Swiss – Puahphapa
PAWLPI a puahpha ding khutzat mi Pasian in a teel ciangin pawlpi phuhciil lai-a mah bangin a teel hi. Vantung siapipa in a ki zahtaak, a ki biakbawl leitung milian makaite a baanbaan-in khengin a paisan hi.Banghang hiam cih leh, tua bang mite kisathei lua uh a, a liatna suangin kimuang lua uh a, a mite a hehpih thei dingin ki seek phakik nuam lo uh ahih manin, a ki niamkhiat Nazareth mipa tawh na seem khawm dingin ki zangh thei lo uh ahih man ahi hi. Mimawlte leh Galilee ngabengte peuh sam zaw in, “Ka nung hong zui un, mi mante kong suaksak ding hi” a ci hi. Matt. 4:19. Tua bang nungzuite ki niamkhiat thei in, ki thuhilh thei zaw hi. Tua lai hun thuman lo hilhna in tua bang mite lungsim nakpi-in buum lua nai lo ahih manin, Khrist in Ama na seem dingin hilhpilin kheel thei baih zaw hi. Tua hun lai mah bangin Puahphatna hun ciangin zong hong hi leuleu hi. Puahphatna-a makai liante pen minam neutengen pan hi zaw a, Siampite’ thu zawhna leh thu langsan lo mite vive hi zaw deuh uh hi. Pasian in tua bang mi nunniam a thutangte zangin na lianpi sepkhiat ding ama ngiimna ahi hi. Tua bang ciang mahin mihing sangin Pasian a ki pahtawi thei pan zaw ahi hi. Saxony gam leisung sumpiang tote’ inn neu sung khat panin Luther a suah zawh nipi kal tawm kha hal khit ciangin Alps Mualdung a gancingte’ bukno sung khat panin Ulric Zwingle hong piang hi. A neu lai-a veeng le paam tawh a kipattah danin ama nasep masuanpi adinga a kithawi-kholsa a suaksak pah hi. Amuh ngitnget nate’ hoihna, a thupina leh aliatnate in a lungsim sungah Pasian liatna leh athupinate musak pah hi.
A khanna mual le guam lak (172) panin khangnolai napi-in a
lungsim lianin a hangsan hi. Biakna kin mahmah na pi-in pawlpite’ gen thuciin
pawlkhat leh Laisiangtho taangthu tomnote leh taangthu pawlkhat a hilh zel hi.
Tanglai tulpite leh kamsangte nuntakziate, Palestine gam mualtung laka
tuucingte leh vantung mite kihonate, leh Bethlehem a piang naungek thu leh
Kalany a Mipa tangthute api kiang panin ngai den hi. Martin Luther mah bangin
Zwingle’ pa in zong a tapa pilna ngah nading deihin a pian’na gam pan mundangah
a kha khia hi. A lungsim hong gina mahmah a, koilai-ah sia gina kingahthei ding
hiam ci-in hong ngaihsun pah hi. Kum 13 a phak ciangin Switzerland gam sung
tenga sang hoih pen a kicihna Bern khua-ah hong pai hi. Tua lai-ah khantawn a
sia a suah theih ding lauhuaina khat na om a, tua in phungzi inn sunga amah
khumcip pai suak dinga Phungzite’ hanciamna ahi hi. Tua laitakin mite
aangvaanna ngah zaw nuamin Dominican phungzite leh Franciscan phungzite a na
kidem laitak uh ahi hi. Biakinn zep dan, zeh tuamtuamte a pi bawlzawhna leh
tangvan kholin na lamdang a bawl milimte a tamzaw neih zawk nading hanciamna
tawh mite huup sawmin, na kilah san tuakin akidem uh ahi hi.
Bern-a Dominican-te in na
khempeuh a siam, hih khangnopa ngah thei le uh hamphatna leh zahtaakna tampi
ngah thei ding uh ahih lam a mu uh hi. A khangno lai luatna, a pianpih thugen
siam le laigelh siamna, banah laphuah lasak a siamnate in a hanciamna dang
khempeuh uh sangin muibun zawin, mipi huup zaw dinga sum tampi ngah thei zaw
ding uh ahihna mu hi. Tua ahih manin amau Convent ah Zwingle hong lut theih
nadingin kheemna leh pahtawina tawh khiimin a zol uh hi. Luther zong
sangnaupang ahih laitakin Convent sungah na kiphumcip-a, Pasian vaihawmna in
khah khia lo hi leh leitung in phawkkha lo-in a mangthang ding a hi hi. Tua
banga siatna nam sunga amangthang dingin (173) Zwingle kiphal
lo hi. A pa in tua phungzite vaihawmna thu a zaksim ciangin a tapa pen tua
banga kiman’na nei lo phungzi nuntak lel adingin phallo ahih manin manlang-a a
innah hong ciah nadingin a sam hi.
