(Steps to Christ)
Author: Ellen G. White
Translated by: Pr. Langh Sawm Mang Edited by: Nu Zen Khan Ning
“Topa aw, Na lampi hong hilh in la, lam phei ah kei hong kha in.”
Hih laibu pen leitung ah a kideih mahmah leh a kikhawng mahmah laibu khat hi-a, kam tuamtuam nam za val tawh kikhen khia khin hi.
Ei’ kama ih neih zawh ding zong ih deih zawh sawtpi tak hi khina, ei’ kama a kiphen khiat khit zawh kum sawm a cin ciangin, Pasian huhna tawh kum 1989 July kha in bu tulnga kikhen khia zo pan a hihi.
Laimaite Mang laibu (Standard Edition) sunga tawh a kibang dinga kideih a hih hangin, lai dal haksatna hangin, ei’ deih bangn kibawl thei lo hi. Tua a hih manin, laimai nambat nam nih kizang hi. Laibu taw lama kigelh laimai nambat pen Zo laibu-a laimai nambat hi-a, a pang tuaka ki-um tuama a kigelh nambatte pen Mang laibu sunga laimai nambat a hihi.
Hih laibu a sim khempeuh in Jesu Khristu hangin mawhna pan suahtakna ngaha, Pasian’ tanu tapa dingin pianthakna na ngahna ding uh, ka thungetna a hihi.
-Editor
i
Mi tampi te’ bil ah, “Ka kiangah hong pai un,” cih sapna aw ging hi. Tua in Pasian’ kiang pana a vak mang khempeuh te, ita a hehpih thei Honpa’ awging hi-a; Jesu tung pana a kingah huhna a lunggulh mi tampi te’ lungsim sungah, Pa’ inn ah ciah kik nopna hong om hi. Thomas in a dot mah bangin, mi tampi te in, “A lampi bang ci theih ding ih hi hiam?” ci uh hi. Pa’ inn pen a gamla mahmah ding tawh kibanga, lampi zong haksa-in a kician mel lo ding tawh kibang hi. Tua inn lam bang ci zuat ding ih hi hiam?
Hih laibu’ min in a nasep hong gen hi. Jesu bek mah mihing’ tangsapna a hu thei pa a hihna hong lakin, a lungkham a khawngai mite, “lungnopna lampi” hong lak hi. Dikna leh gamtat hoih a zong mite, kicinna a tun dongun, Khristian nuntak lampi tawntung ah kal khat khit kal khat makaih hi. Tua kicinna pen mimawhte’ Lawmpa’ hot khiatna leh kep zawhna muanga, kipum piakna panin kingah hi. Hih laibu sunga om thuhilhna in lungmang mi tampi te, hehnepna leh lametna guana, Topa’ nung a zui mi tampite, a Makaipa uh’ khekhap lung muang tak leh lungdam takin zui thei zaw sak hi. Tua bang huhna a kitangsam mi a tam zaw te’ kiangah, tua bang thupha mah hih laibu in puak thei ding hi, ci-in kilamen hi.
“Vantung paina lampi hong kilang ta hen.”
Tua bangin Jakob zong, a mawhna in Pasian’ kiang pan amah a hawl khia hi ta hi ci-in launa tawh lungkhamin oma, tawlnga dinga a lup suk ciangin, “mang a man hi, lei pan kahlei khat kidawh to-a, a dawn in van a ban hi.” Lei leh van kikala kizopna ama kiangah hih bangin kilanga, tua kahlei dawna a ding Pa in, tua mi vak thap pa kiangah hehnepna leh lametna thute gen hi. Hih nuntakna lampi thu a sim mi khempeuhte’ kiangah hih vantung mangmuhna hong om kik ciat ta hen.
Laibu Bawl Te
ii
Thulu | Laimai |
Pasian In Mihing Hong Itna | 1 |
Mimawhte’n Khristu Kitangsam | 8 |
Kisikna | 13 |
Thuumna | 25 |
Ki-apna | 30 |
Upna Leh Saanna | 36 |
Nungzui-hihna Sittelna | 43 |
Khristu Sungah Khantohna | 52 |
Sepna Leh Nuntakna | 61 |
Pasian Theih Telna | 68 |
Thunget Hun Nuam | 75 |
Up Lahna Bang Cih Ding | 86 |
Topa’ Sungah Lungdamna | 95 |
iii
Hong it Jesu Topa aw,
Tui hual hong nai laitakin;
Huihpi nung daih nai loh tawh,
Na ang sung hong om sak in.
Nuntak huihpi kam mateng,
Hong Honpa aw, hong liah in;
Keima kha nong lak mate,
Khawlmun nuam ah hong kha in.
Belh ding dang khat beek nei keng,
Cimawhin Nang kong beel hi;
Hong nusia peuh mah ngei ken,
Nong huh, Nong nem lai ding hi.
Kong muang hi Topa Nangmah,
Huhna Nang’ kiang ka ngah hi;
Topa aw, Na kha nuai-ah,
Keima lu Nong liah ding hi.
Kei’ deihna teng kicinna,
Khristu Topa Nang na hi;
Puk te phong, mittaw te kha,
Na dam sak lungsim, pumpi.
Nang na dik, Nang na siangtho,
Kei kihhuai, mawhna ka dim;
Ka pumtang sianna nei lo,
Nang thutak, hehpihna dim.
Ka mawh sin khin zo dingin,
Hehpihna Nang’ kiang kicing;
Damna gun tui hong luan in,
Ka lung sung siang denna ding.
Nang nuntakna naak na hi,
Nangmah hong dawndawn sak in;
A tawntung nuntak tuili,
Ka lung sung hong phul sak in.
-Charles Wesley
iv
PASIAN IN MIHING HONG ITNA
NATE leh Lai Siangtho in Pasian’ hong itna hong gen uh hi. Vana om ih Pa in nuntakna, pilna leh lungdamna naak a hihi. A lamdang a hoih nate en dih in. Mihing bek hi lo, ganhing khempeuhte’ tangsapna leh nopsakna ding a hutna ngaihsun dih in. Lei a lungdam saka a thak suah sak nitang leh guahtui te, mualte, tuipite leh zangleite in Piangsakpa’ hong itna hong gen ciat uh hi. A pian sak khempeuhte’ kitangsapna nisima a hu pa in Pasian a hihi. La phuak siam pa in zong:
“Mi khempeuhte’ mit in Nang hong en uha, a hunhunin amaute’ an ding na pia hi.
Na khut na phalha, a nungta khempeuhte na lungkim sak hi,” ci hi. (Phatna La 145:15,16).
Pasian in mihing a siangtho sinsen leh nuam a sa dingin bawla; leitung zong Piangsakpa’ khut pan a hong om khiat laitakin, melhemna leh siatna neu kha beek a nei kei hi. Lungkhamna leh sihna a hong tun pen - ki-itna thukham a hi – Pasian’ thukham palsatna a hihi. Hi napi, mawhna pan a hong piang gentheihna sung nangawn ah Pasian’ hong itna hong kilang lai hi. Mihing’ bawlin Pasian in leitung sam sia hi (Piancilna 3:17). Ling leh kiak – mihing’ nuntak a gim a tawl sak haksatna leh sittelna te – mihing’ hoih zawkna dinga a kiseh hi-a, mawhna’ hanga piang siatna leh kiam sukna pana mihng a dom tohna dinga Pasian’ pattahna a hihi. Hih leitung a kisia a hih hangin dahna leh lungmanna ngentang hi khin sam lo hi. Nate’ sung mahmah ah (10) lametna leh hehnepna thute om hi. Kiak tungah paakte palha, lingkungte paak in tuam hi.
“Pasian in ki-itna a hihi,” ci-in paak ngum khempeuh tung leh lono sel tung khempeuh ah kigelh hi. A langaihte uh huih laka a ging hiauhiau sak a it huai vasate, a gim namtui uh huih lak teng a kizel sak a deih huai paakte, a hiang zau-a a nim dildial gamlak singkung sang pipi te in, Pasian in pa banga limtaka a hong kepna leh A tate hong lungdam sak nuam a hihna hong lak uh hi.
Lai Siangtho in Pasian’ zia leh tong hong lak hi. Hong itna leh hong hehpihna te zong Amah mah in hong gen hi. Mose in, “Na thupina hong lak in,” a cih ciangin Topa in, “Ka hoihna khempeuh na mai-ah kong kilang sak ding hi,” ci hi (Paikhiatna 33:18, 19). Mose’ mai-ah Topa pai-in A thupina laka, “Topa, Topa in, khualna leh hehpihna, lungduaina, dikna leh cihtakna nei-a, mi tul tampite ita, khialhna, thu palsatna leh mawhna a mai sak Pasian a hihi,” ci hi
1
(Paikhiatna 34:6,7). Amah “heh hakin, migi mahmah hi,” “bang hang hiam cih leh Amah in mi-hehpih nuam sa hi,” (Jonah 4:2; Mikah 7:18).
Pasian in van leh lei-a a kisim zo lo nate tawh ih lungsimte Ama tungah khih hi. Na a tuamtuam te pan a hi-a, mihing’ lungsim in a theih theih ding leitung kikhihna a duai bel leh a to bel te tawh ahi zongin, eite’ kiangah Amah mah hong kihil hi. Ahi zongin hih te in Ama hong itna a kicingin hong lak zo lo hi. Hih bangin a tuamtuam in hong kilah hangin, mite in kihtakna tawh Pasian a etna dingun, hoihna’ galpa in mihing’ lungsimte zing sak hi; mite in Pasian pen a gen hak leh mawhna a maisak nuam lo bangin ngaihsun uh hi. Mite in Pasian pen a gi lo (11) thukhenpa, a ngoltol, a phincil sumkhonpa banga a ngaihsutna dingun Satan in amaute khem hi. Mite’ tungah thu a khen theihna dingin mite’ khialhna leh mawhna te a en cik giugiau pa bangin Piangsakpa pen Satan in kilang sak hi. Tua a hih manin Pasian’ hong itna leitung mite’ kiangah hong lak ding leh Satan’ hong khemnate a hem khia dingin, Jesu hong pai-in mite lakah hong nungta hi.
Pa hong lak tel dingin van panin Pasian’ Tapa hong pai hi. “Kuamah in Pasian a mu ngei kei hi; Pa’ ang sunga a om Tapa khat tang bek mah in Pa a hong kilang sak hi.” Johan 1:18. “Tapa leh Tapa in a lah ding mite lo ngal, kuamah in Pa a thei kei hi.” Matthai 11:27. Nungzuite khat in, “Pa hong lak in,” a cih ciangin Jesu in, “Nang tawh sau veipi om khawm khin napi-in, Kei hong thei nai lo na hi hiam, Philip aw? Kei hong mu mi in Pa a mu a hihi; tua hi napi-in bang hangin, Pa hong lakin, hong ci na hi hiam?” ci hi (Johan 14:8, 9).
Leitung-a hong paina thu a genna ah Jesu in, “Topa in, mizawngte’ kiangah lungdamna thu a gen dingin Kei sathau hong nilh zo hi; lungsim kitamzante a dam sak ding, thongkiate suahtakna thu a gen ding leh, mit tawte khua a mu sak ding; bawlsiatna a thuak te a khah khia dingin kei hong sawl zo hi,” ci hi (Luka 4:18). Hih pen Ama nasep a hihi. Pai kawikawi-in thupha bawla, Satan in a bawl siat khempeuh a dam sak hi. Amah pai-in a cinate khempeuh uh dam sak a hih manin, inn khat beek ah cina-a a tau khat zong a om lohna khua tampi om hi. Amah Pasian’ sawl a hih lam a nasepna in kilang sak hi. Ama gamtatna khempeuh ah itna, (12) hehpihna leh khualna te kilang hi; Ama lungsim in mihing’ tate hong khasiat hi. Mihing’ kitang sapnate a huh theihna dingin Amah in mihing’ pian zia hong la hi. A zawng bel leh a niam bel te in zong Amah nai ngam uh hi. Naupangnote nangawn in Amah ngai uh hi. A khuk tungah kah to-in, itna leh migitna tawh a kidim Topa’ maitang enen nuam uh hi.
2
Jesu in, thumaan kam khat zong ngawh gen lo-in, itna tawh gen khia tawntung hi. Mite tawh a kithuahna ah thusiamna, thukhualna leh thungaihna te zang tawntung hi. Phawk theihna a nei mihingte’ tungah Amah ngongtat thei lo hi, na a kisa ding kam khauh khat zong pau ngei lo hi. Mihing’ thanemna zong mawh sak lo hi. Thumaan a gen ciangin itna tawh gen khia tawntung hi. Kineih khemna, up lohna leh khialhna te a selpho hangin, a taina kammalte khitui tawh ging khia hi. Lampi, thumaan leh hinna a hi Amah a sang nuam lo, a it khuapi Jerusalem, Jesu in kah hi. Amaute in Honpa a hi Amah nial uh ahih hangin, Amah in amaute hehpih veve hi. Ama nuntakna pen ang sung niala midangte khualna a hihi. Mi khempeuh Ama mit ah manpha hi. Amah in Pasian’ thupina a puak ngei hang in, Pasian’ innkuan pih khempeuh a khualna-in hong kiniam khiat hi. Mi khempeuh mawh nei hi-a, a hon khia dinga Amah hong pai a hihi.
Hih te in Ama nuntakna pana hong kilang khia Khristu’ zia leh tong a hihi. Pasian’ zia leh tong zong hi pah hi. Pa Pasian’ lungtang panin khasiat pihna luitui hong luang khia-a, Khristu tung tawnin mihing’ tate’ kiang hong tung hi. A migi, a hehpih thei Honpa Jesu pen “mihing-a hong kilang” Pasian a hihi. (1Timothy 3:16).
(13) Eite hong tat khiatna dingin Jesu hong nungta-in, gim na hong thuakin, hong si hi. Tawntung lungdamna ih ngah theihna dingin Amah “dahna a thuak Mi-pa” hong suak hi. Gen khit zawh loh a vanglian vantung panin, mawhna tawh a poi a hem, sihna leh samsiatna tawh a mial cip leitung ah a hong pai dingin, hehpihna leh thutak tawh a kidim A Tapa, Pasian in phal hi. Maizumna, zahkona, simmawhna, muhdahna leh sih na a thuak ding, Ama itna anglum leh vantung mite’ pahtawina a nusia dingin phal hi. “Eite’ lungmuanna dingin taina Ama tungah tu hi; Amah a kivuakna tawh eite ih dam hi.” (Isaiah 53:5). Gamlak khawng, Getsemani huan khawng leh singlamteh tung khawng ah a om lai en un! Kawk baang lo Pasian’ Tapa, mawhna van gik kisuan hi. Pasian tawh pum khat a hi ngei pa in, mawhna hanga Pasian leh mihing a kikhenna a lau huai dan hong sin hi. A muk panin, “Ka Pasian, Ka Pasian aw, bang dingin hong tai san na hiam?” ci-a lungima kikona aw ging khia hi (Matthai 27:46). Pasian Tapa’ lungtang a kitam kham sak pen – Pasian leh mihing a khen, a kihtak huai mahmah mawhna van gikpi a hihi.
A hi zongin hih kipiak khiatna lianpi pen, Pasian in mihing a itna ding, hot khiat nopna lungsim a neih na dinga a kibawl hi lo hi. Hi peuh mah lo hi! “Pasian in leitung mite it mahmah ahih manin A Tapa khat tang a hong pia a hihi.” John 3:16. Hih kipum piakna hangin Pasian in eite a hong it hi lo hi. Amah in eite hong it a hih manin hih kipum piakna Ama’n hong bawl hi zaw hi. A puk sa leitung ah A itna a hong sun suk theihna dingin Khristu pen a lawng a hihi.
3
“Khristu sungah Pasian oma, leitung mite Amah tawh kilem sak hi.” 2 Korintu 5:19. Pasian in A Tapa tawh thuak khawm hi. Getsemani-a khakham veina leh Kalvari-a sih na ah Ki-itna Pasian in eite hong tatna a man pia zo hi.
(14) Jesu in, “Tua a hih manin Ka Pa in Kei hong it hi, bang hang hiam cih leh Ka lak kik theih dingin Ka nuntakna Ka pia khia hi,” ci hi (Johan 10:17). Tua pen, “Ka Pa in note hong it mahmaha, note’ man ding in Ka nuntakna Ka piak manin Amah in Kei nangawn hong it zaw kan hi. Note’ Ai-awh leh Ciamna-kip Ka suahna, Ka nuntakna Ka piak khiatna, na leibatte uh leh na thu palnate uh Ka kisuatna te hangin Ka Pa in Kei hong it hi; Keima kipum piakna tawh Pasian’ dikna kilanga, Jesu a um mite a Diksakpa zong suak lai hi,” cihna a hihi.
Pasian’ Tapa sim loh kuamah in eite hong tan khia zo lo hi; bang hang hiam cih leh Pa’ ang luma om pa bek mah in Ama thu gen khia thei hi. Pasian’ hong it na a saanna leh a thukna a thei pa bek mah in tua itna kilang khia sak thei hi. A puk sa mihing’ tanga Khristu kipum piakna sim loh bang mah dang in a mang thang mite kiangah Pasian’ itna gen khia thei lo hi.
“Pasian in leitung mite it mahmah a hih manin A Tapa khat tang hong pia hi.” Mite’ laka hong nungta ding bek, mite’ mawhna a pua ding bek leh mite’ tanga a si ding beka A hong piak hi lo hi. A puk sa mihing te a hong pia a hihi. Mihingte’ lawpnate leh kitang sapnate Amah mah in a hong sin ding a hihi. Pasian tawh pum khat a hi pa pen mihing’ tate tawh a kitat ngei lo khau panin Amah mah hong kizom hi. Mihing te pen Ka naute a hong cih ding Jesu mai zum lo hi (Hebrai 2:11); Amah pen ih kithoihna, ih Palai leh ih U-pa hi-a, Pa’ tokhom mai-ah ih mihing lim mah pua a A tat sa mite tawh pum khat a hong suak – mihing Tapa a hihi. Hih te khempeuh in, mihing in Pasian’ itna kilang saka a siangtho nuamna a neihna dingin, mawhna hanga siatna leh kiam sukna pana mihing a dom to ding a hihi.
