Hilhkholhnate Tungta
1844 kum tuuklai a Topa hong pai ding lam etna masa hun in hong khen’toh
khit ciangin a hong pai ding lamen mite khalau in tawlkhat sung telmun meel
neiloin om uh hi. Leitung mite in amaute lamkhial taktak uha a nangh keei uh
hi, ci-in a ngaihsut uh hangin, a siksan uh din’mun pen Pasian kammal pan vive
mah ahi hi. Tampi mah in Laisiangtho zon’khiat beh uha, amau upna sittel phapha
in hilhkhiolhna thu theih beh nadingin a simsim uh hi. Amau siksan
Laisiangtho munte lah kitel mahmah in tua bang ding mah in a mu uh hi.
Ki-hiilnate in lah Khrist hong pai ding naita hi, ci-in laklak hi. Topa
thupha piak tuam-nate, mawh neite ki khelna, Khristian sunga kha lam puah
phatnate in vantung pan a thupuak mah ahihna lak hi. Thu um mite in a cihmawhna
uh a muh zawh loh uh ciangin Pasian in amau phuutsa thute mahah makaih kik
hi, ci-in a thei uh hi.
Nihveina hong pai nading hun hi ci-a asehna pen uh hilhkholhna in amaute kiciat nai lohna hilhna hi a, lungduai takin na ngak peuh le uh tu-a a telmuh theih nai loh uh khua mial pen hong vak hun om ding ci in a ki hansuah uh hi. Tua hilhkholhnate lakpan Hab. 2:1-4 ah, “Ka khua daakna tausang tung ah kah in, Topa in kei tungah bang hong gen dinga ka lungkim lohna teng bang hong ci dawn’ hiam, cih ka ngak ding hi. Tua ciangin Topa in lhih bangin hong dawng a, “Nang ka hong muhsak thu khempeuh, a sim nop mah mah dingin tungman peek tungah gelh in. Hih thu a tun’na ding hun hi pah nai lo ahih manin, lai-in ciamteh in. Ahizong in hong tung baih ta ding a, kong lah khempeuh aman in hong tung ding hi. A tung hak tawh aki bang kha ahi zong in ngak keikai in. Ka seh hun acin’ ciangin hong tung takpi dinga, hong zekai lua nawn lo ding hi. Agilo mite suakta lo ding a, thuman mite ahih leh Pasian tungah a cihtak manun nungta ding hi” ci hi.
Kum 1842 kum kipat lam pan
hih hilhkholhna pen “Nang ka hong muhsak thu khemeuh, asim nop mahmah dingin
tungman peek tungah gelh in,” cih pen Charles Fitch in Daniel leh Mangmuhnabu a
hilhkholhnate, laidal gol tungah Chart tawh a khiatna ki mu dingin abawlsa ahi
hi. Tua Chartte hawmkeekna pen hih hilhkholhna a tun’na ahi hi ci-in a mu uh
hi. Amaute lakah hih “Hih thu atun’na ding hun hi pah nailo” acih hun zong a
tung kim veve ding mah ahihna tua hilhkholhna mah in genkhawm lai ahih lam a
phawk kha nailo uh a na hi zaw hi. A cihmawh khit uh ciangin hih Laisiangtho
mun hong mu pha kik saan uh hi. Tua zong a maan ahihna teci khat mah hi
sawnsawn zaw lai hi. “Mangmuhna in hun teelsa khat nei a, tua hun a bei dek
peet mah ciangin hong ging khia ding hi. Zuau lo ding hi. Hong zekaai phot ta
leh ngak lai in. Hong tung takpi dinga, hong zekaai kik kik nawn lo ding hi….Mi
dik mi in a upna tawh a nungta ding hi” ci hi.
Ezekiel hilhkholhna
pawlkhat zong thu um mite ki hehneemna leh tha laakna a suak hi. “Topa in kei
tungah thu hong gen a, Ezekiel aw, bang hang in ‘Hun beibei a, genkholhnate a
tung omlo hi,’ cih paunak pen Israel mite lakah zat belin kinei ahi hiam? Tua
ahih ciangin Topa Pasian ahi keimah in tua tawh kisai-in ka thugenna amaute
kiangah gen hi. Hih paunak ka beisak ta ding a, Israel mite in gen in anei nawn
kei ding uh hi.” “Amau Israel innkuante in ka thupiak ama mangmuhna sauvei
pek ciangin hong tung phing dinga, tua hilhkholhna gamla lai hi, ci uh hi. Tua
ahih ciangin amaute hilh in la, (393) Topa a hi kei mah in
amuate tungah thu ka gen dinga, ka gen bangin tung takpi ding hi. Tu-in zekai
nawnlo ding hi”, Ezek. 12:21-25:27, 28.
Tua banga thu om a muh uh
ciangin Amah in a kipat pan atawp donga mu suak hi. Tu-a dongtuah ding zong
mukhol zo ahih ciangin hong hansuah pah hi ci-in mu uha, thalawp kik thei uh
hi. Hih bangin Laisiangtho hansuah kholhna omlo hi leh lungduai taka ngak
lailai ding ahihna, Pasian thumaan muanga let tentan ding pen khahsuah in tua
ze-etna hunsungin ki puuk kha ding uh hi.