A pa’ sapna mangin a ciah
hangin tangvaalpa in pilna sinbeh nuam lai-in kipuahpha nuam lai ahih manin a
pian’na kuam sungah sawtveipi motom zo lo-a, tawmvei khit ciangin Basel ah a
pai hi. Tua pen Zwingle adingin manpiak loh Pasian hehpihna Lungdamna thu a zak
masak belna mun ahi hi. Tanglai pau a hilhsia Wittembach in Greek lai leh
Hebrew lai a hilh ciangin Laisiangtho zatpih ahih manin, tua panin sangnaupangte
in Pasian kiang pana khuavak taang hong ngah uh hi. Amah in sang pana siate leh
philosopher mipilte hilhna sangin a manpha zaw leh a piang masa zaw lai thumaan
khat oma, tua pen mawhneite hotkhiat nadinga Khrist’ sihna a hi hi, ci-in agen
hi. Zwingle adingin khuavak ma-a zingsang phalvak a bang kammal ahi hi.
Zwingle pen Basel panin,
khantawn nasem dingin kisam baih ding hi ta hi. A nasep kipatcilna pen Alpine
khawk teng hi a, ama pian’na mun panin a gamla lo mun ahi hi. Phungzi suak
dingin Ordina-tion kipia a, na nakpi-in a seem hi. Puahphatna naseem a lawm
dangte khat in a nuntak buppi thumaan zon’na-in a zang hi, bang hang hiam cih
leh amah a ki-aap Khrist’ tuuhonte a teltheih a kul lam a phawk hi, ci-in
Zwingle thu agen hi. - Wylie, b. 8, ch. 5. Laisiangtho a limsin
seemseem ciangin thumaan leh Rome lampialna a telmuh seemseem hi. Laisiangtho
pen Pasian kammal hi, cih um seemseem ahih manin, a kicing a khial thei lo
ki-uk nadingin tua bek a kiplet pha seemseem hi. Tua laibu sung thute khiatna
pen tua laibu mah in genin hong hilhcian ding hi, ci hi. Laisiangtho pen upmawh
deihkaihna tawh a khiatnate gensak nuam lo-a, a kammal om bang leh a hilh
bangbangin zuih ding hi, ci hi. A khiatnate akiteltheih nadingin hanciama,
Kha Siangtho huh ding ngen a, thungetna leh lungsim kihongsa a a zongte’ tungah
kilak zel hi, ci hi.
Zwingle in, “Laisiangtho
pen, Pasian kiang pana hong pai hi a, mihing kiang pan hi lo hi, tua ahih manin
theihtelna a hong guan Pasian in thugen siamna zong ama kiang (174) pan
hong pai hi, cih hong theitelsak ding hi. Pasian thu in seplah nei lo a, amah
leh amah kihilhcianin hong taangkhia in, hong kitelmuh khiasak-a hot nadingin
khua hong vaksak ding hi. Pasian thu tawh hong hehneem dinga, sup leh bai ih
thuak zongin kiniamkhiatna tawh Pasian hong kawicipsak hi,” ci hi.- Wylie,
b. 8, ch. 6. Tua banga agen ciangin Zwingle in a phuut ngeisa thu agen a hi
hi. Tua thute a theihna a nunggelhna-ah, “Laisiangtho ah ka kipumpiak ciangin
philosophy leh theology-te pen kinialna lel hong suak hi. A tawpna ah, tua
zuauthu pen a ut bang hihi mai henla, Pasian thu pen a gen bangbangin theih nadingin
hanciam dingin ka lungsim in ka seh ta hi. Tua ciangin Pasian khuavak ka ngen
zaw a, Laisiangtho thu hong telnop zaw mahmah ta hi.” - D”Aubigne, b.
8, ch. 9.
Zwingle hilh thu upnate pen
Luther tung pana kingah hi tuan loin Khrist kiang pana kingah upna hi zaw hi.
“Luther in Khrist thu a hilh leh tu laitaka kei’ sepbang na a seem a hi hi”
ci-in Swiss puahphapa in a gen lel hizaw hi. “Luther in Khrist kiangah, kei
sangin mi tam a puak zaw hi. Ahi zongin tua pen ka vai masa pen ahi kei hi.