(15) Eite hong kitatna a hi, eite’ tanga a si dinga vantung-a ih Pa in A Tapa hong piak khiatna in; Khristu hangin eite bang suak thei cih ngaihsutna a sang zaw hong guan hi. Pa in a kisia mang ding minamte A hong itna – a saana, a thuukna leh a zaina, Johan in a muh ciangin phatna leh zahtakna lungsim a dimin hong nei a, tua itna a liatna leh a khona a gen khiatna ding kam mal kilawm a muh zawh loh ciangin, “En un, Pasian’ tate hong kicih theihna dingin Pa in eite’ tungah a bang ci itna hong nei a hi hiam?” ci-in a en dingin leitung mite hong sawl hi (1 Johan 3:1). Hih thu in bang zah ta-in mihing hong manpha sak a hi hiam! Thu palsatna hangin mihing’ tate pen Satan’ mi kisuak hi. Khristu hong kigawhna ih upna hangin Adam’ tate pen Pasian’ ta ih suak thei hi. Mihing’ pian zia a hong lakna tawh Khristu in mihing’ dinmun hong laam to hi.
4
Khristu tawh a kizopna uh panin a puk sa mite, “Pasian’ tate” cih min a pua dinga kilawm a suah theihna ding mun ah amaute kikoih hi.
Hih bang itna pen teh pih ding om lo hi. Vantung Kumpipa’ tate! A manpha Kamciam! Ngaihsut lian bel a hi den ding! Amah a it leitung mite Pasian in a itna! Hih bang ngaihsutna in ih lungsim hong zo-a, Pasian’ deihna lamah ih lungsim hong kai hi. Singlamteh khawvak panin Pasian’ zia leh tong ih suutsuut ciangin, hehpihna, migitna leh, thudik leh thutang tawh a kihel khawm mawh mai sakna ih mu semsema, nu in a tai mang a ta a ngaihsutna sanga a lian zaw itna leh hehpihna a kisim zo lo te ih tel muh zaw sem hi.
(16)
LOVE THAT WILL NOT LET ME GO
Hong khah ngei lo ding Itna aw,
Ka lunggimna teng kong nga ta;
Pha zaw, kicing zaw theina ding,
Nong piak sa keima nuntakna,
Nang kong ap kik ta hi!
Hong ton pih tawntung Khawvak aw,
Keima mei mit dek kong ap ta;
Nang’ sungah taang pha zawna ding,
Nong kawm sak keima khawvakna,
Nang kong ap kik ta hi!
Keimah hong zong khia Nuamna aw,
Keima lungsim nang kong hon ta;
Dahna sung pan lungdamna ding,
Kip ding hi Nang’ thuciamna,
Dahna bei theihna hi!
Ka lu hong phong singlamteh aw,
Nang kong tai san ngam nawn lo ta, Nuntak bei-in leivui suak ding,
Lei pan paak bang Nong tawi to ta, Ka hin tawntungna ding!
-G. Matheson
5
MIMAWHTE’N KHRISTU KITANGSAM
A ciilin mihing pen hihzawhna thupite leh a kikhai kim lungsim kipia hi. A mihing hihna kicinga, Pasian tawh zong kilem hi. A ngaihsutnate siangtho-a, a ngimnate kician hi. A hi zongin a thuman lohna hangin a hihzawhnate kiama, huaihamna in ki-itna mun hong luah ta hi. Thu palsatna hangin a pian zia hong thazawm mahmaha, ama hatna kia tawh gi lo pa hong do zo nawn lo hi. Satan in amah man cip ta-a, Pasian hong kikham lo hi leh a awk cip ding a hihi. Mihing a pian sakna-a Pasian’ ngimna lumleta, leitung teng lungkhamna leh gentheihna tawh akidim ding pen mi-khempa’ deihna a hihi. Tua bang siatna khempeuh pen mihing a pian sak lai-a Pasian’ nasep hi ci-in ama’n ngawh nuam hi.
Mawhna a neih ma-in, “ciimna leh theihna sumgil khempeuh a kiseelna-pa” tawh nuam takin mihing kikhawl thei hi (Kolosa 2:3). A hi zongin mawhna a neih khit ciangin, sianthona ah nop sakna hong nei nawn lo a, Pasian’ kiang pan buk mang hong sawm hi. Tu-in zong lungsim thak a nei lo mite tua bang mah hi lai hi. Pasian tawh kilem nawn lo ahih manin, Amah tawh kikholhna ah nuam hong sa nawn lo hi. Mimawhte in Pasian’ kiang nuam sa thei lo hi; mi siangthote tawh kikholh ding zong a mai uh zum ding hi. Vantung kilut sak mah ta leh zong amau’ a dingin a nopna om lo ding hi. Tua lai muna Itna a dim Pasian’ lungsim bang lungsim ngentang nei-a ang sung a khuat lo lungsimte pen, amau’ lungsim tawh kileh bulh ding hi. (18)Amau’ ngaihsutnate, lawpnate leh gamtatnate pen tua lai-a mawh nei lo te’ a tawh kilamdang ding hi. Vantung-a la sakna ah amau’ aw tang len ding hi. Vantung pen amau’a dingin gawt mun hi ding hi; vantung khawvak leh nop sakna a hi pa’ kiang panin bu mang nuam ding uh hi. Mi gi lo te vantung a kilut sak lohna pen Pasian’ khel tatna hi lo hi: vantung ah a om dinga amaute a kilawm lohna uh hang hi zaw hi. Pasian’ thupina pen amau’ a dingin meilipi suak ding hi. Amaute tan khia dinga a si pa’ mai pan a buk mang theihna dingun amaute in siat cipna lunggulh ding uh hi.
Eite ih kiat sukna mawhna dum sung panin ei leh ei-in ih suakta zo kei hi. Ih lumgsimte sia-a, e’n lah ih kheel thei kei hi. “Kua in a nin lak panin a siang la khia thei ding hiam? Kuamah in la khia thei lo hi.” “Ci leh sa lungsim, Pasian tawh kido hi; bang hang hiam cih leh Pasian’ thukham mang nuam lo tham loin, zong a mang thei kei hi.” Job 14:4; Roma 8:7. Pilna sinna, ngeina puahna, lungsim kisek sakna, mihing’ hanciamna, cih te khempeuh a hoihna a om tei
6
hangin hih thu ah tua te in bang mah hih zo lo hi. Pua tham gamtatna a puah phat theih tei uh hangin, lungsim kheel thei lo uh hi; nuntakna tuinaak sil siang thei lo uh hi. Mawhna pan sianthona lamah mite a kikheel theih ma-in, sung lam pana na sema, tung lam pana nuntakna thak a guan khat a om masak kul hi. Tua in Khristu a hihi. Ama hehpihna bek in kha si sa hing kik sak thei-a, Pasian’ lam leh sianthona lamah zol zo hi.
Jesu in, “Mihing in tung lam panin a suah thak kei leh,” a nuntakna a thak sak ding lungsim thak, lunggulhna thak, deihna thak leh ngaihsutna thak a ngah kei leh, “Pasian’ gam lut thei lo ding hi,” ci hi (Johan 3:3). Mihing’ pian pih hoihna teng khantoh sak ding kisam bek hi, ci-a ngaihsutna in kikhemna a hihi. “Ci leh sa tawh a piang mihing in Pasian’ Kha tawh ki- (19) sai nate a sang kei hi; ama a dingin tua te haina a hihi; amah in tuate a thei kei hi; bang hang hiam cih leh tua nate kha tawh kitel zo bek hi.” “Na suah kik ding kisam hi, Ka cih lamdang sa kei in”(1Korintu 2:14; Johan 3:7). Khristu’ thu hih bangin kigelh hi: “Eite in hot khiatna ih ngahna dingin van khup sin nuai-a om mite’ lakah Ama min” bek hi-a, “Ama sungah nuntakna oma, tua nuntakna in mite’ khawvak a hihi,” ci hi (Sawltak 4:12; Johan 1:4).
Pasian’ hong itna phawkna, Ama hong hehpihna leh Pa banga hong khualnate theihna bek a kicing hi lo hi. Ama thukham a hoihna leh a kicinnate telna leh tua te itna thugui kip tungah kinga a hihna te theihna bek a kicing hi nai lo hi. Sawltak Paulu in zong tua te khempeuh na mu-a, “Thukham hoih hi cih ka thukim hi.” “Thukham siangtho-a, thupiak zong siangtho-in, thutangin hoih hi,” ci hi. A hi zongin lunggimna leh lungkiatna tawh kidimin amah in, “Si leh sa tawh a piang mawhna sunga kizuak mi ka hihi,” ci hi (Roma 7:16, 12, 14). Sianthona leh diknate ama’n zong a lunggulh hangin, ama thu tawh ngah zo lo a hih manin, “Lunggim mi ka hihi! Hih a si ding pumpi panin kua in kei hong hon khia ding hiam?” ci hi (Roma 7:24). Gam khempeuh panin, a khang a khangin, lungsim van gik mite hih bangin kiho uh hi. Amaute’ a dingin, “Leitung mite’ mawhna a pua khia Pasian’ Tuuno en un,” cih dawn kikna bek om hi (Johan 1:29).
Mawhna van gik pan a suak ta nuam mite’ kiangah hih thumaan ahilh telna dingin Pasian’ Kha in gentehna tampi tak zang hi. Esau a khem khit ciangin a pa’ inn panin Jakob (20) tai manga, mawhna tawh kisuangtaakin om hi. Nuntakna a nuam sak khempeuh tawh kikhena, Vantung in amah nusia ta a hih ding a launa in, na dang khempeuh sangin a lung gim sak zaw hi. Dahna tawh lei lakah kual sukin, a kim a pam ah mual bekbek oma, a tungah lah askite te zaizai hi. A ihmut ciangin khawvak lamdang khat hong mu hi; ama lupna lei lak panin, vantung kong
7
vang dongin kahlei pi khat kikhung to-a, a tung ah Pasian’ vantung mite a kum suk tawh a kah to tawh om uh hi; a tunga vanglian pi sung panin hehnepna leh lameetna thu a gen Pasian’ awging hong za hi. Tua bangin Jakob tungah ama lunggulh mahmah – Honpa – hong kihil hi. Lungdamna lianpi tawh amah mawh nei khat, Pasian tawh a kikholh kik theihna ding lampi a kilak hong mu hi. Jakob’ mang sunga kahleipi pen Jesu hi-a, Jesu bek mah Pasian leh mihing kikala kizopna khau a hihi.
“Vantung kihonga mihing’ Tapa tungah Pasian’ vantung mite a kum suk leh a kah to na mu ding hi,” ci-a Nathanial kianga Khristu in a gen zong hih thu mah a hihi (Johan 1:51). Up khialh manin mihing, Pasian tawh kikhen hi; leitung zong vantung tawh hong kikaak hi. Kikal guampi gal kahin kikholhna om thei lo hi. A hi zongin Khristu hangin leitung pen vantung tawh kizom kik thei hi. Mihing tawh vantung mite a kikholh theihna dingin, mawhna in a pian sak guampi tungah, Ama thusiamna tawh Khristu in lei hong dawh hi. Mawhna tawh puka a thanem a cimawh mihing pen vangliatna Phungpi tawh Khristu in hong zom hi.
(21) A puuk sa mite’ a dinga huhna leh lametna Phualpi khat bek a om pen amaute in a thudon kei uh leh, mihing’ khantohna dinga amaute’ ngimna leh hanciamna khempeuh a mawkna suak ding hi. “A hoih a kicing silpiak khempeuh” Pasian’ kiang pan a hihi (Jakob 1:17). Amah lo-in zia leh tong a hoih taktak om lo hi. Pasian’ kiang tuna ding lampi in Khristu bek mah a hihi. Jesu in “Keimah in lampi Ka hi-a, thutak leh nuntakna zong ka hihi; Kei lo-in Pa’ kiang kuamah a tung kei ding hi,” ci hi (Johan 14:6).
Sihna sanga a khauh zaw itna tawh Pasian in, leitung-a om A tate hong lunggulh hi. A Tapa hong piakna ah Pasian in, vantung buppi piak khata hong pia a hihi. Honpa’ nuntakna A sihna leh hong thuum sakna, vantung mite’ nasepna, Kha Siangtho’ hong zolna, tua te khempeuh tung tawna Pasian in na a sepna, vantung-a a om khempeuhte in a hong kin nilohna, cih te khenpeuh in mihing tat khiatna ding ngentang a hihi.
Ei’ a dinga kibawl a lamdang kipiakna lungngai dih in! A gam mang mite zonga, Pa’ inn a tut kikna dinga vantung in a zat thagui thatangte pahtak ding hanciam dih ni. Ngaihsutna a hat zaw, thatang a nasia zaw kizang khia ngei lo hi; dikna thaman lianpite, vantunga nop saknate, vantung mite tawh kipawlnate, Pasian leh A Tapa’ hong itna leh hong kikholh pihnate, ih hihzawhnate a tawntunga hong khan sakna leh hong saan toh saknate, - hih te in hong Piangsakpa leh hong Tanpa’a dinga lawpna tawh na ih sep theihna dingin, hanthotna hoih belte hi lo ahi hiam?
8
Lam khat panin’ Pasian in mawhna thu a khennate, a kipelh thei lo thuak kiknate, ih (22) zia ih tong a siat semsemna leh, a nunung bel suksiatna, cih te in Satan’ nasepna ih theihna dinga Pasian’ hong hilhna a hihi.
Pasian’ hong hehpihna don lo-in om ding ih hi hiam? Tua kaan bang cih thei nawn ding hiam? A lamdang itna tawh a hong it Pa tawh a maan kizopna nei ni. Ama lim a suun dingin kikhela, vantung mite tawh kipawl khawm kik thei-a, Pa leh Tapa tawh kilema ih kikholh kik theihna dingin, ei’a dinga hong kivai hawm sak nate zang siam ciat ni.
CORONATION
Dawn un, Jesu’ min vanglianna!
Vantung mite bok un;
Kumpi lukhu hong la un la,
Kumpi lian bel pia un.
Teel tuam Is-ra-el mite aw,
Tawm kha na hih hangun,
Hong tan zo hi hehpihna tawh,
Kumpi lian bel pia un.
Hih leitung-a minam kim in,
Jesu lian bel sak un,
Liatna khempueh Ama’a ci’n,
Kumpi lian bel pia un.
Hia mi siangtho honpite tawh, A khe mai ah bok un,
Phat khawm tawntung ni amau tawh, Kumpi lian bel pia un.
-Edward Perronet
9
KISIKNA
Koici bangin mihing, Pasian tawh kilem kik thei ding hiam? Koici bangin mi mawhte midik suak thei ding uh hiam? Khristu hang bekin eite, Pasian leh sianthona tawh a kilem thei ding ih hihi; a hih leh Khristu kiang koici tun theih ding ih hi hiam? Pentekoh ni-in mi honpite in a mawhna uh a phawk uh ciangin, “Bang hih ding ka hi uh hiam?” a cih uh mah bangin, tu-in zong mi tampi lung himawh uhhi. Petru in, “Kisik un,” na ci masa hi (Sawltak 2:37,38). Tua zawh a sawt lo-in, “Kisik un la, na mawhnate uh a ki phiat bei theihna dingin Pasian’ lamah kihei un, na ci leuleu hi (Sawltak 3:19).
Kisikna in mawhna hanga dahna leh tua mawhna pana kihep khiatna a hihi. Mawhna a siat huaina ih muh mateng kinusia thei lo hi; lungsim takpi tawh ih kihep khiat mateng kikheelna taktak zong om thei lo hi.
Kisikna a maan taktak a tel siang lo mi tampi om hi. A khialhna un amau’ tungah gimna a tun sak ding lau uh a hih manin, mi tampite in a mawhna uh hangin kiksikin, puatham kipuahna zong nei sam uh hi. Lai Siangtho in a gen kisikna pen tua bang hi lo hi. Amaute a mawhna uh sangin a thuak ding uh dah zaw uh hi. Hih bang dahna pen Esau in a inn luah za taan suak takpi ding cih a theih cianga a dahna bang hi lel hi. Balaam in, namsau liik sa-a a na pang vantung mi a muh ciangin, a sih ding a lau manin a khialhna pulaak hi; a hi zongin mawhna kisikna taktak nei lo-in, a tupna lah kheel tuan lo, siatna lah mudah tuan lo hi. Judah Iskariot in a Topa a (24) lehheek khit ciangin, “Mawh nei lo sisan heek kha ka hih manin ka khial hi,” ci hi (Matthai 27:4)
A thuak ding mawh sakna leh thukhenna a kihtak manin, a lungsim kisuantaakna tawh a pulaak khia hi bek hi. Ama tunga a tu kik ding teng a kihta hi beka, mawh nei lo Pasian’ Tapa a heek man leh Isreal Misiangtho-pa a nial mana lungsim kitam kham zaha dahna taktak a nei hi lo hi. Pharaoh in Pasian’ thukhenna a thuak ciangin, gimna a thuak thuah lohna dingin a mawhna a pulaak hangin, gimnate a ven tak ciangin, Vantung mah langpan kik zel hi. Amaute in a thuak ding teng bek uh a kah pih uh hi-a, a mawhna uh hanga a dah uh hi lo hi.
A hi zongin lungsim in Pasian Kha Siangtho’ zolna a zuih ciangin, khua hong phawk dinga, Pasian in van leh lei a ukna a hi A thukham siangtho a thupina, mawhnei mi in hong ngaihsun thei ding hi. “Leitung ah hong pai-a mi khempeuh khua a mu sak Khawvak” in a lung sung kawtawng teng a kaap ciangin, khawmial sunga a ki seel sim teng hong kidawk hi (Johan
10
1:9). Mawhna kisuantaakna lungsim hong om ta hi. Mawhnei mi in Pasian’ dikna hong phawkin, lung a Kankhiapa’ mai ah ama mawhnta leh kihuaina teng tawh a kidawk ding hong lau thei ta hi. Pasian’ itna hong mu-in, sianthona a hoihna leh a nuam huainate zong ong mu ta hi; sianthona ngaha Vantung tawh kikholh theih kik ding hong ut ta hi.
David a puk khit ciang a a thungetna in, mawhna hanga dahna taktak hong lak hi. Ama kisikna pen a lungsim takpi a hihi. A khialhna a kiphelh ding han ciam lo hi; Thukhenna (25) tawh kipelh ding zong ut tuan lo a hihna a thungetna ah kilang hi. A thu palsatna a nasiat lam David in mu hi; a kha a kihhuaina zong mu hi; a mawhna hong kih hi. Mawh mai sakna ding bek ngen lo-in, lungsim siangtho zong hong ngen lai hi. Sianthona a nopna – Pasian tawh kilemna leh kikholh kik theihna lunggulh hi. Lungsim takpi tawh hih bang in thu ngen hi:
“A thu palsatna kimai saka, a mawhna a kikhuh sak mi in thupha ngah a hihi.