Jesu Lam-en pawlte in
Matthai 25 sunga nungak sawm thugentehnate tun’na zong ahi hi. Ama hong paikik
nading leh leitung bei nading limlahnate tawh kisai-in Matt. 24 sungah
nungzuite dotna a dawn’kikna ah, leitung thu leh pawlpi thute tawh kisaina lian
pipi piang dingte Khrist in a baanbaan in gensuk hi. Hong pai masak pan a hong
paikik kikal dong, Jerusalem kisiat ding thu, Lawki Rome leh Papal Romete khut
nuai-a bawlsiatnate, ni leh kha mialnate, aksi kiatna khawngte a gen hi. Tua
teng khit ciangin A Kumpigam tawh hong pai cianga a Amah a lamente laka mi pawl
nih om ziate zong a gen suk hi. A lian 25 sungah, “Tua ciangin vantung gamin
nungak 10te tawh ki bang hi” ci suk leuleu hi. Ni nunung ni cianga pawlpi
nuntakzia ding kawksukna ahi hi. A lian 24 bei lam-a ki gen bang hi ding uh hi.
Hih thu gentehna in ni suahnalam gamte ki teen’na ngeina khat tawh lim khat a
lak hi.
“Tua ciangin vantung gam in
zipipa dawn dingin, ameivak tawi kawma paikhia nungak sawm tawh ki bang hi. Tua
nungak lakah nga pil uh hi, nga pillo uh hi. A pillo nungakte in meivak atawi
uh hangin namgimtui a pua kei uh hi.A pilte a hih uh leh, meivak leh thawl
sungah namgimtui a tawi khawm uh hi.Zipipa a tun’ma kikalin tua nungakte
a vek pi un lusu-in a ihmu uh hi.Zankim laitakin,’En un, zipipa hong pai
zo hi. Dawn dingin hong paikhia un,’” ci hi.
Khrist hong pai nading tangkona
ah vantung mi khatna tangkona pan a ki theisa thu ahi Zipipa bel khat vei
teitei a hong pai ding ahi hi. Nungakte kuan khiatna pen Jesu hong pai baih
ding ci a tangkona hanga kipuah phatna ahi hi. (394) Hih thu
gentehnaah Matt. 24 a mah bangin pawl nih om zia hong lak hi. A vekun a meivak
uh ahi Laisiangtho la tek uh hi. Tua meivak taang zangh in zineipa dawn ding in
kuankhia uh hi. “A pillote in meivak aken uh hangin namgimtui apua kei uh hi.”
“A pilte in ahih leh, meivak leh thawl sungah namgimtui a tawi khawm uh hi. A
nihna pawlte in a thatho sak Pasian hehpihna khuavaak a lak Kha Siangtho ngah
uh hi. Tua in khe ading meivak hia, lampi a vaak sak Pasian thu ahi hi. Pasian
kihta in Laisiangtho sim uha, thumaante thei uh hi. Lungsim leh nuntak siantho nading
nakpi in zong uh hi. Hihte in a mimal nuntakna uh ah Pasian leh A thumaan
muan’na a nei uh hi. Tua in alametpa uh hong zekai man leh tua hanga a
cihmawhna uh thuakzo sak hi. A dangte in “meivak kengin namgimtui kenglo uh hi.
Tuate pen mi’n zui tah ci-a a zui lelte ahi uh hi. A ki tangko thu in amaute
patau sak sam hi. Ahih hangin a sanggamte upna teng bek ah kingam uh ahih manin
mihon lawp hen-han na lak-a mei a kuang pak bang bek ahi uh hi. Amaute lungsim
sungah thumaan theih tel taktakna leh thupha hehpihna in nasemlo hi. Tuate in
zong thaman ngah dingin ki lamen uha, Topa dawn dingin hong dingkhia sam uh hi.
Ahangin, Zipipa’ zekai mana cihmawhna nawkzo dingin kiging lo uh hi. Tua ahih
manin sittelna hong tun’ ciangin a upna uh puuk in, ameivak uh a mit hi.
“Zipipa hong zekai sungin
amaute ihmut suak-in a na ihmu cip man uh hi. “Tua zipipa zekaina in Topa a
hong pai ding lamet ni-a hong pailoh manin a cih mawhna uh leh a uaikaai a
batna pen genna ahi hi. Kiciatna omlo tua hun sung tengin a tungtham bek leh
lunghiang nei-a a lawpte hoigawp pah uha, a tawlnga ding in hanciam zaw pah lel
mai uh hi. Ahih hangin a mimal a Laisianagtho theihna tawh upnakip a neite
ahih leh suangpi siksan bang uha, lungkiatna tuihualpi in hong nawk hangin a
nawk khia zo kei hi. “Tua nungakte avekpi un lusu-in a ihmu uh hi”, pawlkhat in
awlmawh neiloin upna nusia uh hi. A dangte in ahih leh a ki tel zaw khuavaak a
ki piak dong a ngak tentan uh hi. Tuate nangawn in sittelna zan hun sungin a
lawpna uh leh a ki aapna uh tawm na khahsuah man lai uh hi. Lunghiang pipi tawh
atung tham bek a zawt-te in a lawmte uh’ upna tunga ki ngap lel bek tawh kip
zo (395) nawnlo uh hi. Kip ding leh puuk ding pen mimal
khensat ding ahi hi.
Hih hun laitakin a ki
uangsak pong mawk pawlkhat hong om leu zel hi. Tangkona a ki um sak phadiak
pawlkhat in a khial theilo Pasian thumaan pen nial in Kha Siangtho makaihna
banga zui dingin ki gen uh hi. Amau lungsim phuut up mawh mawk tawh lawpna, leh
mit-kha a bulh tawm mawkte tawh gam taang uh hi. Pawl khatte leuleu in a
hanciamna vang lak uh ah thu langneihsa in mittaw sialkhau let in amau cih bang
a thukim pihlote pum mawh sak uh hi. Thumaan a ki sim mawh theih nadinga na
seem uh suak ahih manin, tua bangte pen Jesu alam-en buppi adingin deih huai lo
hi.
Satan in tua bangte zangh in Pasian nasepna langdo in susia hi.