Khrist bek ka ukpa hi a, Ama galkap ka hih mah bangin Ama min lo a dang ka
suang thei kei hi. Laidal neu no khat nagawn Luther ka khak ngei kei a, Luther
in zong kei hong khak ngei kei hi. A hang in, ko’ vaihawm tawm hi loin, Pasian
Kha Siangtho makaihna ahih manin, ka kithuzak ngeiloh uh hangin ka thu uh
kitulkalh loin kihuanga, Khrist upna ah ka kipumkhat uh hi, cih hong lak hi,” a
ci hi. - Ibid.
1516 kumin thuhilhsia
dingin Einsiedeln ah Zwingle kisam hi. Hih lai panin Romete kihuai nateng hong
telmuh thei zaw a, puahphapa khat a suak thei dingin thu hong theizaw ta a
hih manin, a pianna Alps gam khengin a thu kiza hi. Einsiedeln ah mite a
huupnapi pen in na lamdang bawl thei hi, acih uh nungak milim thu tawh kisai
ahi hi. “Hih laitakah mawh maisiangna kingah thei hi” cihna lai khat Convent
kongkhakpi tungah kisuangin a om hi. Suahtakna zonga hong zin mite in a tuuk a
khaal ci loin tua nungak lim kiang- (175)ah hong tung uh a, tua
baanah kumsial kiaapna pawite ah Switzerland gam khempeuh leh France leh
Germany gamte panin mihonpipi tua zuanin hong paiden uh hi. Zwingle in tua mite
a muh ciangin nop sa loin, tua thuciin lelte sila hihna pan suahtakna Lungdamna
thu tangko dingin hunpha khat a ngah theih nadingin na pang gi ge hi.
“Hih biakinn sungah
mundangte sangin Pasian om zaw hi, ci-in um tuam se kei un. Na omna gam pepeuh
uh leh na kiimkot uhah Pasian omin, na thu uh hong za thei veve hi. Biakpiakna
kengin khual gamlapi nong zin uh a, hih nungak lim leh misiangthote lim nong
pahtawi uh ciang bekin Pasian hehpihna thupha kingah thei bek ahi hiam? I
thungetnate kammal tampipi tawh zeema i hih zong, bang phattuamna om ahi hiam?
Puantual lukhu nei banga bawla a lukhu zepsa, puantual sau a khedap pen kham
tawh zepse, a phattuamna bang hiam?.... Pasian in lungsim sung ena, i lungsimte
Amah tawh kigamla hi.” “Khrist in singlamteh tungah khat vei kipia a, kithoihna
ganno bang sihna thuaka, tua in thu-um mi adingin a tawntung lungkimna pia hi
bek hi,” a ci hi. -
Ibid. b. 8, ch. 5.
A za mi tampi in hih hilhna
pen zaknop a sa het kei uh hi. Bang hang hiam cih leh, gimpi-a khual gamlapi
hong zina a bawlnate uh a mawkna hi, a cihsak hang ahi hi. Maisakna pen Khrist
hanga mannei lo-a kipia hi, cih pen sang thei lo uh hi. Rome te guan khitsa
vantung zuat nading lampi lui mahah lungkim zaw uh hi. Amaute in a hoih zaw thu
zon’ khiat nadingin a lungsim uh meidawi-in patau uh a, ton kikkik uh hi. Hotna
pen lungsim siangtho tawh zon’ ding sangin phungzite popete tungtawn mahin zong
nuam zaw uh hi. Ahih hangin pawlkhatte in bel Khrist tungtawna Hotkhiatna
thu pen lungsim takpi tawh saang uh hi. Romete zehtan teng in khaa ading
lungmuanna pia zo lo-a, Khrist sisan upna bek in hong honkhia thei hi, ci-in
saang uh hi. Tua mite ciahin a khua lam uhah amaute ngahthak khuavak pen mite a
hilhsawn uh hi. Thumaan leh hih suahtaakna thu pen khua neu pan khuapi dongin,
khualzin mite in puak kawikawi uh ahih manin nungak milim kiang zuatnopna
lungsim a kiamsak pha mahmah (176) hi. Sumpi kipia zong kiam
ahih manin, Zwingle khasum zong kiamlawhin, suplawh mahmah hi. Ahih hangin tua
pen amah a lungdam zaw hi. Mite in thuciin lellel leh a omsa upna khat, alet
tentan pongmawkna panin suakta ta ahihna uh a kidawk hi.
Pawlpi sunga thuneite in
Zwingle nasepnate amu lo uh ahi kei uh hi. Ahi zongin thuhoih deihna-in thuak
lai uh hi. Amah zawhkik theih ding lamen lai uh a, phat kheembawlna tawh a zol
sungun thumaan in mite lungsim sungah zung na khakha-in, munkip a na luah hi.