Topa in khialhna a suat lo mi, a lungsim sunga zuau thu
a vom lo mi in thupha ngah a hihi.” (Phatna La 32:1,2). “Pasian aw, itna na neih mah bangin
kei hong hehpih in la,
Na hehpihna a tam mah bangin ka thu palsatnate Hong phiat bei sak in….
Ka thu palsatnate ka thei-a, ka mawhna ka mai ah om ngitnget hi….
Husop tawh hong nul lecin, ka siang dinga,
hong sil lecin vuuk sangin ka ngo zaw ding hi…. Pasian aw, ka sungah lungtang siangtho
hong guang in la, lungsim maan ka sungah hong bawl pha in.
Na kiang panin hong nawh khia kei in la,
Na Kha Siangtho hong laak khiat sak kei in. Na hot khiatna lungdamna hong pia kik in la,
Na lungsim neem tawh kei zong dom to in…. Pasian, kei hong hon khia Pasian aw,
mi thahna mawhna panin kei hong hon in; Tua hi leh ka leii in Na dikna la nakpi-in sa
ding hi.” (Phatna La 51:1-14)
Hih banga kisikna pen ei’ hatna kia tawh a hi zo ding hi lo hi; a sangna ah kah to-a mite’ tungah silpiakte a pia Khristu’ kiang panin ki ngah bek hi.
(26) Mi tampi in a khiah theih uh hih mun san tak hi-a, tua a hih manin Khristu in a piak nop huhna amaute in ngah kha lo uh hi. A mawhna uh a maina dingin kisikna kisam a hih ciangin, a
11
kisik masak phot lohun Khristu’ kiang a zuan thei ding kisa lo uh hi. Kisikna a om ciangin mawh maina a om thei pan bel hi mah hi; bang hang hiam cih leh lungsim kitam kham te bek mah in Honpa a kisap lam uh phawk uh hi. A hi zongin mawh nei mi in a kisik masiah Khristu’ kiang zuan thei lo ding hiam? Mawh nei mi leh Honpa’ kikal ah kisikna a dong kholhin koih ding ih hi hiam?
“Van gik pua-a a gim mi khempeuhte, ka kiangah hong pai un, tawldamna kong pia ding hi,” ci-a Khristu’ sapan a dawn theihna dingun, mawh nei te a kisik masak phot kul hi, ci-in Lai Siangtho in hong hilh lo hi (Matthai 11:28). Kisikna taktak a piang sak pen Khristu kiang pana hong pai khia hoihna a hihi. “Isreal mite’ tungah kisikna leh mawh maina a pia dingin, Pasian in Amah, Mangpa leh Honpa-in Ama tak lamah a laam to hi,” ci-a Petru in Isreal mite’ kiangah a gen ciangin hih thu hong kitel sak hi (Sawltak 5:31). Khristu lo-in mawh maina kingah thei lo hi; khua hong phawk sak ding Khristu’ Kha lo-in kisikna kinei thei lo zaw kaan lai hi.
Ngaihsutna maan khempeuh bulpi Khristu a hihi. Mawhna muhdahna lungsim a hong guan thei zong Amah bek a hihi. Thumaan leh sianthona ih lunggulhna khempeuh, mawh ih hil lam ih kiphawk theihna khempeuh in ih lung sungah, Khristu’ Kha gamtaang a hih lam a kilatna a hihi.
Jesu in, “Lei panin Kei hong kikhai kaang leh mi khempeuh Ka kiangah Ka kai ding hi,” ci hi (Johan 12:32). Khristu pen leitung mite’ mawhna hanga a si Honpa a hih lam mawh nei (27) mi’ kiangah a kilat kul hi; Kalvari singlamteh tunga Pasian’ Tuuno ih et ciangin, ih lungsim sungah tat khiatna thu thuk hong kilanga, tua ciangin Pasian’ hoihna in kisikna hong nei sak hi. Mawh nei te’ tang dinga a sihna ah a kithei khin zo lo itna Khristu in hong kilang sak hi; tua itna mawh nei mi in a muh ciangin a lungtang hong nipin, a lungsim hong sukha-in, kisikna takpi hong nei hi.
Mite in a mawh gamtatnate uh maizum pihin, a zongsatna hoih lo te uh nusia thei zel mah uh hi. Khristu in amaute a kai a hih lam amaute in phawk lo uh hi. A maan gamtat nopna taktak tawh kipuah pha dinga a hong hanciamna uh pen amaute a kai Khristu’ vangliatna a hihi. A phawk khak loh uh vangliatna khat in amau’ sungah na sema, khawphawk theihna hong nei-in, a gamtatna hong kikhel hi. Ama singlamteh a en ding leh, a mawhna un a sut gawp Pa a mu dingin Khristu in amaute a kaih ciangin, a ngaihsutna sung vuah thukham zong ong lut ta hi. A gamtatna uh a siatna leh, a sung uha a teektang mawhnate hong kilang ta hi. Khristu’ dikna thu pawl khat hong thei ta uh a hih manin, “Mawh nei te tat khiatna dinga hih zahta kipiakna a kisam
12
sak mawhna bang hi mawk hiam? Eite kisia lo-in nuntak tawntungna ih ngahna dingin, hih zahta itna, hih zahta thuakna, hih zahta kiniam khiana a kisam hi mawk maw?” hong ci ta uh hi.
Mawh nei mi in tua itna nialin, Khristu’ lama a kikaih ding zong nolh thei hi; ahi zongin ama’n a nial kei nak leh Khristu’ lamah amah kikai ding hi; hot khiatna thu hong theih ciangin, Pasian’ Tapa gimna a thuak sak a mawhnate hong kisikin, singlamteh phung hong zuan ding hi. (28) Nate’ tunga na a sem Pasian’ lungsim mah in mite’ lungsim sungah thu gena, a neih loh uh na khat deih valvalna nei sak hi. Leitung nate in amau’ deihna cin zo lo hi. Lungnopna leh tawldamna a pia thei nate – Khristu’ hehpihna leh sianthona a nopna – bek mah a zong dingin Pasian’ Kha in amaute sawl hi. Hong lungkim sak zo lo mawhna tawh kipawl gualnopnate panin, Ama sungah a kingah thei a kicing thuphate, mite in a kin zawk theihna dingin, muh theih muh mawh nate’ tung tawnin Honpa in na sem tawntung hi. Hih leitunga a keh sa tuikuangte pana dawn ding tui a mawk zonzon mi khempeuh te’ kiangah Pasian in, “A dangtaak mi hong pai ta hen. A dawn nuam khempeuh in nuntakna tui a khawnkhongin dawn ta hen,” hong ci hi (Lahkhiatna 22:17).
Hih leitung in a hong piak theih sanga a hoih zaw na a lunggulh mi aw, tua na lunggulhna pen Pasian’ hong hopihna a hih lam phawk in. Kisikna hong guana a kicing itna leh sianthona tawh na kiangah Khristu a hong lahna dingin ngen in. Honpa’ nuntakna sungah Pasian’ thukham bulpi – Pasian itna leh mihing itna – kicing takin kilang hi. Citna siamna leh, ang sung khualna om lo itna pen Ama nuntakna a hihi. Eite in Honpa ena, Ama kiang pana khawvak in eite a hong kaap ciangin ih lung sung mawhna tawh kidim a hih lam kimu thei hi.
Ka gamtatna hoiha, ka lungsim zong maan hi, ci-in Nikodem mah bangin ei leh ei kisathei-in mawh nei dang te bangin Pasian’ mai-ah lungsim kiniam khiat kul kei, ih ci kha ding hi; a hi zongin ih lung sungah Khristu kiang pana khawvak a hong taan ciangin, kihhuai mahmah ih hihna ih kimu ding hi; ih gamtatna khempeuh a kihhuai sak, Pasian’ muhdah (29) huaihamna lungsim ih neih lam ih kithei ding hi. Tua tak ciangin ei’ dikna pen puan sia nin bang bek hi takpi a hihna, a kihhuai mawhna panin Khristu’ sisan bek mah in hong sil siang thei a hihna leh, Ama a suun dingin ih lungsimte hong bawl pha thei a hihna ih thei ding hi.
Pasian’ thupina mal khat, Khristu’ sianthona zang khat in lung sung a kaap ciangin, kihhuaina mal khat nangawn kitel sinsen saka, mihing’ zia leh tong gina lo khempeuh kilang kilkel sak hi. Lunggulhna hoih lo te, lungsim kawi te leh, kampau siangtho lo khempeuh zong kimu khia sak hi. Pasian’ thukham paai-a thumaan lo-a a gamtatnate, mawh nei mi in hong muh
13
tel ciangin, Kha Siangtho’ nasepna hangin hong patau-in hong lung gim hi. Khristu’ zia leh tong kawk bang lo, a siangtho a muh ciangin amah leh amah hong kikih hi.
Kamsangpa Daniel in ama kianga hong pai vantung mi’ kimkota vanglianpi a muh ciangin , ama zawngkhalna leh kicin lohna teng hong phawk hi. Tua a lamdang mangmuhna hangin, “Ka sungah thahatna a om nawn kei hi. Ka mai suah hong kidang gawpa, thahatna ka nei nawk kei hi,” ci hi (Daniel 10:8). Tua bang a tuak mi in huaihamna hong mudahin, ang sung khualna hong zadahin, Khristu’ dikna pana Pasian’ thukham leh Khristu’ zia leh tong tawh a kilem lungsim siangtho hong zong ding hi.
Paulu in, “thukham sunga om dikna tawh kisai-in, pua lam gamtatna ciangciang ah, “pau ka baang kei hi,” ci hi (Philippi 3:6). A hi zongin kha lama thukham’ om zia a ngaihsut (30)ciangin, amah mawh nei ahih lam hong kimu hi. Mite in pua lam gamtatna thukham tawh a teh uh bangin kiteh leh amah mawh baang lo hi; a hi zongin thukham siangtho limtaka a hong et tel ciangin, Pasian in amah a muh bangin amah leh amah hong kimu-a, kiniamkhiatna tawh kunin, a mawhna pulaak hi. “Thukham tawh lo-in ka nungta ngei hi; a hi zongin thupiakna a hong tun ciangin, mawhna nungta kika, kei ka si hi,” ci hi (Roma 7:9). Kha lama thukham’ om zia a hong muh ciangin, mawhna pen a hi bang lianin hong kilanga, ama kisaktheihna teng bei ta hi.
Pasian in mawhna khempeuh a kikimin seh lo hi; mite’ seh mah bangin Ama sehna ah zong mawhna a dawldawlin om hi; a hi zongin mite’ muhna ah mawhna a neu leh a lian a om hangin, Pasian’ muhna ah mawhna a neu om lo hi. Mihing’ muhna pen khen khat bek hi-a, kicing lo hi; a hi zongin Pasian in na khempeuh a hi bang lianin seh hi. Zuhaite mawh nei hi ci-in kisimmawhin, vantung tung lo ding hi, kici napi-in, kiphatsakna, huaihamna leh hazatna te kikhah khong zel hi. Tua te zong Pasian in a zakdah mahmah mawhna mah hi veve hi; bang hang hiam cih leh tua te pen Ama citna leh siamna, mawhna a om lo khawvannuai-a om ki-itna tawh kilehbulh hi. Mawhna a lian zaw a nei mi in ama zum huaina, cihmawhna leh Khristu’ hehpihna a kisapna hong phawk thei zaw hi; a hi zong in kisak theihna a nei mi in kisapna nei kisa lo a hih manin; Khristu a hi zongin, Khristu in a piak ding thuphate a hi zongin sang nuam lo hi.
“Pasian aw, mawh nei keimah hong hehpih in,” (Luka 18:13) ci-a thu a ngen siah dong pa in amah leh amah mi gi lo mahmah bang in kingaihsuna, mi dang te in zong tua mah bangin (31) mu uh hi; a hi zong in ama kisapna am’n thei-in, kisuantaakna leh maizumna tawh Pasian hong zuanin, hehpihna hong ngen hi. Pasian’ Kha in na a sep theihna dingin ama lungsim kihonga, mawhna khut nuai panin amah suakta sak hi. Kha Siangtho in na a sep theihna dingin Pharisai-
14
pa’ lungsim kihong lo a hihna, kisiahlna leh amah leh mah dik a kisakna tawh thu a ngetna in hong lak hi. Pasian tawh kigamla a hih manin, a kicing Pasian’ sianthona tawh a kilamdang ama kihhuaina hong phawk kha lo hi. Kisapna nei kisa lo a hih manin, bang mah zong ngah lo pah hi.
Mawh nei na hih lam na kitheih leh kipuah phat theih dong khak kei in. Khristu kiang a zuan dinga hoih a kisa zo lo mi tampi tak om uh hi. Nang kia’ hanciamna tawh a hoih zaw thei dingin kilamen na hiam? “Ethopia mi in ama ci, kamkei in ama gial, khek thei ahi hiam? Khek thei hi leh siatna bawl ding a zongsang note in zong a hoih na bawl thei ding uh hi.” (Jeremiah 13:23). Pasian’ sung bek ah ei’a ding huh na om hi. Zolna a nasia zaw, hun a hoih zaw leh lungsim a siangtho zaw ih ngak kei ding hi. Ei’ thu-in bang mah ih hih thei kei hi. Ih hi bangin Khristu kiang ih zuan ding hi.
A hi zongin Ama hehpihna a nial te nangawn, itna leh hehpihna tawh Pasian in hon khia veve hi, ci-a ngaihsutna tawh kuamah kikhem kei ta hen. Singlamteh khawvak sung bek ah, mawhna a nasiat zia kithei thei hi. Pasian dik lua a hih ciangin mimawhte hawl khia lo ding hi, a ci te, Kalvari en sak un. Mihng in hotkhiatna a ngahna ding lampi dang om lo a hih manin, kha lam nuntakna ngah kik thei-a, mi siangtho te tawh a kikholh kik theihna dingun, mawhna’ khut nuai pana a suahtak theihna ding uh hanciam theihna dang om lo a hih manin, Khristu in (32) thumang lo te’ mawhna Amah leh Amah kisuana, mimawhte’ taanga gimna a hong thuak a hihi. Pasian Tapa’ hong itna, hong thuakna leh hong sihna in, mawhna a kihtak huaina leh, Khristu tunga ki-apna lo tawh mawhna’ khut nuai pan suahtakna om lo a hihna, nuntak a sang zaw lamet om lo a hihna hong kilang sak hi.
A kisik lo te in, “Kei zong amau mah bang lel ing. Amau zong kei sangin kideekna, kidopna leh thukhualna nei zaw tuan kei uh. Amau zong keimah bangin a ut a dahun gamta lel uh,” ci-in Khristiante paulamin ki awnghon thei uh hi. Mi dang te’ khialhna paulamin amau’ ginat lohna kipanghang uh hi. A hi zongin mi dang te’ mawhna leh ginat lohna te in kuamah suakta sak tuan lo ding hi, bang hang hiam cih leh Topa in a khial thei mihing pen et teh dingin hong pia lo hi. Kawk baang lo Pasian’ Tapa pen eite’ et teh dinga hong kipia hi-a, Khristiante’ khialhna a paulam niloh te in, nuntak hoih zaw leh et teh kician zaw a hong lah ding uh hi zaw hi. Amaute in Khristiante’ om zia ding a hoih zaw thei uh a hih leh amau’ mawhna lian zaw kaan lai hi lo a hi hiam? Amaute in a hoih thei napi-in hih nuam lo uh hi.
A ni khiin kei in. Na mawhna nusia-a Jesu’ tung tawna lungsim siangtho na zon ding khawl kei in. Mi a tul a then te in hih mun ah khial uha, manthan lawh uh hi. Nuntak hun toma, a
15
hun ding kithei lo a hihna gengen kul lo hi; ahi zongin mawhna sung mah ah nuntak ding teel zawa, Pasian’ Kha Siangtho’ hong zolna zuih ding ziakaina ah kicing taka a kithei khin zo lo a kihtak huai mahmah khat om hi; mawhna sung mah ah om nopna in ziakaina taktak a hihi.
Mawhna, a neu mahmah tawh a kibang phial zongin, bawlbawl lehang a lau huai supna (33) dong kitung teitei ding hi. Ei’ zawh loh pen in ei hong lehzawhin siat cipna hong tun ding hi.
A kikham singgah nekna lel tawh Pasian’ cih zaha a lau huai lua piang liang ken teh ci-in Adam leh Evua in ngaihsun uh hi. A hi zongin hih thu neuno mah pen a kip a siangtho Pasian thukham palsatna hi-a, mihing pen Pasian tawh kikhen sakin, leitung ah sihna leh gen zawh loh gimna te hong tung sak hi. Khang khat khit khang khat ih leitung ah kahna aw ging ngitngeta, mihinig’ thuman lohna hangin pian sak khempeuh in gimna thuakin tau uh hi. Mihing in Pasian a dona hangin vantung in zong thuak lawh hi. Kalvari in Pasian’ thukham palsatna leptuah kikna dinga a kisam kipum piakna-i mual suang a hihi. Tua a hih ciangin mawhna neu seh kha kei ni.
Thu palsatna khat peuh, Khristu’ hehpihna don lohna leh nialna khat peuh pen nangma tung hong tu kik veve ding hi; na lungsim a lehlamin hong khauh sakin, utna hong kiam sakin, theihna hong hai sakin, Pasian’ Kha Siangtho’ hong zolna hong mang nuam lo zaw sak bek tham lo-in, hong mang zo lo sak lai zaw ding hi.
Ka ut hun peuh peuh ciangin siatna lampi pan ki hei kik thei naning, ci-in mi tampite ngaihmuang hithiat thei uh hi; hehpihna in a sapna thudon lo-in, tua sapna a za kikkik thei ding peuh kisa uh hi. Hehpihna Kha simmawh bawla, Satan’ lama a pan khit uh ciangin, a lau huai mahmah hun a tun ciangin, a lampi uh a kheel thei ding kisa uh hi. A hi zongin hih pen a baih ding hi lo hi. Khan tawna ih sin sa thute in ih zia ih tong hong bawl khin a hih manin, tua (34) bang hun ciangin mi tawm cik bek in Jesu’ lim leh meel hong deih zo bek uh hi.