Tua Jeus alam-ente tangkona hangin mihonpi lawp mahmah uha, mawhnei mi tultampi
ki kheel uh hi. Mi muanhuai tampi in hong zekai sung nangawn in thumaan
tangkona nasepna ah amau mah kipia in sem uh hi. Gilo mangpa in ama mite taan
zel ahih manin Pasian nasepna a nawngkai sak zawh nadingin, thu um ing a ci mi
pawlkhat khem a, a uang lam in kalsuan sak leh bung leuleu hi. Tua ciangin
khutzatpa in up khialhna sunteng ciamteh ciauciau hi. Mi khialhna, mi ginat loh
khakna teng, hih dinga ki lawmlo ahih kha pepeuh mankhia in mi’ theih dingin
pulak khia hi. Tua bangin Jesu a Lam-ente leh a upna uh mi’ mai ah a dai sak
hi. Jesu Hong paikikna a um-a ki gen, a lungsim Satan uk cip sa a hi mite a tam
tektek ciangin thu umte’ sawltakte hi, ci-in a lawp sak nading nasep ah a dau
pai semsem hi
Satan pen “ih ute ih naute
, Pasian mah ah sun tawh zan tawh amawh sak ”pa ahi hi. Ama lungsim mite mop-a,
Topa nungzuite’ khialhnate a pang sak gige hi. A hoih lohna teng bek uh kip
takin a ciapteh sak hi. A thupha bawlnate uh lah pulaak khiat sak ngeilo hi.
Topa mai ah Pasian tate hong ki laak uh ciangin amau lak ah Satan zong hong pai
zel hi. Kipuahphat na khempeuh ah a siangtholo, lungsim ki khaikimlo mite ava
hel den hi. Tua (396)mite in thumaan pawlkhat a pom sak phot hi.
Tua khit ciangin tuate zangh in mi ginalote khem uh hi. Tua ahih manin Pasian
tate tawh biakna pia khawm in Topa sabuai a um khawm Khristian hoih taktak kici
pah thei tuanlo hi. Satan zong tua bang hun thupi mahmahte keek mah ah aki hel
zel hi. A khutzat theih ding sawltakte mel tawh hong om zel hi.
Vantung khuapi manawh-a
Pasian mite’ kalsuanna leitang khempeuh Gilo mangpain letmat nateh zel hi.
Pawlpi khang tangthu khempeuh ah enkik le hang kipuahphatna khat peuh a om nak
leh, a lehdo omlo-in, awng thawl taka nasepna om ngei peuh mah lo hi. Paul
khang lai in zong tua bang mah a tuak hi. Sawltakte in koi mah peuh ah pawlpi a
phuh nak uh leh upna ka nei hi ci-a a ki saang mi lakpan in thunial, buaina
bawl, nasepna adingin sa lamkhak pawlkhat om zel hi. Ki thusim ciat hi ta peuh
leh mipi in thumaan itna a bei sakzo hel dingin na seem pah uh hi. Luther in
zong tua bang mite’ buaisakna a phu kha hi. Thu um pha diak-a ki gen mi pawlkhat
in Pasian in amau tungah thu pia-a, tua bangin ka ding uh hi ci-in Laisiangtho
sanga tung nung zaw-in ki gen zel uh hi. Upna leh thuakna a kicing nailo mi
tampi in amah leh amah kicing gawp kisa-a a om lai takin a ki neihtawm siathak
pawlkhatte’ lamkhialh pihna tawh thu thakte gen nuam in, Satan in Luther
phuhthak Pasian nasepnate susia dingin sawltak a sem sak zel hi. Wesleyte
khawng mah in zong ama huzaap tawh leitung in thupha saanga ama huzaap mah tawh
thu upna ngah uh hi na ven, Satan na thanuam zaw kaan zela, a kal suanna
khempeuh ah a hanciam khengvaal peuh, a ki leek kimlo, a ki siangsak lote a
cialcial in Satan in a seem sak kawikawi hi.
William Miller in tua banga
a ki uangsakte khah khong hetlo hi. Luther mah bangin khaa khempeuh Pasian kammal
tawh sittel pahpah ding hi, ci hi. Miller in “Dawi in tu hun in mihingte
lungsim ah a vaang guang thei mahmah hi. Tua bang ahih leh bang ci theih thei
ding ih hi hiam? cih Laisiangtho in a dawnna ah: “Amaute gah-in na thei thei
ding uh hi”..Leitung ah khaa tampi pusuak khin a, tua khaate sittel ding hong
ki sawl (397) hi. Pilvaang taka thumaan zui dingin hong huh
kei nak leh, tua khaate in Khrist Khaa hilo ding hi. Hih gamtatsia ah Satan in
na naak sep mahmah hi cih ka mutel semsem hi….Eite lak ah a siangtho sinsen-a
ki gen tampi mah in mihing thuciin lellelte mah a zui oma, tua banga ki gen
selote zah mah in thumaan a thei nailote a hi zaw uh hi.” -
Bliss, “Memoirs of Wm. Miller,” pp.
236, 237, 282. Lamkhial khaa in thumaan pan hong pialkhiat pih
dinga, Pasian Khaa in thumaan ah hong lut pih ding hi. Lampial mi khat in
Thumaan ka nei hi, ci nuam veve kha ding hi. Tua ahih leh, tua bang mite bang
ci theihin bang ih cih ding hiam? Kha Siangtho in Laisiangtho tawh ki lehbulh
ngeilo hi ci-in ih dawng hi. Mi khat peuh in amah leh amah Pasian thu tawh ki
sittel hen. A ki pelhna a om kei leh thumaan ka nei mah hi ci pan hen. Pasian
thukham leh Laisiangtho tawh kituakin a lungsim a pai kei leh tua mi ki dawm ta
hen. Satan’ thaang ah awk kha ding hi.” –“ The Advent Herald and Sings of
the Times Reporter,” Vol. 8, No. 23 (Jan. 15, 1845). Lungsim
pianthakna in mitzaamsa-a biangah khitui luangin, paukhia theilo
zah-a aw bing lianga omte, leh Khristian laka gamlum heethaatnate sangin thu a
but zawkna ka tel hi.” – Bliss, Memoirs of Wm. Miller,” pp. 236,237,
283.
