian nasemte lungsim a buai hi. Ahih hangin a lungsim
sung khua phawkna leh Pasian kammal in amaute thumaan lampi zui ahih lam uh kha
muang sakin, sit tel na a thuak zawh nading un hatna zong kipia hi. Ki demna
leh bawl siatna nai sem in a hat na tawh ki tuak in amau upna leh lawpna zong a
khang pha saan zel hi. A teci pan’na uh ah, “Pasian thumaan phel khap in pawl
khat te kul kei, ci a pawl khat bek lak cih bang tawh leitung te pah-taakzon’na
in ka ut kei uh hi” ci tang hial lel uh hi. “A na ka sep uh Topa in ko hong hon
khia zo ding hi. Khrist in leitung ka zo zo hi, ci hi. Tua a kizo sa leitung
kihta ding ka hi uh hiam?” ci uh hi.
Bawl siatna a nam nam hong
piangte pen Satan a om lai teng leh Khristian pawlpi a kip lai teng a om zel
ding mah a hi hi. Khuamial pawlpi’ langdona thuak loin kuamah in Pasian na sem
thei lo hi. Gilo vantung mite in nawk dinga, a nasepna-a a ngah mite buai
sak-in ama khut pan sut khia-in gal mat samat bangin bawl ding uh hi. Ama
gamtat hoih in a sel-phona a thuak migilote kipawl uh a, Pasian kiang pan bang
cih le’ng ki khenkhia thei ding hiam? ci-in mawh zolna a tuam tuam tawh zol
ding uh hi. Tua banga a zawh zawh loh uh ciangin aana hial-a a lung sung lam
upna suk siat sak ding a vaihawm uh ahi hi.
Vantung Biakbuk sungah Jesu
in Palai a sep laiteng Kha Siangtho hong kepna in gam ukte leh mipi lak ah
nasem lai hi. Tua Khasiangtho in leitung gam ki ukna upadi te ah zong a hun
khop tan khat len in huzap va nei hi. Tua upadite omlo hi leh leitung pen tu-a
sangin nakpi in ki sia zaw lai ding hi. Gamuk ulian tampite Satan khutzatte
ahih laitak hun mah-in Pasian in a zat gam makai tampi zong na om ve ve hi.
Pasian na sepna mai dal ding vai hawmna khat nei dingin Gaalpa in anasemte a
sawl ciangin Topa kihta thunei zo tham mah mah khat peuh Topa in na zangh zel
a, vantung mite thu zawhna tawh tua thu kisung pen a kinial thei het lo dingin
dal sak geih zel hi. Tua banga gilo vaihawmna pen a deih mi tawm- (611) no
bek om zaw zel sak hi. Vantung mi thumna nasep a ki sep theih nadingin
thumaan-ii galpa pen ki lencip lai phot hi. Tangkona nu nung pen ki tangko
ciangin tu-a Topa khutzat gam maikai tung tawn in gam uk makai te in thuman ong
phawk ding uh hi. Pawl khat in thumaan hong saang ding uh hia, lung kham buaipi
hun sung teng Pasian mite tawh hong ding khawm ding uh hi.
Vantungmi thumna tangkona
tawh hong ki kop vanglian vantungmi a dang khat pen-ii vaang tawh leitung buppi
hong taang ding hi. Leitung bup a zel alian mah mah nasepna khat hong ki gen
khol hi. Advent nasepna 1840-1844 sunga tangkona pen Pasian vanglian kilatna
khat hi a, vantung mi khatna’ tangkona pen leitunga Mission ki phuhnasa mun
khempeuh ah a tung hi. Mun khat khat te ah puahphate khanga kipan biakna lawpna
om ngei sa lak ah thupi-in nasia pen hi ci uh hi. Ahih hangin tu-a a vanglian
vantung mithumna tangkona tawh kop-a ki tangko ding pen tuate khempeuh sangin
nakpi in nasia zaw lai ding hi.