Einsiedeln-a Zwingle nasep
in ama gam a zai zaw dingin lampi hong hi. Hih lai-ah kum 3 a sep khit ciangin
Zurich biakinnpi-ah thuhilhsia seem dingin kisam hi. Hih khua pen Swiss gam bup
sung pan a thupi pen hi-a, tua pana thu pusuak peuh mah in mun zaa zeelbaih pen
hi. Zurich ah a pai nadinga a sam siate peuh mah in thuthak khat peuh panin
dalnopna lungsim nei uh ahih manin, Zwingle tungah a sepding t ng na hilh pah
uh hi.
Amau in, “Sum lutna thute
kalhelh nei loin a neu pen dong telsit-in septheih na khempeuh ah na sepding
kul hi. Mite muanhuai theih nading na hansuah dinga, pulpit pan hi ta leh, mawh
pulaakna pan hi ta leh, kaih piakna leh a dangdang piaknate panin pawlpi a
deihsakna uh lahding nahilh ding hi. Sum lut nading kua vang om khempeuh, cina
vehna pan ahi zongin, kipulaakna pan ahi zongin, zeh te khat peuh bawlna pan ahi
zongin, na hanciam kul ding hi,” ci uh hi. “Neekkhawm bawlnate, thuhilhnate,
tuu hon kepnate - hihte siate (chaplain) sep ding hi. Ahih hangin tua
bang sepnate ah a seemding naseh dinga, a diakdiakin thuhilhna bangah
nazangh thei ding hi. Neekkhawm bawlna nang mah’n na bawl dinga, mi thupite
tung bek leh a hong kisap ciang bekin na bawl ding hi. Deidan nei loin na
banbawl mawk kei ding hi,” cih beh lai uh hi. - D’Aubigne, b. 8, ch. 6.
Zwingle in daaitakin hih
thuhilhna ngai a, hih munthupi a sapna zahtak bawlna leh lungdam kohna teng
genin, ama ngimnate zong a gen hi. “Khrist nuntakna, mite kiang panin sawtvei
kiseelsim lua hi. Matthai Laisiangtho sung, a bupin ka hilh ding hi....
Laisiangtho sung pana kingah thu bek ka hilh dinga, nakpi thungetna tawh mun (177) khat
leh mun khat saikaakin ka teltheih nadingin ka zongkhia ding hi. Pasian minthan
nading, Ama Tapa a kipahtawi nading, khaate in hotna a ngah takpi nading leh
upna maan a neih toh theih nadingun ka seem ding hi,” ci hi. - Ibid. b.
8, ch. 6.Siate pawl khat in ama ngimna deihsak loin a kheelsak nop uh
hangin Zwingle in a awl mawh kei hi. Thuthak phuangkhia ding hi loin, pawlpi in
tu ma, a siantho lai-a a neihngei uh thu omsate bek mah phonghkhia kik nuam
ahih na a gen hi.
Ama hilh thumaanah lawpna
thokhia laklawh ahih manin a thuhilhnate a za nuam a lomlomin mi hong pai ta
hi. Sawt veipi lai-a a kikhawm nuam nawn lo mite nangawn thuhilhna ngai dingin
hong kikhawm uh hi. Amah in Lungdamna thubu hong khia-in Khrist sihna thu, ama
thuhilhna omsate leh nuntakna lampite thumaan bek puuk thei lo hi, Khrist sihna
bek in biakpiakna picingsak hi, cihte a hilh hi. “Khrist kiang bekah hotkhiatna
kingah thei ahih manin Khrist kiang bekah note kong puak nuam hi” mah ci veve
lai hiaumawk hi.- Ibid. b. 8, ch. 6. Thuhilh siapa kiimkotah
minam kim ahi, laisiamte leh mipi naseemte, khutsiamte leh lokho mite dongin
thu ngainuamin hong kisung zuahzuah uh hi. A thugente lawptakin ngai uh hi.
Amah in thumaan om bang tangko bek zong hi loin tua huna siatnate leh nitnate nakpi-in
a taai hi. Biakinnpi pan Pasian phat kawmin mipite a ciah uh hi. Amaute in,
“Hih mipa thumaan hilh tatakpa hi. Amah in eite Izipt gam khuamial sung pana
hong lakhia ding, i Mosi ahi hi,” ci uh hi. - Ibid.
SWISS
- PUAHPHAPA |
167 |
Amasa-in a nasepna hong
kipahtawi teei hangin a nung ciangin
langpang mah hong om zel hi. Phungzite in amau nasepna mai daalin
ahilhnate mawhsak uh hi. Mi tampi in zahpihna leh nuihsatna tawh amah nawkgawp
uh a, a bawlsia nuam zah donga simmawh (178) zong om hi. Ahih
hangin Zwingle in lungduai takin thuaka, “Mi gitlote Khrist kiang ah i puaknop
takpi leh i mai hong dalna tampi kimuhmawh
bawla i thuak kul hi” ci hi. - D’ Aubigne, b. 8, ch. 6.