Puahphatna hun lai in
uangtatna a lang pan’te a uangtat zaw bangin agaalte-in mawh sak uh hi. Tua lim
mah zui in Advent Move-ment laite-in zong lang pangpa in na hong sem hi. A
uanglua-a a ki umsak pha deuhte khialhna teng a hilo lamlam-a genna leh a
khengval-a a dawksakna tawh zong lungkim zo nailoin, thumaan a suun beeklo zuau
thu tawh lawtlawt lai uh hi. Tua bang mite in ma nialna leh muhdah lungsim tawh
a gamta uh ahi hi. Kong biangah Khrist omta hi cih thu in a lung muanna uh
sia sak hi. Mite in hih thu maan khamah ding hi, ci-in a um tak ngam kei uh hi.
Tua in Jesu alam-en mi suah nading leh upna guite pom ding daalna in nei zaw
sak hiau mawk hi.
Paulte Lutherte hun lai-a
pawlpi sunga a uang lua leh mi kheemthei pawl a om man- a amau gel nasep mawh
sak tham a cin’loh bang mah-in Adventistte laka (398) a uang
lua tawmno khat a om man-in hih nasep ah Pasian ki hello hi, cihtheih pah
nading om tuanlo hi. Satan nungta lai-a, nakpi in naseem in hong vilvil mai hi,
cih akidawk na dingin, mite thokhia sak unla ki sikkik in ki puah pha sak un,
Jesu sunga thumaan omte Laisiangtho sung pan in zongkhia sak unla, Pasian
tungah a pum a tangh un ki-aap sak un. A hangin, ahi thei mun khempeuh ah
Satanin zuau khemna tawh ama vangliatna zangh dinga, a puuk vantung mite ki huh
sak lai ding hi.
Nihvei hong pai nading
tangkona pen uatluatna peuh leh pawlkhenna peuh hi zenzenlo hi. 1844 khua khal
laitakin Jesu hong pai ding a lam-ente in dinmun kician loin hong om uh hangin,
tua sung maha, Vantung mi khatna tangkona leh zankim kikona in a uang lua teng
leh ki pawlkhenna bei sak hi. Hih nasepna-a ki hel khempeuh kilem uha, khat leh
khat a lungsimte uh ki-itna tawh ki dim hi. Sawtlo-a a muh ding uh a lamet uh
Jesu a itna mah bangun ki-it uh hi. A upna uh leh a lametna uh ki bang hi. Tua
thu in mihing hih zawhlohna ciangah laamto in Satan hong nawk nadingte nang
huan uh hi.
“Zipipa hong zekai sungin
amaute na ihmu man ciat uh hi. Zan kim ciangin hong ki tangko a, ‘Ngai un
Zipipa hong tung zo hi. Amah dawn dingin hong pai khia un’ hong ki ci hi. Tua
ciangin tua nu ngak te khempeuh zong hong tho khia in a meivak ciat uh hong
bawl uh hi.” Matt. 25:5-7. Kum 1844 khua khal sung, ni 2300 beina hi ding cih a
up ma sak uh leh tua kum sung mah-a a hun a khiin toh uh phalbi kipat dong
kikal sungin Laisiangtho kammal, “Ngai un, Zipipa hong tung ta hi” a cih
tangkona a om hi.
59
Hih nasepna hong dinkhiat
theihna in, Jerusalem puah kik nading thu (decree) Artaxerxes in B.C. 457 kum
phalbi-mongin piakhia hi. Kumsimzia ngeina omsa zui-in, kum 2300 ki patkum-in
seh uh hi. Tua BC 457 kum phalbi mong pana pat a kisimtoh ciangin, kum 2300
cin’na pen A.D. 1844 ah hong tungto hi.
(399) Laisiangtho Lui-a limlahna a hi, “Biakbuk siansuahna” thu
ki kum pha uh hi. A lim in a kawkkholh nate a tangtun’na a om kul hi, cih phawk
uh hi. Tua thu in a kawk kholh na pen Khrist hong pai masak tung tangin
tungkhin h,i cih zong teltakin ki mu hi.
Paisan pawi tuuno kigo pen
Khrist sihna lim ahi hi. Paul in, “Khris ahi eite’ Paisan tuno akigo zo hi” ci
hi. 1 Kor. 5:7. Paisan pawi hunin Topa mai-a kivei gahmasa Anpal buhphal pen
Khrist thawhkikna limciin kholhna ahi hi. Paul in Topa leh Ama mite thawhkikna
a genna ah, “Khrist in gah masa bel ahi hi. Tua nung ciangin Khrist hong pai
ciangin ama mite in thawhkikna angah ding uh hi.” ci hi. 1 Kor. 15:23,24. An
laakhun tatak ma-a a min anpal buhphal a kivei pen bangin, anunciangin Pasian
buhsaal sungah khol dinga a hong thokhia ding tatkhiatte anlaak bangin a ki
laak theih nadingin Khrist pen gahma anpal ahi hi.