Gamtat hoih lo khat peuh, mawh nopna lungsim khat peuh nangawn khawi den lehang, tua in lungdamna thu-i vangliantna khempeuh kiam sak ding hi. Mawhna tawh kipawl ututa gamtatna khempeuh in Pasian hong deih lo sak semsem hi. Pasian zahtakna nei lo-a, Pasian’ thumaan zong a thudon lo mi in, ama vawh banga a gah a at ding a hihi. Mawhna a neu seh mite’ a dingin, mawh nei mi “ama mawhna khau tawh kikhih ding hi,” (Paunak 5:22) ci-a mi pil pa in a gen kammal sangin a lau huai zaw hilhna Lai Siangtho sungah om tuan lo hi.
Mawhna pan hong hon khia dingin Khristu kiging sa-in oma, a hi zongin Amah in hong zawh thawh hih lo hi; A thu ih palsat teiteina tawh siatna bekbek ih bawl nopa, suahtak ding ih ut kei leh, Ama hehpihna ih saan nop kei leh, Ama’n bang hong cih thei nawn ding hiam? Ama itna
16
ih nial hamtangna tawh ei leh ei a kisusia ih hihi. “Tu hun in a saan huai hun a hihi; tu hun in hot khiatna ni a hihi.” “Tu ni-in Ama aw na zak leh na lungsim uh khauh sak kei un.” (2 Korintu 6:2; Hebrai 3:7,8).
“Mihing in a pua tham ena, Topa in lungsim” – nuamna leh dahna a kigawigawina mihing’ lungsim – “a en hi.” (1 Samuel 16:7). Topa in lungsim, ngaihsutna leh ngimna khempeuh thei hi. A kihhuaii pi mahin Ama kiang zuan in. Na khempeuh a mu Pa’ kiangah na lungsim kongkhak hon in la, la phuak siam pa bangin, “Pasian aw, hong kan in la, ka (35)lungsim hong thei in; ka ngaihsutnate hong thei in; ka sungah lam maan lo khat peuh a om hiam hong en in la, a tawntung lampi ah hong kha in,” ci in (Phatna La 139:23,24).
Mi tampite in a lungsim uh siangtho lopi-in, biakna a kin kineihin, mi pil te’ biakna zui uh hi. “Pasian aw, lungtang siangtho hong guan in la; ka sungah, lungsim maan hong bawl pha in,” ci-in thu ngen in (Phatna La 50:10). Lungsim takpi tawh ngen in. Na nuntakna a bei pah ding hi leh na hih ding bang mahin ngen ten tan in. Hih pen Pasian leh nangma kikala, a tawntung a dinga khen sat ding thu a hihi. Lamen bekin bang mah hih kei lecin, siatna na tung takpi ding hi.
Thungetna tawh Pasian’ Thu sim in. Pasian’ thukham leh Khristu’ nuntakna panin tua thu in sianthona thuguipite hong laka, tua thu lo-in “kuamah in Topa a mu kei ding hi.” (Hebrai 12:14). Tua thu in mawhna hong phawk sakin, hot khiatna lampi tel takin hong lak hi. Pasian in nang hong ho pihna a hih lam thei khial kei in.
Mawhna a nasiat zia thei-a, nangmah na hi bang liana na kimuh leh lung kia kei in. Khristu in a hot khiat ding pen mi mawh te a hihi. Pasian tawh ih kilemna ding ei a bawl ding ih hi kei hi; A lamdang mahmah itna tawh Pasian in Khristu tung tawnin “leitung mite Amah tawh kilem kik sak in, hong lawmta kik sak hi.” (2 Korintu 5:19). A duai ngingei itna tawh Amah in lam khial A tate hong zol hi. Pasian in a hot khiat nop mihingte’ tunga a lungduai zahin, a tate’ khialhna leh mawhna ah a lungduai zo mihing leitung ah om lo hi. Thu pal satte dam takin kuamah in va zol thei lo hi. Amah zahin kuamah in a vak thap te zolna kam khum zang ngei lo hi. Hong kamciamte leh hong thuhilhna khempeuh pen a kigen khin zo lo itna huging a hihi.
Satan na kiangah hong pai-a, mawh neipi khat na hihna hong gen ciangin, hong (36) Tanpa en to in la, hong hehpihna thute gen khia in. Ama khawvawk na etna panin huhna na ngah ding hi. Na mawhna pulaak in la, a hi zongin gal pa’ kiangah, “Mawh nei te a hon khia ding in Khristu Jesu leitung ah hong pai,” a hihna leh, Ama itna tawh hot khiatna a kingah ding a hihna gen in (1 Timothy 1:15). Leiba nei mi nih tawh kisai thu khat Jesu in Simon dong hi. A topa uh
17
tungah khat pa in tawm khat ba-a, khat pa in tampi ba hi; a hi zongin a topa un a nihun mai sak hi, kua in a topa uh it bel ding hiam, ci-in Jesu in Simon dong hi. Simon in, “Leiba tam pi a ki mai sak pa in it pen ding hi,” ci hi (Luka 7:43). Eite zong mawhna a lian pipi a nei vive ih hi-a, a hi zongin mawh maina ih ngahna dingin Khristu hong si hi. Eite’ taanga Pa’ mai-ah a kilui dingin Ama kipum piakna kicing mahmah hi. Mawh mai sakna tam a ngah pen te in Amah it pen dinga Ama hong itna leh hong kipum piakna te hanga Amah a phat dingin, Ama tokhom neh belin ding ding uh hi. Pasian’ hong itna ih theih semsem ciangin, mawhna a kihhuaina kiphawk semsem hi. Eite’ kiang dong hong kikhia suk itna khau a sauna ih mu-a, eite’ taanga Khristu hong kipum piakna ih theih ciangin, kisikna tawh ih lungsim nipin hong neem hi.
18
THUUMNA
“A mawhna a im cip te, a dau uh a pai kei dinga, thuuma a nusia te in hehpihna a ngah ding uh hi,” (Paunak 28:13).
Pasian’ hehpihna ih ngah theihna ding lampi pen baihin, a hi ding mah zong a hihi. Mawh maina ih ngahna dingin a haksa nate a hih dingin Topa in hong sawl lo hi. Vantung Pasian’ kiangah ih ki-apna ding leh ih mawhna hong mai sakna dingin, a gim huai khual gamla pi zin kul lo hi, ei leh ei kigawt bawl zong kul lo hi; a mawhna thuuma a nusia te in hehpihna a ngah ding hi.
Jacob in, “Khat leh khat na khialhna uh kithuum un la, na cidamna dingun khat leh khat thu kinget sak un,” ci hi (Jakob 5:16). Pasian bek mah in mawhnate mai sak thei hi, tua a hih ciangin na mawhnate uh Pasian’ kiang thuum un la, na khialhnate uh khat leh khat kithuum un. Na lawm na gual te’ tungah na khialh leh na khialhna pulaak in; hong mai sak ding pen amau’ tavuan a hihi. Tua khit ciangin Pasian’ kiangah mawh maina ngen in; bang hang hiam cih leh na hih khak na lawm zong Pasian’ neihsa hi-a, amah na hih khakna hangin amah a Piangsakpa leh a Tanpa’ tungah zong a mawh na hihi. A thu pen Palai khat kia ahi, ih Siampi lian bel pa’ kiang tut ding a hihi. Amah zong “eite mah bangin na khempeuh ah kizia-eta, a hi zongin mawhna bawl lo hi,” “ih thanemnate a hong hehpih Pa” zong hi-a, mawhna neng baang khempeuh hong sil siang thei hi (Hebrai 4:15).
Lungsim kiniam khiata a mawhna uh Pasian’ maiah a pulaak nai lo te in, a hih (38) masak bel ding uh a hih nai lo a hihi. Eite in kisikna taktak nei nai lo-a ih mawhnate kiha, lungsim kitam kham zaha kiniam khiatna taktak tawh ih mawhnate ih thuum nai kei leh mawh maina a zong taktak nai lo ih hihi; tua banga ih zon ngei nai kei leh Pasian’ sungah khamuana ih ngah ngei kei ding hi. Hun bei sa-a ih mawhnate mai sakna ih ngah nai kei-a leh, kiniam khiatna ih neih nop loh man leh thumaan thutak ih zuih nop loh man hi ding hi. Hih thu tawh kisai kician taka hilhna om zo hi. Mipi lak ahi-a, ei kia in a hi zongin, mawhna pulaakna pen lungsim taktak tawh gen khiat ding a hihi. Sawl zawh thu-a hih hi lo ding hi. Ciamnuihna banga hih ding hi lo hi. Mawhna a kih taktak khol lo te’ hih ding zong hi lo hi. Lungsim tawng pana pulaak khia-a thuumna pen hehpihna tawh a kidim Pasian’ kiang tung takpi hi. La phuak siam pa in, “Lungsim
19
kitam kham te’ kiang nai-ah Topa oma, kisikna lungsim a nei te hon khia hi,” ci hi (Phatna La 34:18).
Thuumna a maan taktak in mawhnate a malmala a hi bang liana pulaakna a hihi. Pasian’ tung beka pulaak ding pawl zong om kha ding hi; ih khialhna hanga a thuak mite’ tung beka ih thuum ding khialhna pawl zong om ding hi; mipi tawh a kisai, mipi’ tunga thuum ding pawl zong om ding hi. Bangbang hi ta leh thuumna khempeuh pen a hi bang lian hi dinga, na mawhna teekteek mah na pulaak ding a hihi.
Samuel a khan lai-in Isreal mite Pasian’ kiang pan lam pial uh hi. A mawhna uh hangin gimna thuak pah uh hi; Pasian upna zong nei nawn lo-in, a gam uh a uk Pasian’ vangliatna (39) leh ciimna zong thei nawn lo-in, Pasian’ vai hawm zawhna leh kep zawhna te zong muang nawn lo uh hi. Khawvannuai a uk-Pa nungngatin, a kim a pam uha minamte bangin ki-uk nuam uh hi. Lungnopna zong ngah man nai lo-in, “Ka mawhna khempeuh uh banah kumpi dang deihna mawhna ka behlap kha uh hi,” ci-in thuum uh hi (1 Samuel 12:19). A phawk khiat uh mawhna teek mah a pulaak uh kul hi. Hehpihna a theih lohna un amau mah gawta, Pasian tawh kikhen sak hi.
Kisikna taktak leh kipuah phat nopna a om kei leh thuumna pen Pasian in saang zo lo hi. Nuntakna ah kikheelna a om kul hi; Pasian’ huatsah khempeuh paih khiat kul hi. Mawhna hanga dahna taktak panin hih bang hong piang ding hi. Ei’ sep ding pen ih mai-ah cian takin hong kilak hi: “Ki sil un la, a siangtho-in om un; Ka muhna panin na gamtat sia te uh paai khia un la, a sia bawl nawn kei un; a hoih gamtat ding kisin un; thumaan kan khia un la, bawl siat thuak te pan pih un; pa nei lo te hu un la, meigongte gum un,” (Isaiah 1:16,17). “Mi gi lo in khapna-a a laak na pia kika, a guk sa na a loh kik leh; nuntakna thukhamte zui-a, mawhna a bawl kei leh; amah nungta takpi dinga, a si kei ding hi.” (Ezekel 33:15). Kisikna thu a genna ah Paulu in zong, “Pasian’ deihna tawh kituak dahna in no’a dingin, a bang ci cihtakna, a bang ci siantho nopna, a bang ci ki-awi lohna, a bang ci patauhna, a bang ci lunggulhna, a bang ci thukhualna, a bangci thumaan thukhenna hong piang sak hiam, na en un. Hih thu ah a siang na hihna uh na kilang khia sak zo uh hi,” ci hi (2 Korintu 7:11).
(40) Mawhna in lungsim ngaihsut theihnate a sih sak tak ciangin, a mawh mi in a gamtat a siat lam zong hong thei nawn lo-in, a mawhna a liat lam zong hong phawk nawn lo hi; mawhna a phawk sak Kha Siangtho’ vangliatna a saan nop kei leh a mawhna mu lo-in om pai suak ding hi. Mawhna pulaak mah leh zong a cih takpi hi lo hi. Mawhna a pulaakna khempeuh ah, tua bang
20
teng hang hi kei leh tua ci gamtat kei ning, cih ahi zongin, hong kitaai a hih manin, cih a hi zongin, ama mawhna pen paulap zong tawntung hi.
Adam leh Evua in a kikhaam singgah a nek khak uh ciangin, maizumna leh launa tawh hong kidim uh hi. Paulap bang ci zon dinga, a lau huai sihna tawh koi ci kipelh ding cih bekbek ngaihsut masakin nei uh hi. Topa in a mawhna thu uh a dot ciangin Adam in, “Kei tawh a om dinga Nong piak numei in a singgah hong pia-a ka ne hi,” ci-in a kim khat Pasian ngawhin, a kim khat a lawmnu ngawh hi. Numei in zong gul mawh sakin, “Gulpi in hong khema ka ne hi,” ci hi (Piancilna 3:12,13), Bang dia gulpi bawl na hiam? Eden huan sungah bang dia hong pai sak na hiam? Hih bang dotnate tawh paulap zong uha, a pukna uh Pasian ngawh mikmek uh hi. Keimah a tang zaw hi’ng cih lungsim pen zuau thei te’ pa panin hong kipana, tua pen Adam’ tu leh ta khempeuh in hong nei pah uh hi. Hih bang dana thuumnate Kha Siangtho’ nasepna hi lo-a, Pasian in zong sang thei lo hi. A maan kisikna in , a mawh mi ama mawhna mah pua nuam sak dinga, zuauna leh khemna om lo-in, pulaak nuam sak ding hi. Siah dong pa mah bangin van lam nangawn dak to ngawh ngam lo-in, “Pasian aw, mawh nei keimah hong hehpih in,” ci dinga, (41) tua banga a mawhna a pulaak te in mawh maina ngah ding uh hi; bang hang hiam cih leh a kisik mi’a dingin Khristu in Ama sisan paulam ding hi.
Kiniam khiatna leh kisikna taktak tawh kisai-a Lai Siangtho in a hong gen thute ah zong, paulap zonna a hi-a, keimah tang zaw ing cihna lungsim a hi zongin kimu lo hi. Paulu zong amah leh amah kipanghang lo hi; za a vom bel tawh amawhna zuutin, neu seek ding hanciam lo hi.
“Siampi lian te’ kiang pana thu ka ngahna tawh mi siangtho tampi tak thong sungah ka khum hi; amaute a kithah uh ciangin ka thukim pih lai hi. Pasian a gensiatna dingun ka hih gawpgawpa, kikhopna khempeuh ah amaute ka bawl sia zelzel hi; amaute’ tungah thangpaai mahmah ka hih manin, khua dangdang te ah zong ka va bawl sia hi,” ci hi (Sawltak 26:10,11). “Mawh nei te a hon khia dingin leitung ah Jesu Khristu hong pai hi; amaute’ lakah kei a mawh bel ka hihi,” ci-in gen thuah lai hi (1 Timothy 1:15).
Kisikna taktak tawh kiniam khiata lungsim kitam khamte in, Pasian’ hong itna leh Kalvari manphatna hong paakta ding uha; itna a nei a pa’ kiangah a tapa a thuum mah bangin, a kisik taktak mi in a mawhna khempeuh Pasian’ mai hong tun ding hi. Eite in ih mawhnate ih thuum leh, ih mawhnate hong mai sak ding leh ih dik lohna khempeuh pana a hong sil siang dingin, Topa muan huai-in thutang hi,” ci-in Lai Siangtho sungah kigelh hi (1Johan 1:9).
21
I’VE FOUND A FRIEND
Kei in Lawm pha khat ka mu hi!
Ka theih ma-in hong it ta;
Ki-itna khau tawh hong kai hi,
Tua khau tawh hong pai pih ta.
Keima lungsim a hong khih hi,
Kuamah in a phel zawh loh;
Topa in keimah hong nei hi,
A tawntung ding hi khin zo.
Kei in lawm pha khat ka mu hi!
Hong gupna ding hong sit a;
Nuntakna bek hong pia lo hi,
Topa mah hong kipia ta.
Keima neihsa bang mah om kei,
Topa bek’a hi ding hi;
Lungsim, thatang, henna, sum te,
Topa’a hi tawntung hi.
Kei in Lawm pha khat ka mu hi! Migi, thumaan, nunneem hi,
Lam hong hilh hong vai hawm pih hi, Hong kem dingin vanglian hi.
Hih zah hong it Topa’ kiang pan,
Hong khen zo bang mah om kei; Henna, sihna leitung, gimna,
Bang ma’n hong khen zo nawn kei. -J.G Small
22
KI-APNA
Pasian in, “Kei nong zon uh ciangin, na lungsim khempeuh uh tawh nong zon uh leh nong mu ding uh hi,” ci-in kamciam hong pia hi (Jeremiah 29:13).
Lungsim khempeuh Pasian ap kul hi; tua lo-in Amah ih sut kik theihna dingin ih sungah kikheelna om thei ngei lo ding hi. Ih pian limin Pasian tawh ih kikhen zo hi. Kha Siangtho in ih om zia hih bangin hong gen hi: “Khialhna leh mawhna sunga misi’” “Na lutang uh liama, na lungtang uh gim hi;” “a damna mahmah om lo hi.” “Ama deih bang a bawl dinga, dawi mang pa’ thang sunga a awk cip ih hihi (Ephesi 2:1; Isaiah 1:5,6; 2 Timothy 2:26). Pasian in hong dam sak nuamin, hong khah khia nuam hi. Tua bang a hih theihna dingin kikheelna, in pian zia khempeuh thak suah sakna kisam a hih manin, Pasian’ tungah ei mahmah ih kibil piak kul hi.
Gal khempeuh lakah ang sung gal dona a nasia bel a hihi. Ang sung khualna paai khia-a, Pasian’ deihna lama na khempeuh ih piak ding pen hanciam kisiam hi; a hi zongin sianthona ih ngah theihna dingin Pasian kiap masak kul hi.