Tua laitakin puahphatna
nasep mainawt nadingin midang khat hong tung hi. Basel khua a puahphat upna a
saang lawmte khat in, Lucian mi khat Zurich ah hong sawl a, Luther laigelhte
honpi khat hong kengsakin, tua laibute zuakin thehkhia leh khuavak thehkhiatna tha
hat mahmah khat hiding ci-in a ngaihsun hi. Amah in Zwingle kiangah lai khak a,
“Hih mipa in thukhual thei mah hiam na thei inla, tua bang mi ahih takpi leh
khuapi khat pan khuapi dangah, khuaneu khat pan khuaneu dangdangte dongin inn
khat pan inn khat dongin na vak kawikawi sak lecin a, Swiss mite lakah Luther
nasepnate na hawmsak in, a diakdiakin Topa thungetna a tel hilhnate pawlpi mite
adingin hilhsak lecin hoih mahmah ding hi. A thu a kitheih seemseem ciangin a
leinuam mi hong tam seemseem ding hi,” ci hi. - Ibid. Tua bangin
mun tuamtuamah khuavak a lut kawikawi hi.
Pasian in mite’ thu
theihlohna leh thuciin sikkol kuaitana nasepna a honkhiat ding laitak-in Satan
in mite khuamial sunga a khumcip theih nadingin a septheih tawpin na hanciama,
amaute sikkol a kip thei penpen dingin na khih hi. Mite in gam tuamtuamte ah
Khrist sisan hangin diktanna leh mawhmaisakna kingah hi, cih thu a hilh
laitakin Rome in, Khristian gamsung tengah, mawhmaisakna sumpi piakna na
hanciam thak phasaan taleuleu uh hi.
30
Mawhna khempeuhin aman
kilawmzah nei ciat a, bang zah tatsiatna hita leh pawlpi sumkholna ah sum hong
dim nak leh, bang mawhna ci loin mawh bawltheih nading thu a kihong a suak hi.
Tua bangin thu nihte mainawt tuak uh a, a khat pen sum pia zo peuhleng mawhmai
thei-a, a dang khat pen a hih leh Khrist kiang pan bekin mawhmaina kingah thei
ci-in, Rome in, pawlpi sumlut nadingin mawh theih nading letmat pia-in a zangh
uh hi. Puahphapa in bel mawhna kawkin dal-a, Khrist bek mah mawhmaisakpa leh
honkhiapa hi, ci hi.
Germany gamah tua
mawhtheihna ticket pen Dominican phungzite tungah ki-aap a, aminthang lo Tetzel
in a zuak hi. Switzer-land gamah Franciscan te khutah a ki-aapin Italy siampi
Samson in makaih hi. Samson hanciamna hangin, Germany leh Switzerland gam panin
sum tampi pope sumkholna saal sungah hong lut hi. Tu-in Swit-zerland ah hong
zin a, mipite lawpsakin mizawngte le lokhote thalawh sunsun teng (179) luakin,
mi haute kiang panin sum lompipi a laksak hi. Puahphatna huusaa kiza ta a, a
hun khop khat a vatkhiat hangin, tua nasep buppi khak tan zo ding dongin ahat
nai kei hi. Switzerland ah Simon a lut khit a sawt loin a kiim khua khawngah
nasepna kipan a, tua laitakin Einsiedeln ah Zwingle a om laitak ahi hi. Ama
nasep a kitangko saksak laitakin Puahphapa in thakhatin a daltansak hi. Amau
gel a kimuhkhak loh uh hangin Zwingle in tua phungzipa nasepna mai dalzo zaw
ahih manin amah pen mundang khatah a kikhiinkhiat ding hong kul ta hi.
Zurich ah Zwingle in
mawhmaisakna summeet bawlte langpanna thu nakpi takin a hilh laitakin Samson
hong tunga, Council pana sawltakte khat in, a paisuak dingin sawl hi. A tawpna
ah vaihawm siam takin khuasung hong lutzo veve a, ahih hangin mawhhon’na ticket
bel khat zong khawng loin a paikhia hi. Tua zawh a sawt loin Switzerland a
nusia hi.
1519 kum sungin Switzerland
gam bupah puulnatna in puahphatna nasep hong huh mahmah hi. Mite in tua natna
tawh a kisukkhak uh ciangin, mawh maisakna ticket alei nunung pen te
nangawn in bangmah khamuanna apiak zawh loh lam ong tel uh a, tua sangin a
thupi zaw, khamuanna apia thei ding upna khat hong lunggulh mahmah uh hi..