Hih limlahnate pen tung kim
khin a, a nate bek tung hi loin a hun zong cing khin ta hi. Kum 1500 sung bang
Jewste’ kha masa ni 14 ni atun sialin paisan tuuno ki go den hi. Khrist mahmah
in zong Ama sihna limlahna a hi tua paisan pawi pen A nungzuite tawh na ne uh
hi. Tua pen “Leitung mawhna a pua khia Pasian Tuuno” lim ahi hi. Tua nitak zan
mah in migilote-in Singlamteh-a thahlup dingin Amah lapah uh hi. Buhphal-vei
limla ahi ih Topa in nithum ciangin tho kika, “Misite lak-a gah masa (an pal)”
hong suak hi. Midikte thawhkik nading lim lak khol zong ahi hi. “A sia-pumpi”
ki khela, “minthang pumpi bangin ki bawl” cihna zong a lak ahi hi. Filipi 3:21.
Tua mah bangin a limciing
pen in nihvei hong paina ding zong a limcin’na zia leh a hun sehna maan in
atun’ kul ding hi. Mosi hun nasepna ah Biak inn puah siangna, siansuahna,
ni pen Jewste kha 7na, a ni 10 ni ahi hi. Siampi lianpa in Israel mite ading
pumkhat suahna bawlin, a mawhna uh Biakbuk pan siansuah khia hi. Hong pusuah
ciangin mipite thupha a pia hi. Tua ahih ciangin eite Siampi lian bel Khrist
in (400) mawhna leh mawh nei teng susia in leitung ahong
siansuah ta dinga, Ama miteng sih theih nawnlohna hong pia ta ding hi, ci-in ki
um hi. Kha 7na ni 10 ni, Biakbuk siansuahna ni pen A.D. 1844 kum in October 22
ni tawh ki tuak hi. Tua ni pen Topa hong pai ni ding hi ci-in na seh uh hi.
Sittel phapha uha, ni 2300 hilhkholhna beina pen tua kum phalbi mong laitak
tawh kituak a hih manin nial theih nading omlo hi.
Matthai 25 sunga
thugentehna in Zipipa hong tun’ ciangin ihmusa-a ngak acihte hun ding a hong
suak to ta hi. Hih pen a lim lahnate pan hi ta leh, hilhkholhna pan hi ta leh
ki tuak in ki lem linlian hi. Amaute lungtu ma mah in thumaan takin sem uha,
“Zan kim tangkona” zong thu um mi tultampi in tangko uh hi.
Tuihual bangin tua thu
luangin lei maitang teng a tuum hi. Khuapi khat pan khat, khua neu khat pan
khat, gam tuam a gamlapi pi dong zela, Pasian ngak a om mi khempeuh a khan’lawh
dongun ki tangko hi. Hih tangkona ah ki uatsak luatna, thu tuam neihnate
beisiang hi. Nisuak salha tui mang vukte bangin uangtatna teng bei mang hi. Thu
um mite in a uplahnate uh, a buainate uh beikhia in lametna leh haan’na tawh a
lungtangte uh ki dim hi. Nasepna ah a uanglua se, mihing liinglawng sakte peuh
om nawnloin, Pasian Kha leh Laisiangthothu tawh a ki uklo peuh mah a beisiang
hi. Tua hun laitak pen Pasian kamsangte in mawhkawkna thu a hilh ciangin Israel
mi honpi ki sikkik uha, Toppa kiang azuat uh bang ahi hi. A khang khanga Pasian
nasepna a ki ciamteh zelte khat a suak hi. Lungsim khat lawp in nuam lua mahmah
napi, lungsim tawng zong khia in mawhnate pulaak in, leitungte nusia in, hi
hiaihuai keei zen hi. Topa mu hel ding cih lungtang tawh lungsim pen kigawi
keei ta hi. Thu ngetna bek tawh hunte zangh in, siit nei loin Pasian kiang ah
ki pum aap uh hi. (401) Tua nasep a ki sepzia Miller genna ah,
“Lungdamnathu gen luat ding om vetlo hi. Mai lam-a piang ding thu
bebek ki mitsuan lua-a, van leh leipi in gen zawhloh minthan’na tawh lungdam
ding cih bebek in lungsim la khin hi. Awng khia nuam sam napi van pan-a hong ki
awng ding pen ki ngak hi. Lasate zong khawl phot uha,…van pana vantung mite
hong sak ding la a huh dingin ki ngak phot hi. Lungsim ki tukalh om loin avekpi
in lungsim pumkhat in ki om hi” ci hi. – Bliss,
“Memoirs of Wm. Miller,” pp. 270, 271.
Tua nasepna-a kihel dang
khat genna ah, “Mun khempeuh-a mite in van sangna-a Pasian mai ah ki niamkhiat
in lungsim tawng nung khelkhia in ki aap zelzul uh hi. Hih leitung nate hong deih
nawnlo sak pha mahmah hi. Ki elna ki muhdahnate siaksiang hi. Khialhnate ki
pulaak in Pasian mai ah ki maisak hi. Lungsim ki tamkham in ki sikkik mahmah na
tawh hong maisaka, a hong saan’ nading ki ngen ziazua hi. Ei leh ei ki niamkoih
in, kuun in ih teci pan’ ngei nai peuh mah loh zah in lungsim niam hong guan
hi. Pasian in Joel tunga a sawl, Pasian nilian ni hong tung ding hi, puan
balkeek loin lungtang balkeek sak un, Topa lam ah ki hei in an ngawl in kap un
la dah un, a cih bang linlian hong tung hi. Pasian in Zechariah tunga a genna
ah: Ama mite tung ah hepihna Kha, thumna ngetna ki buak a amaute in teipi tawh
a dawt-pa uh en in, thuumna lianpi lei maitang ah ki dim hi,…Topa a na lamen
mite in Topa mai ah a ki gawtbawl uh hi,” ci hi -
Bliss, in the Advent Shield and Review, Vol. 1, p. 271, (Jan. 1845).