Pasian’ ukna pen Satan’ gen banga kihai-pum piakna, thu tel lo pi-a ki-uk cipna tungah kinga lo hi. Ngaihsutna leh theih theihna hong ngen hi. “Hong pai un, kikum khawm ni,” ci-in Piangsakpa in a bawl sa mite hong sam hi (Isaiah 1:18). Pasian in a mite’ utna hong zawh thawh bawl lo hi. Utna leh theih theihna tawh lo pi-a kipia zaktakna saang nuam lo hi. Zawh thawh thu-a ki-ap sakna in lungsim leh zia leh tong khan tohna khempeuh khak hi; tua bang hi leh (44) bang hi leh mihing pen set bang lel hi ding hi. Piangsakpa’ deihna tua bang hi lo hi. Pian sak nasep khempeuh a mahialna a hi mihing, khan thohna a sang bel dong a tung dingin Ama’n deih hi. Hehpihna tawh Amah in eite A hong tun sak nopna thupha a sang bel mun ih mai-ah Ama’n koih hi. Ei’ sungah na a sep theihna dingin ei mahmah Ama tungah ih kipiak ding hong deih hi. Mawhna kol pan suakta-a, Pasian’ tate’ nopsakna sungah ih tum pen ei’ teelna tawh hong kisai ta hi.
Pasian’ tungah eimah ih kipiakna ah Amah tawh hong kikhen sak ding khempeuh ih paih khiat kul hi. Tua a hih manin Jesu in, “Kuakua hi ta leh ama neihsa khempeuh a nusia lo peuh mah Ka nungzui a hi thei kei ding hi,” ci hi (Luka 14:33). Pasian’ kiang pana lungsim hong hei khiat sak thei khempeuh nusiat kul hi. Mi tampi in sum leh paai bia uh hi. Sum iplahna, hauh nopna lungsimte in Satan tawh hong hen khawm thei kham khau a hihi. Kim khat te in min
23
thanna leh leitung zaliatna bia uh hi. Kim khat te in amau’ ut thu-a omna leh tavuan nei lo-a omna bia uh hi. Hih kol khaute suktat kul hi. Ih phel khat Topa’a, ih phel khat leitung’a hi thei lo hi. Ih phel khat bek tawh Pasian’ ta kihi thei lo hi.
Pasian bia-a, amau’ tha tawh thukham zui-a, zia leh tong kipuah phat ding hanciama, gupna ngah a sawm mi pawl khat om leuleu hi. Khristu hong itna phawk taktak lo-in, a lungsim uh sukha taktak khol lo napi-in, Khristian nuntak pen vantung tunna dinga Pasian’ ngetna bangin ngaihsunin gamtat ding hanciam uh hi. Hih bang biakna in kimanna nei lo hi. Lungsim sung ah Khristu a hong teen ciangin, a sungah Ama itna hong dimin, Amah tawh kikholhna nuam (45) kikholhna nuam hong sa-in, Amah ngaihna hong om ding hi; Amah bek ngaihsutin nei ta ding a hih manin, ama ang sung zong hong mangngilh ta ding hi. Khristu a itna panin a gamtat hong suak khia ding hi. Pasian’ hong itna a phawk mite in, Pasian’ deihna banga gamtat ding a tawm theithei hong ngaihsun lo ding hi; Khristian dinmun a niam theithei kan zaw lo-in, a Tanpa uh’ deihna tawh a kituak theithei ding hanciam uh hi. Lungsim taktak tawh kipumpiakin, a zon pen uh’ manphatna tawh kituak ding mahin lawpna zong nei ding uh hi. Itna taktak nei lo pi-a Khristu ka um hi, a ci te in, a cih mawkmawk, a kineih khem hi uha, van gikpi a pua uh a hihi.
Khristu’ tunga kipum piak khit kikeuh ding nasia lua na sa hiam? Khristu in kei’a ding bang hong pia hiam, ci-in nang leh nang ki dong dih in. Ei hong tatna dingin Pasian’ Tapa in, - nuntakna, itna, gim thuakna a vekpi-in hong pia hi. Hih zah itna lianpi tawh a kilawm zo het lo eite lellel in, ih lungsimte Amah pia ngam lo lai ding ih hiam? Ih nuntakna hun khempeuh Ama thupha ngentang hi a hih manin, bang zahta haina leh gimna sung panin eite hong kihon khia hiam cih nangawn ih phawk khin zo kei lai hi. Ih mawhna in a dawt gawp Pa en gige sa-in, Ama hong itna leh hong kipiakna khempeuh mudah thei lai mawk ding ih hiam? Vanglian Topa hong kiniam khiatna ngaihsun lehang, gal dona leh kiniam khiatna tawh ei zong nuntakna sung tum thei bek ding ih hihna thu ah phunphun ding ih hi hiam?
Lungsim kiphasak mi tampi te in, “Pasian in hong saang hi cih ih theih tel ma-in kisikna leh kiniam khiatna bang kul se ding hiam,” ci thei uh hi. Khristu en un. Amah in mawhna nei lo tham lo-in, vantung Kumpippa hi lai hi; hi napi mawh nei mihingte’ taang dingin Amah, mawhna hong suak hi. “Thu pal sat te tawh Amah kisim khawm hi; Amah in mi tampi te’ (46) mawhna pua-in, thu pal sat te’a dingin thuumna bawl sak hi,” (Isaiah 53:12).
24
Eite ih kipum piak ciangin bang teng pia khia ih hiam? Jesu in a hah siang ding, A sisan tawh a sil siang ding, mawhna tawh a dim ih lungtang a hihi. Tua nangawn mite in piak khiat haksa sa lai uh hi! Hih thu a kigenna ka zak ding ka maizuma, ka gelh ding zong ka maizum hi.
Ei’ neih lai dinga a hoih nate a paai khia dingin Pasian in hong sawl lo hi. A hihna khempeuh ah Pasian in A tate’a ding a hoih thei bel hong ngaihsut sak hi. Khristu a teel lo khempeuh te in zong, amaute’ zon tawm sanga a hoih zaw tham Khristu in nei a hih lam theih huai hi. Pasian’ deihna tawh a kituak lo pipi ngaihsuna a gamtat ciangin, mihing pen amah leh amah a kiliam sak, a kibawl sia a hihi. A pian sak mite’a ding a hoih bel thei-a, amau’ phat tuamna ding a vai hawm sak Pa in a khaamna lampi ah lungnopna taktak kimu thei lo hi. Thu palsatna lampi pen gimna leh siatcipna lampi a hihi.
A tate in gimna a thuak pen Pasian in muh nop a sa ding banga ngaihsutna in khialhna a hihi. Vantung buppi in mihing’ nopsakna ding bek ah lawpna nei uh hi. Vantung ah a om ih Pa in a pian sak mite’ nopsakna ding khat beek khak tan lo hi. Pasian’ deihna pen, gimna leh lungkhamna hong tuna, lungnopna leh vantung kongpi a hong khak nelh thei te ih pelh ding hi bek hi. Leitung Tanpa in mihingte ih hi bang lel mahin, ih kisapna, ih kicin lohna leh ih thaneemna te mah tawh hong saang hi; mawhna pan A sisan tawh hong sil siangin hong tan (47)kha bek tham lo-in, Ama hakkol kisuana, Ama van a pua nuam mi khempeuh te’ lung hong kim sak lai ding hi. Nuntakna an duha Ama kiang a zuan khempeuh te, lungnopna leh tawldamna Ama’n hong pia nuam hi. Thu mang lo mite a tun theih ngei lohna, nopna a saang bel dong a hong tun pih ding nate bek mah ih sep ding Ama’n hong deih hi. Amaan leh a nuam bel kha nuntakna pen vanglian lametna a hi Khristu ih sungah ong omna a hihi.
Mi tampi in, “Pasian’ tungah kei mahmah koi ci kipiak ding ka hiam?” ci uh hi. Nang mahmah Ama tungah na kipiak nop hangin, na pumpi thaneemin, up lahna zong nei-in, mawhna zongsatna in nang hong uk cip hi. Na kamciamte leh na khensatnate zong sehnel khau tawh kibang lel hi. Na ngaihsutnate, na utnate leh na lawpnate na uk zo kei hi. Na kamciamte pelha, na khapnate na cit zawh loh lam thei-a, nang leh nang zong kimuang zo nawn lo-in, Pasian in hong saang zo ke’n teh ci-a na ngaihsut leh: lung hi mawh kei in. Na theih ding a kisam khat pen utna-i thahatna a hihi. Tua in mihing’ pian zia a uk, khen sat zawhna a hih kei leh teel theihna a hihi. Na khempeuh pen utna ih zat khiat dan tawh kisai hi. Pasian in mihingte a piak deih teel theihna pen a zat ding uh a hihi. Na lungsim na kheel thei kei-a, nang mahmah leh na lawmte Pasian na kipia thei kei hi; a hi zongin Amah biak ding na teel thei hi. Na utna Amah na pia thei hi; tua
25
ciangin Amah in, Ama deih bangbang na sep nopna dingin na sungah na hong sem ding hi. Tua bangin na pian zia a bupin Khristu’ Kha ukna nuai hong tung ding hi; na lawpnate Ama tung bek hi dinga, na ngaihsutnate Ama a tawh hong kituak ding hi.
Gamtat hoih ding leh siantho ding utnate pen a hoih a hihi; a hi zongin utna ciang bek tawh a tawp leh kimanna om lo hi. Khristian hih ding uta a sawm mi tampi mangthang ding (48) hi. Pasian’ tungah a lungsim uh ki-apna ciang dong taktak amaute kal suan lo uh hi. Amaute in tu mahmaha Khristian suah ding teello uh hi.
Utna lungsim a maan na zat leh na nuntakna ah kibit kheelna hong om ding hi. Na utna lungsim Khristu na piak leh kumpite leh ukpite khempeuh’ tunga vanglian Pa tawh a kipawl na hihi. Kip taka nang hong len ding tung lam pan hanta na ngah dinga, tua banga Pasian’ tungah na kipiak tawntung leh upna tawh nuntakna a hi, nuntakna thak na nungta thei ding hi.
ABIDE WITH ME
Hong om pih in; nitak hong tung zo ta;
Khua mial semsem; hong om pih in, Topa;
Hong huh, hong neem ding om loh lai takin,
Cimawh mi hong huhin, hong om pih in.
Leitung nuntakna mengmengin bei thei;
Leitung nopna, minthanna te bei thei;
Leitung ah siatna ngentang ka mu ta,
Hong om pih in, kikhel ngei lo Topa.
Ni sim nai sim hong om pih in Topa;
Nong huhna bek in zo thei mawh zolna;
Nangmah bangin kua’n hong pai pih thei maw?
Nuamna, dahna sung kei tawh om khawm aw.
Hong huh ding Nang om den, kei ka lau lo; Dahna khituite’n hong sia sak zo lo;
Sihna leh han, a gau leh a zawhna, Nong om pih leh ka zo lai ding Topa.
-Henry F Lyte
26
UPNA LEH SAANNA
Kha Siangtho in na lungsim hong khanlawh sak tak ciangin, mawhna a siat huaina, a hatna, a gau leh a gim huaina te na mu-a, kihna tawh na en hi. Mawhna in Pasian tawh hong kikhen saka, siatna khut nuai ah kol-awk na hih lam na kiphawk hi. Na suahtakna ding na hanciam ciangin, na cihmawh lam na kiphawk semsem hi. Na ngaihsutnate siangtho lo-a, na lungsim nin hi. Na nuntakna huaihamna leh mawhna tawh kidim a hih lam na mu hi. Mawhna hong kimai sak ding, hong kisil siang ding leh hong kisuahtak sak ding na ut hi. Pasian tawh kilema, Amah tawh kibatna – na ngahna dingin na hih theih bang om hiam?
Na kitangsap pen khamuanna hi-a, Vantung pana mawh mai sakna, khamuanna leh itna a hihi. Tua pen sum in lei thei lo, pilna in zong piang sak thei lo, ciimna in zong cin zo lo hi; nangma hanciamna tawh ngah zawh dinga lamet ding hi lo hi. A hi zongin Pasian in tua pen, “sum piak kul lo, man piak kul lo-in,” a khawnkhongin hong pia hi (Isaiah 55:1). Na khut zan khia-a na saan leh tua in nang’a ding hi pah lel hi. Topa in, “Na mawhnate sandup a bang zongin, vuuk bangin a ngo ding hi; san-au bangin a san zongin tuu mul a bang ding hi,” “Lungtang thak kong pia dinga, na sung lamah lungsim thak ka guang ding hi,” ci hi (Isaiah 1:18; Ezekel 36:26).
Na mawhnate thuumin, na lung sung panin na paai khia hi. Nang mahmah Pasian a kipia dingin na khen sat hi. Tu-in Amah zuan in la, na mawhnate hong mai saka, lungtang thak a hong guan dingin ngen in. Hong khap sa bang mahin Ama’n hong pia hi ci-in um in. Pasian’ hong (50) kamciam thupha ih ngah hi ci-a ih up takpi leh a ngah takpi ih hihi, ci-in, leitung ah a om lai-in Jesu in hong hilh hi. Ama hihtheihna a um mite, Jesu in a natna uh dam sak hi; a muh theih uh nate panin amaute huh hi; tua bangin a muh theih loh uh nate tawh kisai-in Ama tungah muanna nei sakin, mawhnate mai sak thei a hihna um sak hi. Pum zaw pa a dam sakna ah hih thu tel takin hong gen hi: “Mihing Tapa in leitung ah mawh mai sak theihna nei a hih lam na theihna ding un, ci-in (pum zaw pa’ kiangah Amah in), Tho in la, na delhphah la-in na inn ah ciah in,” ci hi (Matthai 9:6). Tua mah bangin Jeus’ na lamdang bawl te a genna ah thuhilh sia Johan in, “Jesu in Pasian’ Tapa Khristu hi, cih na up theihna ding uh leh, tua na upna uh hangin Ama min tawh nuntakna na ngah theihna dingun, hih thute a kigelh a hihi,” ci hi (Johan 20:31).
Jesu in cina a dam sak dan Lai Siangtho in a gennate panin, mawhntate hong mai sak dingin Amah ih up dan ding thu pawl khat ih thei hi. Bethesda bual gei-a pum zaw pa’ thu
27
ngaihsun kik dih ni. Amah cimawh mahmah hi; a khut a khe a zat theih loh kum sawmthum leh kum giat pha ta hi. Tua kim lai Jesu in, “Tho in la, na delhphah la-in lam pai in,” ci hi. “Topa aw, kei nong dam sak ding leh na cih bangin ta mah ning,” ci leh kilawm hi. A hi zongin ci lo hi, Khristu’ kammal um hi; a dam mahin kingaihsun pah hi; hong kisa pah hi, lam pai thei nuamin, hong pai pah takpi hi. Khristu’ cih bangin hong ta-a, Pasian in hihtheihna pia hi. Amah dam ta hi. (51) Tua mah bangin nang zong mi mawh khat na hihi. Na mawhna sa te na mai sak thei kei hi; na lungtang na kheel thei kei-a, nang leh nang na kisiangtho sak thei kei hi. A hi zongin tua te khempeuh Khristu tung tawna hong hih sak dingin Pasian in kamciam hong pia hi. Tua kamciam na um hi. Na mawhnate thuumin, nang mahmah Pasian na ki-ap hi. Amah biak ding na ut hi. Tua bang liana na hih takpi leh Pasian in a kamciam hong tung sak ding hi. Tua kamciam uma, - na mawhna hong kimai sakin hong kisiangtho sak hi, ci-a na up leh, na up bangin Pasian in hong piang sak ding hi; pum zaw pa in, dam ing, ci-a a ki-up cianga Khristu in lam pai theihna a piak bang lianin, nang zong a siangtho na hi ta hi. Na up banga a piang a hihi.
Hong kisiangtho sak ahih lam na phawk dong ngak kei in; “Ka um hi, ka upna bangin piang hi, ka phawkna hang hi lo hi. Pasian’ hong cihna bang hi zaw hi,” ci in.
Jesu in, “Na deih peuhpeuh uh, na nget uh ciangin, ngah hi hang ci-in um un, tua hi leh na ngah ding uh hi,” ci hi (Marku 11:24). Hih kamciam a tangtunna ding thu khat om hi: Pasian’ deihna tawh kituakin ngen ding, ci hi. Pasian in mawhna panin eite hong siangtho sak nuam hi, A tate hong suakta sak nuam hi; nuntak siangtho hong nungta sak nuam hi. Hih thuphate ih nget ding a hihi, ngah ih hih lam zong ih um ding hi, ngah ih hih manin Pasian’ tungah lung damna ih ko ding hi. Jesu’ kiang zuana sianthona ih ngah ding, mai zumna leh kisuan taakna om lo-a thukham mai-ah ih din ding, eite hamphatna a hihi. “Tua a hih ciangin tu-in Jesu Khristu sungah oma, ci leh sa’ deihna zui loin, Kha Siangtho’ deihna a zui mite tungah mawh sak na a om kei hi.” (Roma 8:1).
Tua huna kipan na pumpi nang’a hi nawn lo hi; man tawh kilei sa na hihi. “Ngun leh kham banga a kisia thei nate tawh note hong kitan a hi kei hi;…kawk baana leh meel hemna (52)a om lo tuuno tawh kibang Khristu’ sisan manpha tawh hong kitan hi.” (1 Petru 1:18,19). Hih banga a baih ziau Pasian upna panin, Kha Siangtho in na lung sungah nuntak thak hong piang sak hi. Pasian’ innkuan sungah a suak na hi ta-a, A Tapa a it bangin Pasian in nang hong it hi.
Tu-in nang mahmah Jesu na kipia khin ta hi. Nung kik kei in. Ama kiang panin kihem khia nawn kei in. Ni simin, “Khristu’a ka hihi; Amah ka ki-ap zo,” ci in. A Kha hong piakna
28
ding leh A hehpihna tawh a hong kepna ding Ama kiang ngen in. Nang mahmah Pasian na kipiakna leh Amah na upna tawh Ama ta a suak na hih mah bangin Ama sungah na nuntak ding a hihi. Sawltak Paulu in, “Note in Topa Jesu Khristu na saan uh mah bangin, Ama sungah nungta un,” ci hi (Kolosa 2:6).