Zurich-a Zwingle hong cina gawpin, nangh mahmah in a damkik ding lam-et om lo
ahih manin, amah si zo hi, ci-in mun citengah kigen kawikawi hi. Tua bang
ze-etna hun sung tengin ama lam-etna leh a hanciamna kiam tuan lo hi. Amah in
Kalvary singlamteh bek en a, mawhna teng hong siangsak tua bek hi, ci-in a
maung hi. Sihna kongkhak pan hong pusuah ciangin Lungdamna thu nidanga zah
sangin a hilh pha zaw lai a, a kammalte in zong huneh zawh loh vanglian a nei
hi. Han kongvang pan a hong suak ta kik a it uh pastor pa pen mite in lungdam
takin a na dawn uh hi. Amaute in Lungdamna thu’ manphatna pen nidang sangin
hong telphawk mahmah zaw uh ahih manin, amau mahmah in cinate vehin, misite a
uap uh hi.
(180) Zwingle in thumaan a
telzawin hong thei to lai a, thuman in mi a puahthak theihna
vangliatna zong hong ngah beh lai hi. Mawhna hanga mihingte puukna leh hotkhiat
kik ding Pasian geelna thu, thupi asa pen hi. “Adam hangin eite khempeuh i puuk
a, mawhsakna i thuak hi,” “Khrist in tawntung ading hotkhiatna hong pia a, Ama
hong khasiatna tawh a kimang den ding kithoihna-in Amah mah hong kigo hi. Tua
in a tawntunga eite i dam nading ahi hi. Upna tak tawh Amah a muang mite a
lungdam tawntung nading Pasian in thu tangtaka hong vaihawm sakna ahi hi,” a ci
hi. Khrist hong hehpihna in mite mawh bawl theih nading, lam honsakna hi zaw lo
hi, cih pen teltakin a mu hi. “Pasian a um taktak mi khempeuh tungah Pasian
hong om a, Pasian koppih mite peuh mah in thanuam takin napha bawl nuam uh hi,”
a ci hi. - D’Aubigne, b. 8, ch. 9.
Cathedral biak innpi dim
let-a mi hong tamna pen Zwingle thuhilhnate a zaknop man uh ahi hi. Thungai
mite teltheih dingin puahphatna thumaan cialte damdam leh tawmtawmin behlap
toto a, a kimanial thei leh mipi apatau gawpsak ding thumante gen masakin
aneih mawk loh nadingin a kidawm pha mahmah hi. Zwingle nasep in Khrist
mah bangin mite lungsimte zo toto in, Khris itna tawh amaute nipsakin, Khris
khekhapte ama nuntakna tawh lakin, mipi in Lungdamna thukhun pomin a zuihna uh
tawh thuciin luii teng apaikhia sak ding ahi hi.
Kal khat khit kal khat
puahphatna in Zurich khua sungah mai a nawt hi. A patau a galte in nakpi-in
alangpan uh hi. Tua ma kum khat lai-a Wittenberg phungzipa in Worms ah pope leh
kumpipa ana nial bang mahin Zurich a papal vaihawmnate zong nial akul ding dan
ong hi ta hi. Zwingle pen hong kinawk thithe ta hi. Pope gam neihna sung tengah
Lungdamna thu naseemte a hunhunin kihaalna khuam phung kidenna zelzel ta uh hi.
Tua bek tawh bei nai lo ahih manin thuzuau hilhte ci-in kidaisak phot lai ding
ahi hi. Constance-a bishoppa thupiakna zui-in Zurich Council ah mi 3 hong sawl
uh a, pawlpi thukhamte a palsat dingin Zwingle in mipite leii haang sak hi,
ci-in a mawhsak uh hi. Tua in pawl sung kilemna leh vaihawmnate susia ding hi,
a ci uh hi. Pawlpi thuneihna kiheemkhia (181) leh leitungbup
ki-ukna a hong piang ding hi, a ci hi. Zwingle in a dawn ciangin, Zurich ah
Lungdamna thu kum 4 sung a hilhna thu gen a, “khuapi dang khempeuh sangin gam
daaizaw, gal muang zaw, kithuhual zaw hi,” ci hi. “Tua ahih manin, Khristian
thuzuihna pen galdal hoih penpen hilel lo hiam?” a ci hi. - Wylie, b.
8, ch. 11.