Sawltakte khanga ki pan
biakna nasepna hun lian tuamtuamte ah hih 1844 phalbi mong laitakate sangin
mihing ginat lohna phawktel a Satan ukna pan a suahtaak zawkna khatvei beek om
ngei nailo hi. Tu nangawn in, kum tampi a kheng suk khin napi, tua hun a va ki
helkha ngeisa thumaan a leen laite in tua hun a thupha nasepna pen Pasian’ aa
tak tak hi, ci-in teci pang lai uh hi.
“En un, zipipa hong pai zo
hi. Dawn dingin hong pai khia un” ci a sapna ah ngaka a om mi khempeuh hong pai
khia a, “a meivak ciat uh a bawl uh hi.” Ni danga (402) a
theih khak nailoh uh lawpna tawh Laisiangtho hong sim uh hi. Vantung mite ki
sawl a, a lungkia mite phongin tangkonathu a saang thei dingin puah uh hi. Tua
nasepna mihing pilna leh lai tampi theihna hang ahi kei hi. Pasian vaang tawh
ahi zaw hi. Siam theihna talen tawh hi loin ki niamkhiat a kipiak zawhna tawh
thuza masate in sapna manga a zuihna uh tawh ki sem hi zaw hi. Lokho mi in a lo
nusia uha, set nasemte in a vante uh koih khia in lungdamna khitui tawh tua
patau kona thu tangko dingin kuankhia uh hi. Amasa a makai ahi densate in hih
nasepna ah zui nunung pen zaw den uh hi. Pawlpi tuamtuamte in a biakinn kongte
uh kalh uha, mi lompi pite in amau kipawlnate uh nusia uh hi. Hih Pasian
nasepna pen vantung mi nihna tangkona tawh a ki gawm pah ahi hi.
Thupuak sunga “En un,
Zipipa hong pai zo hi” cih pen kinial nading tampi om loin Laisiaingtho in zong
ki tel takin a gen ahi hi. Tua ciang bek hi mawklo-a, mite a liinglawng sak pha
mahmah khaa in na seem takpi cih ki mu pah lai hi. Dot kikna leh khalauna bang
mah omlo hi. Khrist Jerusalem-a gual zawhna tawh hong lut lai in mun ci teng
panin mite hong ki khawm in Olive mual pan a hong paite pawl in pawi hong bawl
pah mai uh hi. Tua hun a Kha nasepna hong siim pakna uh tawh hong ot pih pah
mai uh a, “Pasian min tawh hong paipa in thupha ngah ta hen” hong ci uh hi.
Matt. 21:9. Tua lai a mah bangin thu umlo mite Jesu a Lam-ente kikhopna ah hong
ki kaikhawm uh hi. Pawlkhatte theihnopna lungsim gil tawh, pawlkhatte simmawh
nopna lungsim tawh, huzaap lian ngel nei husa khat in thupuak za nuam saka, “En
un, Zipipa hong tung zo hi!” cih pih zaizai pong hel uh hi.
Tua hun in thungetnate a
ngahsak pelmawh ding zah in upna nei uha, thaman ngahsak zo ding upna hong
khang hi. Lei keu tunga guahzu bangin nakpi-a a zong mite tungah Kha Siangtho’
hehpihna hong tuak suk hi. Amaute Honpa tawh maitang ki mu ta ding ci-a a
lametna uh in a ki genkhia theivetlo lungdamna guan hi. Kha Siangthoin a (403)lungtangte
uh zo a, neem sak-in tuisuak sak hi. Thu um mite tungah tehna leet
in A thupha a buak suk hi.
Ki dawm tak leh ciliap huai
takin thu saang thei mite in a Topa uh a muh ding uh a lamet hun tak ciangin
hong pai ciat uh hi. Zingsang sialin amaute Pasian in a saan’ takpina kiciat
sak phot ding pen vai masa-in nei den uh hi. Amau lungsimte kinai takin ki
pumkhat a, thungetna vive in nei uh hi. Khat leh khat ading zong ki ngetsak uh
hi. Amaute in gamdaihna tata ah ki tuah khawm in Pasian tawh kizom in a awte uh
gamlak, lo lai, leh sing lak pan in vanah kahto tawntung hi. Honpa in saang hi
cih a tel theih nading uhin nisial annek sangin lunggulh zaw uh hi. A lung sung
uh ah meii a om leh a sian’khiat mateng tawlnga loin thu ngen uh hi. Hehpihna in
amawhna uh mai sak zo cih a theih uh ciangin alunggulh uh Topa muh ding
angaklah uh hi.
Tua zah bang lakpi mah ah
amaute cihmawhna ki thuak sak lailai hi. A lamet hun uh bei ta a, amaute Honpa
hong kilang lo hi. Upna kiamlo, hoi loin Ama hong pai ding na en ngitnget uh
hi. Hong dawk theihloh ciangin Mary in Honpa han en a a hawm-a om a muh ciangin
a kah sa in awng a, “Ka Topa luang a la mang ta uh hi. Koi lai ah pai pih uh
hiam ka thei kei hi” Johan 20:13 a cih bang a tuak uh hi.