Sittelna sungah om lai ih hih manin, Ama thuphate ih nget ma-in, kipuah pha ih hih lam Topa’ tungah ih lah phot kul hi, ci-in mi kim khat in ngaihsun uh hi. Tu mahmahin zong Pasian’ thupha kingen thei hi. A thanemnate uh a huh dingin Pasian’ hehpihna a hi Khristu’ Kha a neih ding uh kisam hi, tua lo-in amaute in siatna a nang zo kei ding uh hi. Ih hi bang lian mahin, mawhna a dim, a cimawh, a pawl ngaipi mahin Amah ih zuat ding Jesu in hong deih hi. Ih zawngkhakna, ih haina, ih mawhna khempeuh tawh pai-in, kisikna tawh Ama khe phung ah ih bok ding hi. Hong itna ang lum ah eite a hong kawi ding, ih liamnate a hong dam sak ding leh ih kihhuaina khempeuh pana a hong sil siang ding pen Ama vanglianpi a hihi.
Hih mun ah mi tampi khial uh hi; Jesu in a mimal ciata a mawhna uh mai sak ding cih um lo uh hi. Pasian’ kammal a hi bangin saang lo uh hi. Mawhna a kici khempeuh a mai sak dingin mawh maina a khawnkhongin kipia a hih lam mi khempeuh in a theih ding uh pen hamphatna lianpi a hihi. Pasian’ kamciamte, nang’a ding na sak khak lohna lungsim paai khia in. Tua te (53) a kisik mawh nei khempeuh’ a ding a hihi. A um mi khempeuh kiangah vantung mite in a puak dingin thahatna leh hehpihna Khristu tung tawnin kivai hawm zo hi. Amaute’a dinga a si pa – Jesu’ sunga om hatna, sianthona leh diknate a ngah zo lo ding zahin a mawh lua kuamah om lo hi. Mawhna tawh a nin gawp a puante uh suah khiat saka, dikna puan paak a silh sak dingin Jesu in amaute ngak hi; si lo-a a nungta dingin amaute sam hi.
Mihing khat leh khat ih kibawl bangin Pasian in eite hong bawl lo hi. Ama ngaihsutnate pen hehpihna, itna leh khualna vive a hihi. Tua hi-a, “Mi gi lo in ama lampi nusia hen la, a dik lo mi in ama ngaihsutnate nusia ta hen. Topa’ lamah Amah kileh kik hen; Topa in amah a hehpih ding hi. Ih Pasian’ lamah kileh kik hen; Amah in a mai sak kikeuh ding hi.” “Na thu palsatnate meei vom bangin ka nil khia-a, na mawhnate meii ngo bangin ka seem khia hi,” ci hi (Isaiah 55:7; 44:22).
“Mite a sihna ah nop sakna ka nei kei hi, Topa Pasian in ci hi; tua a hih ciangin kihei kik un la, nungta un.” (Ezekel 18:32). Pasian’ kamciamte hong sut khia dingin Satan kiging sa-in om hi. Amah in lametna nitaang leh lung sung khawvak khempeuh la khia nuam hi; a hi zongin tua banga hong hih ding phal peuh mah kei in. Khem thei pa’ thu ngai ke’n la, “Ka nuntak theihna
29
dingin Jesu si zo hi. Ama’n kei hong ita, ka siat cip ding hong deih lo hi. A hong don Pa khat vantung ah ka nei hi; Ama hong itna neu seh kha-in, a hong piak thuphate ka mawkna sak kha a hi zongin, ding khia-in ka Pa’ kiangah ka pai dinga, ‘Vantung leh Nangma mai-ah ka mawh zo hi; Na tapa cih dingin zong ka kilawm nawn kei hi; Na thacialte khat bang lel hong hi sak in,’ ka ci ding hi,” ci in. A vak thap te a kisaan kik dan ding a tangthu in hong gen hi: “Amah gamla (54) pi ah a om lai-in, a pa in mu-a, hehpih a hih manin va delha, a ngawng ah kawi-in a nam hi.” (Luka 15:18-20).
Hih tangthu nangawn zong lungsim hong sukha mahmah a hih hangin, vantunga om ih Pa’ hong itna hong gen khia khin zo nai lo hi. Topa in, “Tawntung itna tawh nang kong it hi; tua a hih man in itna takpi tawh nang kong kai hi,” ci-in A kamsangpa hong gen sak hi (Jeremiah 31:3). Mawh nei pa a Pa’ inn pana gamla pi a om lai mahin, gam dang ah a neihsa teng a mawk bei sak hi napi, a Pa in amah ngai hi; Pasian’ lama ciah kik nopna lungsim a hong suak khempeuh pen Pa’ hong itna lungtang lamah Kha Siangtho in a vak thap te a hong zolna, a hong heelna leh a hong sapna a hihi.
Na mai-ah Lai Siangtho pana kamciam tampi tak om hi napi-in, up lahna nei lailai ding na hiam? Mawh nei mi khat hong ciah kik nopa, a mawhnate a nusiat nop ciangin, kisikna tawh Ama khe phung a zuan dingin Topa in amah nolh bekbak ding hi, ci-in um thei na hiam? Tua bang ngaihsutnate paai khia in! Vantung a om ih Pa’ thu, tua banga ngaihsutna sanga na kha a susia thei zaw na dang om lo hi. Amah in mawhna mu dah hi, a hi zongin mawh nei te in Amah itin, a ut khempeuh in gupna ngaha, vanglian gam sungah tawntung thupha a ngah theihna dingun, Khristu’ pumpi sungah Amah hong kipia hi. Amah in eite hong itna, Ama’n a hong genna kammal sanga a hoih a pha zaw kammal om thei nawn ding a hi hiam? “Numei in a nawi a ne naungek mangngilh thei-in, a sul pana piang a ta hehpih lo-in om thei ding a hi hiam? Hihi, amaute in mangngilh thei kha ding uh hi, a hi zongin Ke’n note kong mangngilh kei ding hi,” hong ci hi (Isaiah 49:15).
Up lahna leh patauhna tawh a om mi aw, khawdak in; ei’a ding a hong thuum sak (55) dingin Jesu nungta hi. A Tapa a hong piak manin Pasian’ tungah lungdam ko in la, nang’a dinga a mawkna-a a si a hih lohna dingin thu ngen in. Tu ni-in Kha Siangtho in nang hong sam hi. Na lungsim khempeuh tawh Amah zuan in; A thupha na ngah ding hi.
Pasian’ kamciamte na sim ciangin, gen zawh loh itna leh hehpihna hong kilah khiatna a hih lam phawk in. Mawh nei te’ lamah a bei thei lo hehpihna tawh Pasian’ hong itna lungtang
30
hong pai hi. “Ama sisan hangin mawh mai sakna a hi tat khiatna eite in ih ngah hi.” (Ephesi 1:7). Hihi, Pasian pen nang hong huh pa hi, ci-in um in. Mihing’ sungah Ama zia leh tong Ama’n hong guang kik nuam hi. Kisikna leh thuumna tawh Ama kiang na naih leh mawh mai sakna tawh nang’ kiang Ama’n hong nai ding hi.
(56)
BLESSED ASSURANCE
Ciamna kip thupha, Jesu kei’a!
Pasian’ vangliatna hong ciam khol sakna!
Hot khiatna luahpa, Pasian’ lei sa,
Kha Siangtho-a suak, si-a sawp sa.
Ka gengen ding hi, ka sasa ding;
Hong Honpa phatna, sun nilohin.
Ka gengen ding hi, ka sasa ding;
Hong Honpa phatna, sun nilohin.
Thumanna kicing, kicing nuamna,
Ka mitkha’n ka mu hi lianpi nuamna;
Vantung mite in ka bil sungah,
Hehpihna, itna hong gen ka za.
Thumanna kicing, tawl damna hi,
Hong Honpa’ sung lung nuamin ka om hi; Vil kawm, ngak kawmin ka en to hi, Ama hoihna, itna hong dim hi.
- F. J. Crosby
31
NUNGZUI-HIHNA SITTELNA
“Mi khat peuh Khristu sungah a om leh, amah a piang thak a hihi; a lui nate bei mangin, na khempeuh a thak a suak hi.” (2 Korintu 5:17).
Mi khat in ama kikheelna ah a hun lian a hi zongin, a mun a hi zongin, a thu piang khempeuh suutin gen thei khol lo ding hi; a hi zongin tua in amah a kikheel lo a hih lam a lak hi tuan lo hi. Khristu in Nikodem kiangah, “Huih a utna lam peuh ah nunga, a ging bek na za hi; a hi zongin koi pan hong pai-a, koi lam va tung hiam cih na gen thei kei hi. Tua hi-a Kha Siangtho-a suak khempeuh zong tua bang mah a hihi,” ci hi (Johan 3:8). Huih a kimuh theih loh hangin a nasepnate kimu-in kithei thei a hih mah bangin, Pasian’ Kha in mihing’ lung sungah na a sepna zong kimu-in kithei thei hi. Mihing’ mit in a muh theih loh tua pian thak theihna vaang in mihing’ sungah nuntakna a thak guan hi; Pasian’ lim a suun ding mi thak khat piang sak hi. Kha’ nasepna pen kimu thei lo a hih hangin, A nasepna pana a piang pen hong kilang khia veve hi. Pasian’ Kha in lungtang a thak sak naka leh, nuntakna pan tua thu hong kithei khia ding hi. Eite in ih lungtangte neu kha zong ih kheel thei kei-a, Pasian tawh a kilem dingin ih kibawl thei kei hi; a hi zongin ih sungah Pasian’ hehpihna a om leh a om loh ih nuntakna ah hong kilang ding hi. Sepna bawlna te, zongsatnate leh, zia leh tong te ah kikheelna hong kimu ding hi. Ni dangin bang ci ngei-a, tu-in bang ci ta, cih a kilamdanna hong kitel ding hi. A pha-a gamtat zelna leh a sia-a gamtat zelna tawh hi lo-in, kampau ngei zel te leh gamtat ngei zel te tawh zia leh tong a (58) kilang hi zaw hi.
Khristu’ pian thak sakna om lo pi-in, a pua thama kibawl phatna pen a om thei mah a hihi. Huzaap neih nopna leh mi dang te’ thupi seh ding utna hangin nuntak hoih a nei om thei mah hi. Ei leh ei kithupi seh nopna hangin ih siatna a dawk ding zong ki-ut lo thei hi. Huaiham sa pipi-in citna leh siamna zong kibawl thei hi. Tua a hih leh kua’ lamah a pang zaw ih hiam cih, bang tawh khen tel thei ding ih hiam?
Lungtang a nei kua hiam? Ngaihsutnate kua tawh om hiam? Kua’ thu gengen nuam ih hiam? Eite Khristu’ a ih hih leh ih ngaihsutnate Amah tawh om dinga, Ama thu bek mah ngaihsutin kinei ding hi. Ih neih ih lam khempeuh Amah ki-ap ding hi. Ama lim kipua nuamin, Ama hu kidiik nuamin, Ama deih bang kisem nuamin, na khempeuh ah Amah kilungdam sak nuam ding hi.
32
Khristu Jesu’ sunga piang thak a hi te in Kha gah a hi, “ki-itna, lungdamna, lungnopna, lungduaina, lungnemna, hoihna, upna, kiniam khiatna, kideek kidaamna,” cih te gah khia ding hi (Galatia 5:22, 23). Ni danga a lunggulhnate bangun gamta nawn lo-in, Pasian’ Tapa a upna uh tawh Ama khekhapte zui-in, Ama zia leh tong kilang khia sakin, Amah a siantho mah bangin amaute zong siangtho ding uh hi. Ni danga a muhdah te uh tu-in hong it ding uha, ni danga a it ngei te uh tu-in hong mudah ding uh hi. Kiphasaka a kilian sak te hong lungneemin hong kiniam khiat ding uh hi. Kihisaka a kisathei te, hi hithiatin hong thunuam ding uh hi. Zu a khamkham te hong pill ding uha, a paktat te hong siangtho ding uh hi. Leitung kiphatsakna ngeina leh kizepnate hong hem khia ding hi. Khristiante in pua lam kizepnate hong kin nawn lo-in, (59) lungneemna leh lungsim hoih tawh kizepna a hi, a kisia thei lo sung lam mi, hih ding kin zaw ding hi (1 Petru 3:3, 4).
Kipuah phatna a pian sak kei leh kisikna pen a taktak a hihna a kilatna om lo hi. Mawh nei mi in khapna-a a laak nate pia kika, a guk sa nate loh kika, a mawhnate thuuma, Pasian leh a mihing-pihte a hong it ciangin, sihna panin nuntakna ah a galkah ta a hih lam kitel thei hi.
A khial pipi, a mawh pipi mahin eite in Khristu zuana, Ama mawh mai sakna thupha ih saan ciangin, ih lung sung pan itna hong po khia hi. Van gik khempeuh hong zang ta hi, bang hang hiam cih leh Khristu’ hong suat hakkol a puak nuam hi. Hih ding leh a nuam hong suakin, kipiakna ding te lungdamna hong suak hi. Ni danga khawmial’ tuam cip a bang lampi pen tu-in Dikna Ni pana nizangte tawh hong taang hi.
Khristu’ zia leh tong a pahtak huaina pen A nungzuite’ sungah hong kimu ding hi. Khristu in Pasian’ deih bangbang sep ding nuam sa hi. Pasian itna, Ama min than sak nopna, cih te pen ih Honpa’ nuntakna a saipite a hihi. Itna in Ama gamtatna khempeuh et lawm sakin gamta zo sak hi. Ki-itna pen Pasian’a a hihi. A ki-ap lo lungtang in tua itna nei thei lo hi. Jesu a maana lungtang sung bek ah itna kimu thei hi. “Pasian in eite hong it masa a hih manin, eite in Amah ih it hi,” (1 Johan 4:19). Pasian’ hehpihna hanga a thak suah lungtang sungah itna in gamtatna zungpi a hihi. Zia leh tong hong puah pha hi; ngaihsutnate hong uk hi; lungsonate hong len hi; kitotnate daai sak hi; ki-itnate khang sak hi. Lung sunga a teeng hih bang itna in, gamtat et lawm sakin, kim leh pam ah huzaap hoih nei sak hi.
Pasian’ tate – a diakdiakin Pasian’ hehpihna hong muang ciil te – a kidop mahmah ding uh a lau huai thu nih om hi. A khatna pen, ih gen sa mah bangin, Pasian tawh a kilemna ding (60)
33
uha amau’ sep theih khat peuh suanga, amau’ sepna tawh hanciamna a hihi. Thu kham zui-a ama sepna tawh siantho ding a hanciam mi in, a piang zo lo ding pi khat a kipan a hihi. Khristu tawh lo-a mihing’ hih theih khempeuh huaihamna leh mawhna baang kim hi. Eite a hong siangtho sak thei ding pen upna tung tawna Khristu’ hong hehpihna bek mah a hihi.
Hih thu tawh kileh bulh napi, a lau huai veve thu dang khat in: Khristu ih upna in Pasian’ thukham zuihna ding panin hong khah khia hi; upna bek mah tawh Khristu’ hehpihna a ngah ih hih ciangin, tat khiatna pen sepna tawh bang mah kisai lo hi, cih thu a hihi.
A hi zongin, thumanna ih cih in a pua thama zuihna bek hi lo-in, itna-i nasep a hihi. Pasian’ thukham in Ama pian zia mahmah a hong kilatna a hihi; tua tham lo-in itna thuguipi kituahna hi lai hi; tua a hih manin Pasian in lei leh van ukna-in zang pah hi. Pasian’a tawh kibangin ih lungtangte hong kibawl thak hen la, ih lung sungah Pasian’ itna hong kituh leh, Pasian’ thukham ih nuntakna ah hong kilang khia mah lo ding hiam? Itna thuguipi ih lungtang sungah hong kituh ciangin, amah a piang sak Pa’ lim bangin mihing a kibawl thak ciangin, “A lung sung uah ka thukhamte ka guang dinga, a lungtang tung uah ka gelh ding hi,” cih thuciam thak hong picing ding hi (Hebrai 10:16). Lungtang tungha thukham kigelh leh tua in nuntakna zuun mah lo ding hiam? Thumanna in itna’ nasep leh gamtatna a hih manin, nungzui-hihna lim taktak a hihi. Tua a hih manin Lai Siangtho in, “Pasian’ thupiakte zuihna in Amah itna a hihi.” “Amah ka thei hi, ci napi-a, Ama thupiakte a zui lo mi in, zuau a gen hi-a, Ama sungah thutak a om kei hi,” ci hi (1 Johan 5:3; 2:4). Thu zuihna ding pan hong khah khia ding hi zaw lo-in, (61) upna taktak ih neih ciangin, Khristu’ hehpihna a ngah kihi-in, tua in thumanna hong nei thei sak hi zaw hi.
Thumanna tawh gupna kingah lo hi; gupna pen Pasian’ hong piak khong hi-a, upna tawh saan ding a hihi. A hi zongin thumanna pen upna’ gah a hihi. “Ih mawhnate a la khia dingin Amah hong kilang a hih lam na thei uh hi; Ama sungah mawhna a om kei hi. Ama sungah a om mi in mawhna a hih kei hi. Mawhna a hih mi in Amah a mu nai lo, a thei nai lo a hihi” (1 Johan 3:5,6). Hiah sittelna a maan om hi. Eite Khristu’ sungah ih oma, Pasian’ itna ih sungah a teen leh, ih lungsim, ih ngaihsutna, ih ngimna leh ih gamtatna te, Ama thukham siangtho sunga hong kilang khia bangin Pasian’ deihna tawh hong kilem ding hi. “Ka ta neu te aw, kuamah kikhem sak kei un. Topa midik a hih mah bangin dikna a hih mi in kidik a hihi” (1 Johan 3:7). Dikna pen Sinai muala hong kipia thupiak sawm sunga hong kilak bangin Pasian’ thukham siangtho tawh sit lehang kithei thei hi.
34
Pasian’ thu manna ding pana mite hong khah khia dinga a gen uh Khristu upna a kici pen, upna hi lo-in upmawh a hihi. “Upna panin hehpihna tawh gupna a ngah na hi uh hi.” “Upna in gamtatna a neih kei leh a si a hihi” (Ephesi 2:8; Jakob 2:17). Leitung ah a hong pai ma-in Jesu in Ama thu na gena, “Ka Pasian aw, Nangma deih bang hih ding ka lawp hi. Hihi, Na thukham ka lung sungah om hi,” ci hi (Phatna La 40:8). Vantung a kah toh ma deuhin zong, “Ka Pa’ thupiakte ka zui-a, Ama itna sungah ka om hi,” ci hi (Johan 15:10). Lai Siangtho in, “Ama thupiakte ih zuih leh Amah a thei ih hih lam kithei hi;…Ama sungah ka om hi a ci mi in, (62) Topa’ gamtat banga a gamtat ding a hihi.” “Bang hang hiam cih leh eite’a dingin Khristu in gimna hong thuaka, Ama khekhap na zuih theihna dingun; lim a hong nusiat hi,” ci hi (1 Johan 2:3-6; 1 Petru 2:21).