Tua Constance bishop
sawltakte in Pawlpi sung longalah hotkhiatna om lo hi, ci-a a zop zel nadingun
Councilte a hansuah uh hi. Zwingle in thukkik a, “Hih mawsaknate taksang pah
mawk kei un. Muang takin Amah a pulak man-a, Peter cih min a piapa Khrist pen
tua Suangpi leh Pawlpi khuambulpi hizaw hi. Lungsim tak tawh Topa Jesu aum mi
peuhmah nam deidan om loin Pasian in a saang hi. Hih in tua pawlpi hi-a, tua
loin kuamah in gupna ngah thei lo ding hi,” a ci hi. - D’ Aubigne,
b. 8, ch. 11. Tua thu teng azakna kikhoppi hangin bishop-pa’ sawltakte
khat in puahphatna thu hong saang pah hi. Council in Zwingle mawhsak
nadingin thu a vatsat loh uh ciangin, Rome in a nawkkik dingin hong kipan hi.
Puahphapa in a galte geelsimnate angaihsut ciangin, “Amaute hong kuan sak un.
Tuipi gei-a keensaang-kawlpi in ama bul a nawkden tuihualpi kihawt damdam a
kihtaak bangin ka kihta hi” a ci hi.- Ibid. Siate in tua nasep
satpaihsak a sawm uh ciangin, kipuuk loin thumaan pen mainawtin a kizeel
seemseem hi. Germany gam a Luther a dawk nawn loh ciangin, puahphatna thu-um-a
alente a lung khauh sem sem bangun Switzerland ah zong Lungdamna thu in a mai
nawt sem sem lam a mu uh hi.
Zurich ah puahphatna thu
hong kip ta a, gah a hong neih semsem ciangin siatna hong kiam semsem pah ahih
manin, vaihawmna hong nuamin kilemna hong omzaw takpi hi. Zwingle in a laigelhna
ah, “I khuapi sungah kilemna a teeng ta hi. Kitotna, kikheembawlna, kihaazatna,
ki-elnate om nawn lo hi. Hih bang kipawlna pen Pasian kiang pana hong pai hi a,
i thu upna in lungmuan’na leh gamtat hoih hong gah khia sak ahi hi,” a ci hi.
- Wylie, b. 8, ch. 15.
Puahphatna gualzo-in, gah
hoih agah a muh uh ciangin Rome te in a suksiat theih nadingin asukzaw in a
hanciam uh hi. Germany gama Luther nasepnate bawlsiatna tawh a suksiat nop uh
hangin kizo thei lo cih mu uh a, puahphatna dal nadingin puahphatna galhiam mah
zangkikin lehdo ding a sawm uh hi. Zwingle tawh kiselna khat bawlin, (182) a
mun leh a thukhen mangte tua kiselna thu nihte ngai-in mat tam a piak zawkte a
zo ci le uh, amau mah in zo ding cih kingap sinsen uh ahih manin, a thukhen
ding le amun ding seh kholhsa in a nei dim-diam uh hi. Tua bangin amau khut sungah
Zwingle khat vei ngah kha thei phot le uh amau khut sung pan a suahtakkik nawn
loh nadingin a keemcip pah nuam zong ahi uh hi. Makaipa Zwingle hong daai leh a
nasepna pen suksiatna hong baih ding, cih ngimna ahi hi. Hih a ngimna pen a
kuama theih loh dingin a iimcip phot uh hi.
Tua kinialna mun ding pen
Beden kiseh hi. Ahih hangin Zwingle hong pai lo hi. Zurich a Councilte in
papistte ngimna thei pianin pope gam sunga Lungdamna thu-umte haal nading
meiphualpi kesep thei uh ahih manin a pastor pa uh a va tuahsia dingin a
kilaaksak kei uh hi. Zurich ah bel, Rome in a sawl peuhpeuh tawh kimu dingin a
kigingsa-in a om hi. Baden-a pai ding pen a zan mah-a thumaan hanga sisan a
kisuahna ahih manin pai leh si ding hi lel hi. Puahphate taangin Oecolampadius
(a lawhna, Ekawlampeidias) leh Haller paisak uh hi. Romete in mipil misiam
doctorte leh uliante panpih sakin a minthang Doctor Eck na pangsak uh hi.
Kikhopna ah Zwingle a va om
loh hangin ama huzaap in kikhopna sukha veve hi. Papistte in thu ciamteh ding
telsa mi koihkhol uh a, midang thu ciamteh a om leh that ding a ci uh hi. Ni
sialin Zwingle in Baden ah bang thu piang hiam cih pen za tawntung veve hi. Tua
ki selna-a, a va kihel sangnaupang khat in tua ni-a kiselna a thu piang teng
ciamteh a, a nitak ciangin a gelhkhia zel hi. Tua laidalte sangnaupang dang
nihte in la in Oecolamapadius in Zwingle a laikhakte tawh Zurich ah a tun’ zel
uh hi. A lai thuhkiknate zan sungin na gelhkhola a zingsang ciangin
sangnaupangte in Baden ah puak zel uh hi. Khuapi sung alut uh ciangin
kongkhakpi-a galvilte a pelh theih nadingun ak-bawmpite lukhuk uh a, a nawngkai
sak om loin lut suak thei zel uh hi.