Nasepna pen Pentecost ni-a
tawh ki bang ding hi. “Guah masa” in Lungdamna Thu nasepna ah kong hong dinga,
khaici manpha po nadinga kibuak ahih mah bangin, “Guah nunung” zong tua
khaicite a tang cingin aki at theih nading in a ki buak ahi hi. “Tua hun
ciangin Topa I zuih den leh I thei ta ding hi. Ama pai khiatna in zingsang bang
hi a, Amah in leitunga guah masa leh guah nu nung zu bangin eite kiang ah hong
pai ding hi.” Hosea 6:3. “Lungdam un, no Zion tate aw, na Topa Pasian tung uh
ah ki paak un. Bang hang hiam cih leh, Amah in guah masa a hoih bek takin hong
pia a, note ading guah hong zu sak lai dinga, guah masa leh guah nunung hong zu
sak ding hi.” Joel 2:23. “Ni nu nung ni ciangin Pasian in mi khempeuh tung ah
Ka Khaa Ka bua ding hi” ci hi. “Tua hun ciangin Topa min tawh thu ngente
khempeuh in hotna ngah ding hi.” Sawltak 2:17, 21.
Lungdamna Thu hilh nasepna
lian pen a ki pat tuunga thu konghong dinga kilang Pasian vangliatna sanga nasia
zaw thupha hong kibuak phot loin nasepna ki tawp lo ding hi. Lungdamna Thu
tangko (612) nasep kipat khiat nadingin guah masa ki buahna
tawh hilhkholhna te a taang tun’ mah bangin, tua nasep kizawh
nadingin guah nunung buah ding zong hong taangtung ding hi. Hi lai tak ah, “Ki
puahthakna hun” ci-a Peter gen gen hun a hi hi. “Tua ahih ciangin no te ki sik
kik un la ki khel un. Tua hi leh Pasian kiang panin ki puahthakna hun hong tun’
ciangin na mawhna te uh ki phiat siang ding hi; tua khit ciangin Amah in Jesu
hong pai sak ding hi,” ci hi. Sawltak 3:19, 20.
Pasian naseemte ki aapna
siangtho tawh a maitangte uh taang hi. Tua in vantung pana thupiak tangkona ah
mun khat pan mun khat man laang sak tuam mah mah ding hi. Leitung buppi ah aw
tul tampi in patau kona tangko ding uh hi. Na lamdangte ki bawl dinga, cinate
ki dam sak-in lim leh nalamdangte in thu um mite zui ding hi. Satan in zong
zuau nalamdangte bawl a, mite’ muh-in van pan meikuang nangawn kia sak ding
hi.” Mang. 13:13. Tua bangin leitunga teeng mite in amau panmun ding tek uh la
ta ding uh hi.
Pasian Kha Siangtho tawh in
telsakna nei ta ahih manin gatang kaih bang in thusut na tawh thupuakna ki
tangko nawn lo ding hi. Kinial leh thuguisut nading teng ki laktel khin hi.
Khaici kituh khin-a hong po hong khang to-in, a gah hong vui ta ding hi.
Thupuak nasemte in huzap anei laihawmkhiat dingteng zong hawm khia khin uh hi.
Hi napi mi tampi te lungsim in thumaan a mat siang nading leh a zuih nading pen
uh a dal a om lai hi. Tu-in khuavaak in mun ci teng taan’ in, thumaan sianthona
teltak in ki mu ta ahih manin, Pasian ta hoihte in amaute agaak cip khau-guite
paltat ta uh hi. Innkuan kizopna khau, pawlpi kizopna khau cih bang lelte in
amaute awh in hencip zo nawn lo hi. Thumaan pen nadang khempeuh sangin manpha
zaw sa ta uh hi. Thumaan langdo dinga a kipawl huan uh hangin mi tampi in Topa
lam ah dinmun hong la ta uh hi.
95