Tu-in zong tawntung nuntakna ih ngahna ding pen thu om ngei sa – ih nu leh ih pa masa te a puuk ma uha Paradih-a a om sa bangin, dikna kicing a hi, Pasian’ thukham a kima zuihna a hihi. Hih banga thu khat peuh bulphuh lo pi-in tawntung nuntakna hong kipia leh, khawvannuai buppi’ nop sakna lau huai sak ding hi. A nunga hong piang ding lung khamna leh buaina khempeuh tawh mawhna a tawntunga a omna ding lampi a kihong suak ding hi.
Adam in a puuk ma-in Pasian’ thukham a zuihna tawh zia leh tong a dik nei thei hi. A hi zongin ama’n tua pen hih lo-in, ama mawhna hangin ih pian zia mahmah hong kisia-in, a dik dingin ei leh ei ih kibawl thei kei hi. Mawhna tawh kidimin siangtho lo ih hih manin, thukham siangtho ih zui kim zo kei hi. Pasian’ thukham in a hong kalh te a cin zo dingin dikna bang mah ih nei kei hi. A hi zongin Khristu in ih suahtakna ding lampihong bawl sak zo hi. Ei’ thuak ding zia-etna leh mawh zolna te’ lak hih leitung ah Amah hong nungta hi. Mawh nei lo-in hong nungta hi. Eite’a dingin hong si-a, tu-in ih mawhnate hong laak khiat sak ding leh Ama dikna hong pia dingin om hi. Ama tungah nang mahmah kipia-a, na Honpa dingin Amah na saan leh, na nuntakna bang zahta-in mawhna dim ta leh, Ama hangin nang midikin hong kisim ding hi. Nangma zia leh tong taangin Khristu’ zia leh tong hong kikham a hih manin, mawhna a bawl ngei het lo bangin Pasian’ mai-ah nang hong kisaang ding hi.
Tua tham lo in Khristu in lungtang hong kheek sak hi. Upna tawh na lung sungah Amah hong om hi. Upna pana Khristu tawh na kizopna leh na lungsim Amah na piakna pen na kip (63) tawntung sak ding kisam hi; tua banga na hih lai teng, Ama lung kimna bangbang hih nopna leh hih zawhna na neihna dingin na sungah Ama’n na hong sem ding hi. Tua hi leh nang zong, “Tu-a pumpi tawh ka nuntakna in kei hong ita, kei’a dinga hong kipia Pasian’ Tapa upna tawh a nungta
35
ka hihi,” na ci thei ding hi (Galatia 2:20). Nungzuite’ kiang ah zong Jesu in, “A paupau pen no na hi kei uha, note’ sungah a hong pau na Pa’ uh Kha a hi zaw hi,” ci hi (Matthai 10:20). Na sunga na a sem Khrsitu hangin, nang zong tua bang lungsim leh dikna-i nasep leh thumanna a hi gamtat pha te mah na nei ding hi.
Tua a hih manin eite in kisialh pih ding bang mah ih nei kei hi. Ih kiphatsakna ding zong om lo hi. Lametna khat bek ih nei-a, tua in, ei hong kipia Khristu’ dikna leh, ih sung leh ih tung tawna Kha Siangtho’ nasepna bek mah a hihi.
Upna thu ih gen tak ciangin, lungsima ih phawk den ding thu khat om hi. Upna tawh a kilamdang kilkel upna tuam khat om hi. Pasian om takpi a hihna leh A vangliatna, Ama thu a maanna, cih te, Satan leh a pawlte in a nial theih het loh thute a hihi. Lai Siangtho in, “dawite in zong umin a liing uh hi,” ci hi (Jakob 2:19). Hih pen upna hi lo hi. Pasian’ thu upna ciang bek hi lo, lungsim khempeuh Amah apna hong om ciangin; lungtang Amah pia-a, Amah bek a kilunggulh ciangin, upna a om hi pan hi. Tua pen itna tawh gamta-a, mihing a siangtho sak upna a hihi. Hih upna tung tawnin Pasian’ lim a suun dingin lungtang kibawl pha hi. A kibawl thak ma-in Pasian’ thukham a mang nuam lo, zong a mang thei lo lungtang in tu-in thukham siangtho sungah nuam hong sa-in, la phuak siam pa bangin, “Na thukham ka paakta mahmah hi. Sun thapai-in ka ngaihsunsun hi,” hong ci ding hi (Phatna La 119:97). “Ci leh sa’ deihna bangin gamta lo-a, Kha Siangtho’ deihna banga gamta,” thukham’ dikna pen ih sungah hong kicing (64) ding hi (Roma 8:1).
Khristu in itna tawh mawhna a mai sakna thu theia, Pasian’ ta a suak nuam takpi mi om hi napi-in, amaute in a zia a tong uh kicingtaak lo, a nuntakna uh mawhna tawh kidim a hih lam phawkin, Kha Siangtho in amau’ lungtang a bawl thak sak leh a bawl thak sak loh zong hong um lah lai uh hi. Tua bang mite’ kiangah, lungkia-in ton kik kei un, ka ci nuam hi. Ih ginat lohnate leh ih khialhnate hangin Jesu’ khe phung ah ih kuun zelzel zaw dinga, ih lung kia kei ding hi. Gal pa in a hong zo a hi phial zongin, eiite hong kipaai khia lo hi; Pasian in hong nusia lo, hong nolh lo hi. Eite’a dinga thuum sakna palai a sem Khristu pen Pasian’ ziat lamah om hi. It luat Johan in, “Mawhna na bawl lohna dingun hih thute kong gelh hi. Mi khat peuh a mawh leh, midik Jesu Khristu a hi palai khat Pa’ kiangah ih nei hi,” ci hi (1 Johan 2:1). Khristu in, “Pa mahmah in note a hong it hi,” a cih pen mangngilh kei un (Johan 16:27). Ama a ding mahmahin Amah in note hong bawl pha nuama, note’ sung panin Ama hoihna leh sianthona te a kilat khiat ding mu nuam hi. Note uta, no mahmah Ama tungah na kipiak uh leh, note’ sunga gamtat pha a
36
hong pan pa in Jesu Khristu ni dongin sem pai suak ding hi. Nakpi-in thu ngen un; um pha sem zaw un. Eima hatna ih kimuan loh ciangin, hong Tanpa’ hatna muang ni; tua hi leh ih meel ih sa-i cidamna a hi Amah ih phat ding hi.
Jesu’ kiang nai semsem lecin, nang mahmah mawhna a dim pi-in na kimu ding hi; na khawmuhna hong siang zaw ding a hih manin, nangma kicin lohnate pen Ama pian zia (65) kicing tawh kikhai lua a hih lam kimu ding hi. Tua pen Satan’ khemna in hong zo lo a hih lam, Pasian’ Kha in nakpi-in nang’ sungah na sem a hih lam a kilatna a hihi.
Ama mawhna a phawk taktak lo lungtang sungah, Jesu itna taktak om zo lo hi. Khristu’ hehpihna tawh a kikheel mi in, Ama zia leh tong siangtho hong paakta ding hi; ih gamtat a ginat lohna ih muh kei-a leh, Khristu’ hoihna leh phatna a mu tel nai lo ih hih lam tua in tel taka a hong kilang sak a hihi.
Ei leh ih kimuh neu semsem ciangin, Honpa’ sianthona leh ngaihbanna ih lian muh semsem hi. Ih mawhna ih muh telna in, a mai sak thei Pa’ kiangah hong hawl hi; kha in ama cihmawh lam tela Khristu a zap tak ciangin’ Khristu mahmah A vangliatna tawh hong kilang hi. Ih kitangsapna ih phawkna in, Ama kiang leh Ama thu lamah hong hawl semsem ciangin, eite in Ama zia leh tong a pahtak huai zaw semin ih nei dinga, Ama lim a kicing zawin ih kilang sak thei ding hi.
37
MY LORD AND I
Kei hong itna a lianpi,
Lawm pha khat ka nei hi;
A hong itna kigen zo lo,
A tawntung thumaan hi.
Ama kiang om leng nuam ka sa,
Amah bek hong hon thei;
Amah tawh ka teeng khawm hi,
Topa leh kei.
Khat veivei tawlin ka gim,
Ka thaneem hong thei hi;
Kei hong beel in, ci-in hong sam,
Ama kiang ka zuan hi.
Sun ni taanna lam tawntung ah,
Ama’n kei hong kha hi;
Amah tawh ka pai khawm hi,
Topa leh kei.
Ka dahna leh nuamna teng,
Ama kiang ka gen hi;
Ka lungkimna leh hehna teng,
A vekpi’n ka gen hi;
Hehnepna leh hanthotna te,
Kicingin hong gen hi;
Amah tawh ka kiho hi,
Topa leh kei.
Lungkhama gim mi tampi,
Ka ngah nop hong thei hi; Ama hong itna thuphate,
Va gen in hong ci hi.
Mawh nei te’ taang ding hong sihna, Va gen in hong ci hi;
Amah tawh ka sem khawm hi, Topa leh kei.
-Mrs. L. Shorey
38
KHRISTU SUNGAH KHANTOHNA
Pasian’ ta a hong suak sak lungtang kikheelna pen Lai Siangtho in suahna ci-in na gen hi. Tua banah lo kho pa in a vawh khaici hoih hong po khia tawh na gen teh lai hi. Tua mah bangin Khristu’ lama kikheel mite, Khristu Jesu sungah nupi leh papi a suah dong uh a “khangto” ding “naungeek suak thak te” a hi uh hi. (1 Petru 2:2; Ephesi 4:15). Tham lo-in, lo sunga a kivawh khaici hoih bangin, khang to-a gah a gah ding a hihi. Isaiah in, amaute “A minthanna dinga Topa in a suan dikna singkungte kici ding hi,” ci hi (Isaiah 61:3). Kha lam thumaante ih tel zawh theihna dingin, nate’ nuntakna panin gen tehna kizang hi.
Mihing’ pilna leh siamna khat beek in zong, na a neu bel khat sungah nuntakna guang thei lo hi. Singkung hi ta leh, ganhing hi ta leh, a nuntak theihna ding pen Pasian teekteek in a guat ciang bekin nuntakna nei thei hi. Tua mah bangin mite’ lungtang sunga a piang kha lam nuntakna zong Pasian’ kiang pana hong pai nuntakna bek mah tawh a piang a hihi. Mi khat peuh “tung lam panin a suah khiat kei leh” Khristu in a piak ding nuntakna ama’n ngah kha lo ding hi. (Johan 3;3).
Khantohna thu zong nuntakna thu mah tawh kibang hi. Paak ngumte palh saka, paak palhte a gah sak pen Pasian a hihi. Khaicite khang saka, “a masa-in a teh, tua ciangin a vui, tua ciangin a vui tungah a tang” a piang sak pen Ama vangliatna a hihi (Marku 4:28). Kamsang Hosea in, Isreal-te “unok bangin khang ding hi.” “An kung bangin hing dinga, lenggui bangin zaam ding hi,” ci hi (Hosea 14:5,7). “Unok kungte’ khan dan a ngaihsun dingin” Jesu in (68) hong cial hi (Luka 12:27). Singkungte leh paak kungte zong amau’ lung hihmawhnate, amau’ hanciamnate tawh a khang hi lo-in, amau’ nuntakna dinga Pasian’ vai hawm sakna bangbang a saanna uh tawh a khang a hihi. Naupang in zong ama lung hihmawhna leh thahatna tawh a tun behlap thei tuan lo hi. Nang zong na lung hihmawhna leh na hanciamna tawh kha lam khantohna na bawl thei tuan kei hi. Singkun hi ta leh, naupang hi ta leh, amau’ nuntakna dinga na a sem, a kim a pam uha om – huih, nitaang, an – cih te a ngahna panun khang thei bek hi. Nate pana thuphate tawh singkung leh ganhingte a khawsak uh mah bangin, Khristu zong Amah a muang te’a dingin khawsakna a hihi. Khristu pen amau’ “tawntung khawvak,” “nitaang leh lum” a hihi (Isaiah 60:19; Phatna La 84:11). Amah pen “Israel mite’a dingin daitui a hihi.” “A kimeet lopate’ tungah guah bangin Amah zu suk ding hi” (Hosea 14:5; Phatna La 72:6). Amah nuntakna tui hi-
39
Huih in leitung pumpi a tuam khit mah bangin, Pasian in A Tapa a hong piakna ah, hehpihna thupha-huih tawh leitung buppi a tuam a hihi. Khristu Jesu sungah a tun cing nupi leh papi a suah dong uh, tua hehpihna thupha-huih a diik mi khempeuh te nungta-in a khang ding uh hi.
A hoihna leh a et lawmna te, nitaang in a kicin sak theihna dingin paakte nitaang lamah a kihei mah bangin, eite’ tungah vantung khawvak hong taanga, ih zia ih tong te Khristu’a a suun dinga a hong khan theihna dingin Dikna Nitaang lamah ei zong ih kihei ding kisam hi.
Jesu in, “Keima sungah om un, tua hi leh note’ sungah kei ka om ding hi. Lenggui hiang in a guipi sungah a om kei leh ama thu-in gah a neih theih loh mah bangin, keima sungah na om kei uh leh note in zong bang mah na hih thei kei ding uh hi ….Kei lo-in note in bang mah na (69) hih thei kei ding uh hi,” a cih ciangin hih thu mah a hong hilh a hihi (Johan 15:4,5). A hiang in khanna leh gahna a neih theihna dingin a kungpi a belh mah bangin, nang zong nuntak siangtho na neih theihna dingin Khristu na belh a kul a hihi. Amah tawh lo-in nuntakna na nei kei hi. Mawh zolna na dona ding a hi-a, hehpihna leh sianthona sungah na khanna ding a hi zongin, thahatna na nei kei hi. Ama sungah na om leh na khang ding hi. Nuntakna Ama kiang pan la in; kung keu-in gah lo-in na om kei din ghi. Gunpi tui luang gei-a kisuan singkung tawh na kibang ding hi.
Mi tampi in khantohna pen amau kia-a sep dingin ngaihsun uh hi. Mawhna a mai sak dingin Khristu muang uh hi napi-in, tu-in amau’ hanciamna tawh a hoih gamtat ding hong sawm uh hi. Tua banga a hanciam uh hangin piang zo lo ding hi. Jesu in, “Kei lo-in bang mah na hih zo kei ding uh hi,” ci hi. Hehpihna sungah ih khanna, ih lungdamna, ih kimanna, - cih te khempeuh Khristu tawh ih kipawlna pan bekin piang hi. Amah tawh ni sim nai sima kikholhna, - Ama sunga omna bek mah tawh hehpihna sungah a khang to ding ih hihi. Amah pen ih upna a hong mapat sak bek hi lo-in, a hong mahial sak ding Pa zong hi lai hi. A masa bel, a nunung bel leh a tawntung pen Khristu a hihi. Ih masuan a kipat ciilna leh a tawpna bek ah Amah hong om ding hi lo-in, ih masuan khempeuh ah hong om ding a hihi. David in, “A tawntungin ka masuan ah Topa ka om sak hi; ka tak lamah Amah om a hih manin, kei ka liing kei ding hi,” ci hi (Phatna La 16:8).
40
“Khristu’ sungah bang cih om theih ding ka hi hiam?” ci-a na lung a kham leh, Amah na saan ciil lai-a na hih bang mahin hih in. “Topa a hi Khristu Jesu na saan uh mah bangin, Ama sungah nungta un.” “Midik in upna tawh a nungta ding hi” (Kolosa 2:6; Hebrai 10:38). Ama a a hi khin ding, Amah bia-a a thu a mang dingin, Pasian’ tungah nang mahmah kipia-in, na Honpa dingin Khristu na saang hi. Nang leh nang na mawhnate kimai sakin, na lungtang na kheek (70) thei kei hi; a hi zongin Pasian’ tungah na kipiak ciangin, Khristu hangin Amah in tua te khempeuh hong hih sak hi, ci-in na um hi. Upna tawh Khristu’a na hihi; upna tawh Ama sungah na khang to ding hi – hih pen piakna leh laakna a hihi. Na lungtang, na utna, na sepna – a vekpi-in Amah na pia ding hi, - Ama hong sawl khempeuh a mang dingin Ama tungah na kipia ding hi; thupha khempeuh a kicinna a hi Khristu, na lung sungah a hong om ding, na hatna a hi ding, na dikna a hi ding leh, na tawntung huh pa a hi dingin, - a vekpi-in na la ding hi, - thuman zawhna a hong pia dingin na la ding hi.
Zingsang tungin Pasian’ tungah kipia in; hih pen na nasep a masa bel hi sak in. Hih bangin thu ngen in: “Topa aw, Nang’a hong hi khin sak in. Na khe phung ah ka ngimna khempeuh kong koih hi. Na nasepna sungah tu ni hong zangh in. Kei tawh hong om in la, ka nasep khempeuh Nang’ sungah kisem ta hen.” Hih pen ni sim vaipi a hihi. Zingsang simin tua ni’a dingin Pasian’ tungah ki-pa in. Na ngimna khempeuh a kisep khiat zawhna ding, a hih kei leh, Ama deihna a hih zawk leh zong sep loha a om zawkna dingin Amah ap in. Hih bangin ni simin Pasian’ khut sungah na nuntakna na pia dinga, hih bang mahin na nuntakna zong Khristu’ nuntakna tawh a kisuun zaw sem dingin hong kizuun ding hi.
Khristu’ sunga nuntakna pen tawldamna a hihi. A lungdam banga omna mawk bek hi lo-in, lung muang taka omna a hihi. Na lametna nang’ sungah om lo-in, Khristu’ sungah om zaw hi. Nang’ thaneemna pen Ama hatna tawh kipawlin, nang’ haina pen Ama ciimna tawh, nang’ zawngkhalna pen Ama thuak zawh hatna tawh kipawl hi. Na lungsim nangma tung bekbek ah a kingak lohna dingin, nang leh nang ki-en kei in la, Khristu en zaw in. Ama hong itna, Ama zia leh tong a hoihna leh a kicinna bekbek mah ngaihsutin nei in. Khristu in Ama ang sung a nialna, Khristu a kiniam khiatna, Khristu a sianthona le a hoihna, a kidem zo lo Khristu’ hong itna, (71) - cih te pen kha-i lung ngaihngaih ding thute a hihi. Amah itna, Amah ciinna, Ama tung beka kingakna, cihte tawh Amah a suun dinga a kikheel ding na hihi.