Lamdang sakna lungsim, tangkona
amaan mah hi mawk ding hiam cih launa lungsim neihna tawh tawmvei sung thu umlo
leitungte hong dal sak hi. A hun bei ta a hih thu lah hong tunglo hi. Amasa in
bel adongtuak pawlte tung ah ki gualzo sak pah ngam samlo uh hi. Hi sam napi in
Pasian hehna lim zong lah om tuanlo ve ahih ciangin a launa teng pan un
leiihaang kik uha, nuihsatna leh zawthawhnate hong dawk ta hi. Topa hong pai
baih ding ka um hi, a ci mi tampi in a upna uh a paikhia uh hi. Pawlkhat a um
pha mahmahte in nasia pha deuh uha, leitung pan a leeng mang ding zah in ki
tuat uh hi. Jonah bangin Pasian phunsan uh hi. Hin’ ding sangin sih ding
lunggulh zaw ta uh hi. Pasian kammal tunga ki ngalo a mi dangte upna tunga ki
nga (404) sawn lel pawlte pen a ngimna uh tu in ki khel
pah lel hi. Zahko theite in a thaneemte leh a meidawite zo gawp uh hi. Kikop in
lamet ding lah om nawn kei, lau nading lah om nawn kei, ci huan uh hi. A hun
tung khin a Topa lah hong pailo hi. Leitung lah a ngei-in ngei lel in, kum
tultampi a tua ci om lai ding bang hiau mawk zaw hi.
A hanciam thu-um mitein a
neihsa khempeuh uh Khrist adingin piakhia zo hi. Ama mai ah hawm mang khin ta
uh hi. A neihsa khempeuh uh, a upna bangun leitung mite tungah tangkona in
zangh mang khin ta uh hi. A Topa uh leh vantung mite tawh om khawm baih ta ding
ci in tangkona a saanglote tawh gamlapi ki hal khin ta uh hi. Deihna takpi tawh
lungsim ki thasaan in thu ngen uha, “Topa Jesu aw hong pai in, hong man lang
in” ci uh hi. Ahih hangin Amah hong pailo hi. Tu in hih leitung nuntakna ading
mahmah in zong vangikpi hong suak kik hi. Lungkhamna hi zah lak ah mi zahko
thei, mi bing-ho theite in upna leh lungduainate hong sit pha ngel uh hi.
Ahih hangin hih cih mawhna
in Khrist hong pai masak lai-a nungzuite thuak sangin nasia zawlo hi. Jerusalem-a
gualzawhna tawh a lut laitakin Ama nungzuite in Amah pen David Tokhom ah tu
dinga a galte uh’ nop nehna pan in Israelte honkhia ta ding hi, ci-in um uh hi.
Lametna lian leh nopsa mahmah kawmsa in amaute zaliat ding kituh in a Kumpipa
maipha zong uh hi. Mi tampite in a puan tungsilhte uh suah in Ama pai nading
lampi ah phah uh hi. Pawlkhate in nisuh hiang khiak in phah uh hi. Gualnuam
takin lungdamna lak uh a, “David Tapa tungah Hosanna!” ci uh hi. Phariseete in
hih lungdamna nokkhak in Jesu kiangah A nungzuite taai dingin a sawl uh
ciangin, “Hih mite daai mah le uh zong man lang takin suangte kiko ve ve lel
ding hi,” ci kik hi. Hilhkholhnate a tung kim ding ahi hi. Nungzuitein Pasian
vaihawmna banga asep uh kul hi. Ahih hangin amaute cih mawhna lianpi in khuh ta
ding hi. A sawtlo in Honpa gentheihna leh sihna amaute in mu ta ding uh hi. Han
sung ah vui ding uh hi. A lam etna uh bangin neu kha beek pianglo hi. Jesu
tunga a lam etna teng uh mangthang lel hi. (405) A Topa
uh han panin gualzawhna tawh hong thawhtoh mateng , “Khris in sihna athuak khit
ciangin sihna pan a hin’ kik nading thu a om,” hi cih hilhkholhna omsa thu a
phawk kha kei uh hi. Sawltak 17:3.
Tua ma kum 500 lai in Topa
in kamsangpa Zechariah tungah a gensa thu om a, “Zion mite aw, nakpi takin
lungdam un. Jerusalem mite aw, lungdamin awng un. En un, na kumpipa uh hong pai
hi. Amah, gualzawhna tawh hong pai a, ahi zongin ki niamkhiatna tawh hong
pai-a, sin nailoh lano tung ah hong tuang hi” ci hi, Zechariah 9:9. Nungzuite
in Khrist in thukhenna thuak a si mawk ding ahih leh hih hilhkholhna tung
theilo ding hi ci-in um uh hi.
Tua mah bangin Miller leh a
pawlte in hih hilhkholhna thu a tangtun’na ding na seem uha, leitungte kiang ah
tua a ki mop thupuak tangko khia uh hi. Hilhkholhna in tua a cihmawh ding
nangawn uh genkhol hi. Cihmawh khit ciangin tangkona dang khat mi namte tungah
Topa hong pai ma in ki hilh lai ding ahihna a thei kei uh hi. Vantung mi khatna
leh a nihna tangkona a hun maan in ki hilh hi. Pasian in tua nasepna amau te
zangh in sep ding mah-a a seh sa a hi zaw hi.