Tua bangin Zwingle in a
mudah galte do kawmin na hong seem hi. “Zan ihmu lo-a, thu ngaihsunin Baden-a
thu a puak zelna tawh a galte (183)laizanga om-a, thu a kikuppih uh
sangin, na naksep thei zaw hi,” ci-in Myconius in gen hi. - D’Aubigne,
b. 11, ch. 13.
Rome sawltakte in zo dinga
a sehkholhna uh tawh a phungzi puantual tam man penpente suangmanpha tawh
kizeem lialua sa-in Baden ah hong pai uh hi. Amaute noptatna nasia a, a
sabuaite uh, a zu lim tam man penpente tawh a uum uh hi. Thuhilhsia nasep
vangik teng gualnop bawlna leh ciamnuih tawh a van zaangsak uh hi. Amau tawh
kileh bulhin Puahphate pen mite muhna ah khutdawh ngente zah dektakin a
kineumuh hi. Oecolampadias pen cil siamin inndei sunga a om ciangin laisim
leh thungen hi den ahi hi. Lamdang sak mahmahna tawh, thunial acih pa uh pen
aneu belin gen le’ng ‘biakna mi mahmah hi,‘ ci-in pulaak sak hi.
Kikhopna ah a kizem
ziahzuah pulpit tungah Eck pen kiliansak bembam sa-in kahto a, Oecolampadius
bel kizepna ngeina ciang lel tawh kiniamkhiat-a hong pai pen, a langpa’ mai-a
kikoih tutphah ngeina lelte khat tungah tu dingin a kisawl hi,” - Ibid.
Eck in a aw ngaihpi tawh hong hawk khia-in, amah puuk ngei lo ding cih, hong
genkhia hi. Amah pen, kham leh minthan’na lamen-a thanuam mahmah ahi hi. Bang
hang hiam cih leh upna a huu zo mi thaman letsong kipia ding ahi hi. Ahih
hangin kiseelna-ah hong lel mawk ahih manin, amah a kilehciam hel, hong kul zaw
mawk hi.
Oecolampadius in neel ngi-ngei leh kipummuan se lo sa-in, kinial
van vannate zangh loin, kip taka tecii pan’na tawh, “Pasian kammal om bangbang
baanah thukhenna maanzaw ding om lo hi, ci-in kong theisak hi” ci ziau hi.
- Ibid. A sepdan a kiheekziate thumaanin a kilawm mahmah lel ciang
tawh dawng thei a, tawkik dek lo hi. Rome sawltakte in pawlpi thuneihna tawh
zawhthawhna kammal zanga a ngetna mun mah, a sawlna mun mah omsak uh a, ahih
hangin puahphapa in kiptakin Laisiangtho mun bek mah a len giugeu lel hi. A
genna khat ah, “Ngeina” cih pen in, “Ko Switzerland gamah Upadi ahih kei buang
leh thu nei lo-a, upna lam tawh kisai leuleu-ah Laisiangtho pen, ka Upadi uh hi
lel mai hi,” ci hi. - D’Aubigne, b. 11, ch. 13.
A kiseel thu langnih tuak
in huzaap lianpi anei hi. Puahphapa in aw-neem leh daaitak, kiptaka a genkhiat
hiathiat thute in, mite lungsim sungah Eck-ii kisialhna (184) kammal
pana dawkkhia kiphatsak buaibuai nate pen, a kihhuai suaksak pah zaw hi.
Thu kikupna pen, ni 18 sung
kizom hi. A tawpna-ah pope pawlte in kimuan’na lianpi tawh, ko zo ungh a ci uh
hi. Sawltak Mangpi a zawte in Rome lamah kop uh a, kikhoppi thukhenna pan
Puahphapa a lelsak uh hi. Tua ahih manin a makaipa uh Zwingle tawh amah
pen pawlpi pan kinawhkhia khawm hi, ci-in pulaak uh hi. Ahih hangin kikhoppi
gah in, amau lang lamte’ nasep a mai nawt nadingin kong honsak zaw hi, cih a
kimu hi. Tua kidemna in Protestant nasepna tawsawnin hatsak zaw ahih manin, tua
zawh a sawt loin khuapi thupi mahmah ahi Bern leh Badente Puahphatna sung lut
uh hi, cih thu kiza pah zaw ta hi.
31