Leitung in lamen in ngak uh
a, a hun-a Khrist a hong ki lat kei leh tua lametna buppi nusiat dingin tuat uh
hi. A hi zongin Jesu kumkik nading tangko nasepna a gen pawlkhat kip takin
dingg lai uh hi. Advent nasepna a gah tawh en le hang ki niam khiatna, lungsim
tawng zon’khiatna, leitung nate nungngat a gamtat ki puahphatna na sepnate,
Pasian nasepna takpi mah ahih na tecite a om hi. Amau in tua Advent thuhilhnate
ah a huh Kha Siangtho hi kei ci theilo uha, hilhkholhna hun a sehnate uh zong a
khialhna mu kik zolo uh hi. Amaute lang pang hat pente in zong hilhkholhna a
khiatna a maan zaw ding lakthei tuanlo uh hi. Amaute in Laisiangtho teci
pan’nate nakpi thu ngen a Laisiangtho sung pan a ki ngah thu, Pasian Kha Siangtho
in huh takpi a a muhtel sak thute khah kik mawkmawk nuamlo uh hi. A lungsim
sung uh kuang lai a, nuntakna vaang tawh hing lai uh hi. Biakna makai
minthangte, leitung hong pai ding ka lemetna a ngeina mah-in a khauh lai
hi. Ka bawlnate zong a kumkum-a ngaihsutna tawh ka sep hi a, ka sep ding maha
hong ki pia hi, cih ngaihsun in ka um hi. Ka khialh khak leh zong thupha
bawlna, lawmte itna, leh Pasian ah ki piakna hanga khial ka hi zaw ding hi.”
“Thu khat ka theihna ah ka up thu longal thu dang ka hilh kei hi. Tua ka hilh
thu ah Pasian in hong kop pih hi. Ama vangliatna hong ki langa, ahoih tampi a
piang sak hi.” “Mi tul tampi in mihing muh theina ciang ah hun tawh kisai
hilhna hangin Laisiangtho sim lawh uh a, tua thuhilhna hangin Khrist sisan ki
thehna muang in Pasian kiang ah ki aap uhhi.” - Bliss, “ Memoirs
of Wwm. Miller,” pp . 256,255, 277, 280, 281. “Mi kisatheite
maipha ngah ding ka hanciam ngei kei a, leitungte in hong mitsiin uh hangin ka
hoi ngei kei hi. Tu in zong amaute pahtaak ding zongin ka maivil tuan kei ding
hi. Amau muh dah nadingin lah aval ka seem tuan kei ding hi. Amaute khut ah lah
nuntakna ka zong ngei kei dinga, zong ka mai-et beek kei ding hi. Amau huhna ka
taan pi leh Pasian vai hawmna maan mahmah lel nading hi, cih lamen in ka muang hi”
ci in gelh hi. - White, J., “Life of Wm. Miller,” p. 315.
Pasian in amite nusialo hi.
A Kha Siangtho in a ngah uh thumaan leh Advent thu a nusia lote huh lai hi.
Hebrews laibu sunga kammaalte in hih a ki sit tel mite thuakna ah a hansuahna
leh ki dop nading hilhna a om hi. “Ciamna na ngah nadingun thuak zawhna lungsim
na sam uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, A hong pai dingpa in khawl loin,
Tawlno khat khit ciangin ahong tung ding hi. Ka midik in upna tawh a nungta
ding hi, a nung kin leh, ka lungsim in, Tua mi hangin lundamna a nei kei hi.
Eite in ih hih leh, kisiatna tung dingin anungkin mite lakah i om kei hi;
lungsim kha in gupna a ngah nading upna a nei mite lak ah I om hi. “ Heb.
10:35-39 ci in ki gelh hi.
(408) Hih hihlhna pen ni nunung a pawlpite tunga ki pia, Topa hong
pai baih ding cih a um mite lam lahna ahi hi. “Tawm vei khit ciangin a hong pai
dingpa hong tung ta ding a, hong zekai lo ding hi.” Hih lai tak ah zong Topa
hong kilat ding hong ki zekai sak phot ngei ding ahihna tel takin lak hi.
Hi athu hilhna pen a diak diak in hih hun a Jesu a lam-en pawlte thuakna tawh
ki si hi. Tua mite upna a kisiat khak ding a lau huai hun hi mah hi. Amau in
Pasian deihna bangin Kha Siangtho leh Ama kammal om bang tawh sem khin zo uh hi
napi in tua a thuak na mawk pen uh bang deihna hi mawk hiam theilo uh ahih
ciangin, mailam ah bang thu tuak kha lai ding cih lah theilo uha, eite hong
makaih Pasian mah ahi takpi na diam aw ci in khalau thei mah ding uh hi. Tua
bang bibiai ahih lai tak hun ading mah in, “Mi dik in a upna tawh nungta ding
hi” ci leu leu hi. “Zan kim tangkona” in amau mai lampi sala, hilhkholhnate ki
selcip nawnloin tel thei uh hi. Khrist hong pai ding hi ci a lim lahnate lah
tung khin keei ta-a, amau mah mah in a muhna bang uh a lam pai a hi zaw uh hi.
Hi napi, tu in ci mawh in kuncip uh hi. Pasian leh A thumaan a upna bek uh tawh
ding lai uh hi. A zahko thei mite in, “Note bel a hong ki kheem hi lel veh aw!
Na upna uh paikhia un la Advent nasep pen Satan aa hi ci lel ve un!” ci ci sawn
sawn uh hi. Ahih hangin Pasian kammal in, “Mi khat peuh a nung kik leh Ka Kha
in tua mi tung ah lungdamna nei lo ding hi” ci keei zel mawk hi. A upna uh nial
in a tangkona uh a huh Kha Siangtho nolh le-uh tua mi kisiatna sungah tung ding
hi, ci hi. Amaute tungah Paul kammal in khauh takin hansuah a, “Na muan’na uh
khah suah kei un.” “Thuak zawhna na ki sam uh hi.” “Tawm vei khit ciangin a
hong pai dingpa hong tung ding hi. Hong zekai lo ding hi” ci hi. Amaute adinga
lungmuan’na ding pen Pasian piaksa khuavaak a ngahna bangbang a pah tawi den
ding uh ahi hi. Ama khapnate len cinten-in, Laisiangtho sim behbeh zel in,
lungduai taka khuavaak dang ngah beh ding ngakin avil ding uh a kul ahi hi.
60