Jesu in, “Keima sungah om un,” ci hi. Hih kammal sungah tawldamna, kipna leh khamuanna thu om hi. “Ka kiangh hong pai un,…tawldamna ka hong pia ding hi,” ci-in hong
41
sam lai hi (Matthai 11:28). “Topa’ sungah tawlnga un la, Amah ngak hithiat un,” cih la phuak siam pa’ kammal ah zong hih thu hong kilang hi (Phatna La 37:7). Isaiah in zong, “Om hithiatna leh khamuanna sungah na hatna uh om ding hi,” hong ci hi (Isaiah 30:15). Hih tawldamna pen mawk omna tawh a kingah hi lo hi; bang hang hiam cih leh Honpa in tawldamna a hong khapna sungah, “Keima hakkol kisuan un;…tua hi leh tawldamna na ngah ding uh hi,” cih nasep ding sawlna zong kihel hi (Matthai 11:29). Khristu’ tunga a tawl nga hithiat lungtang pen, Ama a ding nasepna ah zong kuhkalin thanuam bel zel ding hi.
Lungsim in ang sung bek a ngaihsut ciangin, hatna leh nuntakna bulpi a hi Khristu tawh kigamla hi. Honpa’ kiang pan ih lungsim kipeel khia-a, tua banga Khristu tawh ih kha kipawla a kikholh theih lohna ding pen, a tawntunga Satan’ hanciamna a hihi. Leitung gualnopnate, nuntak lung hihmawhna, lungkhamna leh dahna te, mihingte’ khialhnate, a hih lei leh, nangma khialhna leh kicin lohnate, - hih te khat peuh a hih kei leh, a vekpi-in zangin na lungsim hong hei khia ding hi. Ama khemnate tawh lam khial kha kei in. Pasian’a dinga nungta nuama a thumaan mi tampi te, amau’ khialhna leh thaneemna te bekbek a ngaihsun dingin Satan in zol a hih manin, tua bangin amaute Khristu tawh kikhen sakin, zawhna zong ngah thei zel hi. Eite in ang (72) sung bek ngaihsuna, gupna ih ngah ding leh ih ngah loh ding lung himawh giauguau sa-a ih om ding hi lo hi. Hih te in hatna Bulpi panin eite hong khen khia hi. Pasian’ tungah na kha ap cinten in la, Amah muang in. Jesu’ thu gen in la ngaihsun in. Ama sungah nangma ang sung thu bei sak in. Up lahna khempeuh paai khia in; na launate zong bei sak in. Sawltak Paulu tawh, “Ka nungta hi; a hi zongin kei ka hi kei-a, ka sungh Khristu a nungta a hihi; tu-a pumpi tawh ka nuntakna in, kei hong ita, kei’a dingin Amah mah hong kipia Pasian’ Tapa ka upna tawh a nungta ka hihi,” ci khawm in (Galatia 2:20). Pasian’ sungah tawl nga in. Ama tunga na piak khempeuh Ama’n kem thei hi. Ama khut sungah nang mahmah na om nak leh, nang a hong it Amah hangin Amah in nang a gual zo bel hong suak sak ding hi.
Khristu in mihinig’ pian zia a hong laak ciangin, itna khau tawh mihingte, Amah mah tawh a hong hen khawm hi-a, mihing’ ut thu lo ngal tawh bang mah dang in tua khau a sutat zo ngei kei ding hi. Khristu’ kiang pana ei mahmah a kihem khia ding, - tua itna khau a sutat dingin, Satan in a tawntungin eite hong khem ding hi. To dang a teeldinga bang mah in a hong khem zawh lohna dingin, ih vil ding, ih hanciam ding leh, thu ih nget ding a kisapna hih mun a hihi; bang hang hiam cih leh ut bangbang ih teel thei hi. A hi zongin Khristu bek mah mit suan ni; tua hi leh Ama’n hong kem bit ding hi. Jesu en le’ng lau na’ng om lo hi. Ama khut sung panin bang
42
mah in eite hong sut khia zo lo ding hi. Mah et cintenna tawh, “Topa’ Kha in a vaangpi a hong taan sak mah bangin, eite in vangliatna khat pan vangliatna khat ah Ama lim bangin ih kikheel hi” (2 Korintu 3:18).
Nungzuipite’n zong hih bang mahin a it huai Honpa tawh kibatna a ngah uh a hihi. Amaute in Jesu’ kammalte a zak uh ciangin, Amah a kisap lam uh hong phawk uh hi. Amaute in zongin, mu-in, A nung zui uh hi. Amah tawh inn sung khawng, ankuang gei khawng, (73) gamdaihna mun khawng leh lo sung khawng ah om khawm uh hi. Sang naupangte leh siapa bangin amaute om khawm uha, Ama kam pana thumaan thute ni simin saang uh hi. Nasemte in a sep ding uh a theihna dingin a pu uh a et uh mah bangin amaute in Jesu en uh hi. Tua nungzuite zong “eite mah banga mi mawkmawk” mah hi lel uh hi (Jakob 5;17). Mawhna tawh kidona a hi gal do ding mah nei uh hi. Nuntak siangtho a neihna dingun amaute zong hehpihna mah kisam veve uh hi.
Honpa’ va a la bel khat a hih hangin nungzui Johan nangawn zong, a it huai a zia a tong te a pian pih hi tuan lo hi. Ama ang sung ding bek ngaihsuna min phat a ut mahmah khat a hih bek tham lo-in, thuakna a neih ciangin a lung tom a heh baih khat a hihi. A hi zongin Pasian’ zia leh tong ama kiangah a hong kilat ciangin, ama ginat lohna hong kimu-in hong kiniam khiat hi. Pasian’ Tapa’ ni sim nuntakna sunga a muh hatna leh thuak zawhna, vangliatna leh thuneemna, thupina leh kiniam khiatna cih te, deihna leh pahtakna ama lung sung hong dim hi. Ama ang sung mangngilha a Topa itna bek a hong neih dongin, ni simin ama lungsim Khristu lamah kikai tawntung hi. Am lung tomna leh heh baihna te, Khristu’ vangliatna nuai hong tung hi. Kha Siangtho’ vangliatna in ama lungtang a thakin hong bawl hi. Khristu itna in hihzawhna nei-a, zia leh tong kikheelna piang sak hi. Hih pen Jesu tawh kipawlna hang a hihi. Lung sungah Khristu hong om ciangin, pian zia buppi hong kikheel hi. Khristu’ Kha, hong itna, cih te in lungtang nip sakin, kha hong thuzawhin, Pasian leh vantung lam lunggulhna hong khang sak hi.
Khristu vantung a kah toh ciangin, Ama om pih laina A nungzuite in phawk thei uh hi. Itna leh khawvak tawh kidimin Amah ma’n a om pih a hihi. Amaute tawh lam a pai khawm, (74) thu a gen khawm, amau’ lung sunga lametna leh hehnepna thu a gen Honpa Jesu, A kam panin lungnopna thug en kawmkawm sa-in, amaute’ kiang pain vantung ah kila to-a, vantung mite in Amah a ton pih kawmkawmin, “En un, leitung hun a bei dongin, note tawh kong om khawm ding hi,” cih awging amaute’ kiang dong kiza suk hi. (Matthai 28:20). Mihing lim mah pua-in vantung kah to hi. Pasian’ tokhom mai-ah Amah oma, amau’ Lawmpa leh Honpa mah hi lai a
43
hih lam; Ama khualnate zong kikheel lo a hih lam; gimna a thuak mihing maha kibulh lai a hih lam amaute in thei uh hi. Mihing a tat khiatna dinga a piak khiat zah phawkna dingin, a liam sa Ama khut leh khe te lakin, Pasian’ mai-ah Ama sisan manpha, thupha tawina-in va lui hi.
Amaute’a ding mun a bawl khol dingin vantung ah Amah a pai a hihna leh, Amah ong pai kika amaute Ama kiangah hong la ding a hihna amaute in thei uh hi.
Topa vantung a kah khit nungsang amaute a kikhop uh ciangin, amaute in Jesu’ min tawh Pa’ kiangah a deihnate uh nget ding lawp uh hi. Zahtakna tawh thu ngenin kuun uha, “Ka min tawh Pa’ kiangah na nget peuhpeuh uh, Pa in note a hong pia ding hi. Tu ciang dong ka min tawh note in bang mah na ngen nai kei uh hi. Na lungdamna uh a kicinna dingin ngen un; na ngah ding uh hi,” cih kamciam paulam uh hi (Johan 16:23,24). “Sihna a thuak tham lo-in sihna panin tho kika, Pasian’ tak lamah tu-in eite’a ding thuumna a hong bawl sak pa in Khristu a hihi,” ci-in nakpi-a panna tawh a upna khut uh a saang zaw semin laam to uh hi (Roma 8:34). “Note’ sungah hong om ding hi,” ci-a Jesu in a gen Hehnempa pen Pentekoh pawi-in amaute tawh om khawm hi. Tua tham lo-in Jesu in, “Kei ka pai khiat ding note’a dingin a hoih zaw ding hi. Bang (75) hang hiamcih leh kei pai khia kei leng Hehnempa note’ kiangah hong pai lo ding hi. Kei pai khia-in hi leng note’ kiangah Amah kong sawl ding hi,” ci hi (Johan14:17; 16:7). Tua huna kipanin Ama mite’ lung sungah a tawntungin Kha Siangtho panin Khristu a om ding a hihi. Amaute tawh a pumpi a om khop lai sangin tu-in amaute Amah tawh a om khopna uh kinai zaw ding hi. A sung uha om Khristu’ hihzawhna, itna leh khawvak te amaute’ tung panin taang khia-a, mite in amaute a et uh ciangin, “Lamdang sa-in, Jesu tawh amaute om khawm ngei a hih lam uh a phawk kik uh hi” (Sawltak 4:13).
A nungzuite’a dinga a hih bangbang tu ni-a A mite’a dingin zong Khristu hi nuam hi; tua a hih manin Ama kianga om nungzui tawm khat tawh thu a nget nunungna ah Jesu in, “Hih mite’a ding bekin thu kong ngen kei hi, amaute’ thugenna pana kei hong um ding mite’a dingin zong kong ngen hi,” ci hi (Johan 17:20).
Jesu in ei’a ding thu hong nget sak hi. Pa tawh Amah pum khat a hih mah bangin, eite zong Amah tawh pum khat ih hihna dingin thu ngen hi. Hih pen kipum khatna taktak a hihi. Honpa in Ama thu hong gena, “Tapa in ama thu-in bang mah a hih thei kei hi.” “Ka sunga a teeng Pa in a sem a hihi,” ci hi. (Johan 5:19; 14:10). Ih lung sungah Khristu a hong teen ciangin, “Ama deihna bangbang a sem nuam dingin,” ih sungah Ama’n na hong sem ding hi (Philippi 2:13). Ama sep bangin eite in ih sem ding hi. Ama lungsim bang ih kilang sak ding hi. Tua
44
bangin Amah itin Ama sungah om lehang, “Lutang a hi Khristu’a dingin na khempeuh ah ih khang to ding hi” (Ephesi 4:15).
(76)
JESUS, SAVIOUR, PILOT ME
Nuntak tuipi hual tungah,
Hong pi aw, Jesu Honpa;
Ka mai-ah tui kihual hi,
Lau huai suangte kiseel hi;
Lampi Nang hong vaan sak aw,
Jesu Honpa, hong pi aw.
Nu in a ta cingh sak thei,
Tuipi hual Nang dai sak thei; Tui hual in Na thu hong mang.
“Dai un,” ci-a Na sawlna; Lamdang tuipi-Ukpa aw,
Jesu Honpa, hong pi aw.
Tuipi gal ka nai ciangin, Kihtak huai tui kilok in,
Ka lungsim hong lau saka,
Tua ciang Nangma ang beelin, Nong cihna ka za ding maw?
“Nang kong pi hi, lau lo aw,”
-Edward Hopper
45
SEPNA LEH NUNTAKNA
Khawvannuai’a dingin Pasian in, nuntakna, khawvak leh lungdamna bulpi a hihi. Ni pana taang khia khawvak bangin, tuinak pana luang khia lui tuite bangin, A pian sak khempeuh te’ kiangah Ama kiang panin thupha luang khia hi. Mihing’ lung sung, Pasian’ nuntakna a omna mun peuhpeuh panin, mi dangte’ kiangah tua itna leh thupha luang khia ding hi.
A puuk sa mite tat khiatna leh dom tohna ah ih Honpa lungdam hi. Tua ding mahin Amah in A nuntakna pammaih sa lo-in, maizumna khual lo-in, singlamteh hong thuak hi. Tua mah bangin vantung mite in zong mi dang te’ nop sakna ding na sem tawntung uh hi. Tua pen amau’ lungdamna a hihi. Zia leh tong leh dinmuh ah ginatna khat zong a nei lo, a cimawh mite’a dinga na sep sakna pen ang sung khual lungtang te in za neuna bangin ngaihsun uh a hih hangin, tua pen mah mawh nei lo vantung mite’ nasep a hihi. Ang sung khual lo itna a hi Khristu’ lungsim pen vantung teng a kidim lungsim hi-a, vantung nop sakna laigil a hihi. Hih pen Khristu’ nungzuite in a neih ding uh lungsim, a hih ding uh nasep a hihi.
Khristu’ hong itna ih lung sungah a kidim ciangin, paak namtui bangin kibilh cip thei lo hi. Ih kituah khak pih mi khempeuh in a gim namtui hong za ciat ding uh hi. Lung sunga om Khristu’ lungsim zong, na khempeuh a hing sak ding leh, a sia ding mite nuntakna tui a duh sak dinga a phul khia, sehnel gama ciktui tawh kibang hi.
Khristu in mihingte’ nop tuamna ding leh khan tohna ding na a sep mah bangin, Ama sep bang sepna tawh Ama’ itna hong kilang khia ding hi. Vantunga om ih Pa in a kep sinhing (78)khempeuh itna, hehpihna leh khualna zong hong nei lai ding hi.
Leitunga Honpa’ nuntakna pen Ama nop sak bang beka om hilhialna hi lo hi. A mangthang mite a hot khiatna dingin gim leh tawl zong don lo - in nakpi – in hanciamin sem cinten hi. Gan an kuang panin Kalvari dong ang sung nialna lampi tawnin, a haksa nasepte, gimpi-a khualzinate, tha bei-a donna leh bawlnate pelh ding hanciam lo hi. Amah in, “A maang dinga Mihing’ Tapa hong pai a hi kei-a, na a sem ding, mi tampi tatna dinga a nuntakna a pia dinga hong pai ahi zaw hi,” ci hi (Matthai 20:28). Hih pen Ama nuntakna-i ngimna bulpi khat a hihi. Thu dang khempeuh a hih leh thu nautang hi lel hi. Pasian’ deihna banbang sema, tua na sep zawh ding pen Ama an leh tui a hihi. Ama nasepna ah ang sung leh ang sung khualna om lo hi.
46
Khristu in sihna a thuak lawh mi dang te in zong vantung thupha a ngah theihna dingun, Ama hehpihna a tang sa mite in kipiak khiatna khat teitei neih uh hi. Leitung ah a om manun phat tuamna a pian sak theihna dingun a hih theih zahun sem ding uh hi. Hih bang lungsim zong a kikheel taktak mi a kitheih khiatna a hihi. Mi khat peuh Khristu’ kiang hong tun ciangin, Amah a lawm pha bel a hih lam, mi dang te’ kiangah hong gen nuam pah hi; hot khiatna leh sianthona a ngah sak thumaan pen a lung sungah bilh cip thei nawn lo hi. Khristu’ dikna ih silha, Ama Kha Siangtho tawh ih kidim tak ciangin, ih mawk om thei nawn kei ding hi. Topa a hoihna ciama ih hih theih khit ciangin, gen khiat ding ih nei hamtang hi. Philip in Honpa a muh lai-a a hih mah bangin, Ama kiangah mi dang ih pai pih ding hi. Khristu a ngaih bannate leh a hong tung (79)ding leitung thak thu ih gen thanuam ding hi. Jesu’ tot sa lampi tot nopna lungsim nakpi-in hong om ding hi. Ih kim ih pama mite in, “Leitung mite’ mawhna a la khia Pasian’ Tuuno,” a et theihna ding uh deih sakna nasia takin hong om ding hi (Johan 1:29).
Mi dang te’ nop tuamna ding ihhanciamna pen eima tung hong tung kik ding hi. Tat khiat nasepna sunga Pasian in eite hong kihel sakna zong a deihna hi mah a hihi. Amah in mite’ tungah Pasian’ pian zia puak theihna thupha hong pia-a, tua mah bangin mite in mi dang te’ tungah tua thuphate a puak sawn ding ih hihi. Hih in Pasian in mihingte’ tunga a piak theih pahtawina sang bel leh lung damna lian bel a hihi. Hih bang itna nasepna sunga a kihel mite pen amauute a Piangsakpa tawh a kinai belin hong om hi.
Lungdam thu puak khiatna leh itna nasepna khempeuh Pasian in vantung mite sawl thei hi. Ama deihna a sep khiat theihna ding na dang khat peuh zong zang thei lai hi. A hi zongin ang sung khual lo-a nasepna pana a piang thuphate, lung damnate leh, kha lam khan tohnate eite in ih ngah theihna dingin, Amah mah tawh a hi zongin, Khristu leh vantung mite tawh a hi zongin, nasem-khawmte a hi dingin, itna lianpi tawh Pasian in eite hong teel hi.
Khristu bangin gimnate ih thuak ciangin, Amah bangin thukhualna kinei thei hi. Mi dang te’ phat tuamna dinga kipiak khiatna khempeuh in, a pia mi’ lungsungah citna thahat saka, “ama zawna hangin note in na hauh theihna dingun, hau napi-a note’ hang maha mizawngh a hong suak pa,” a hi leitung Tanpa tawh hong kinai zaw sak hi (2 Korintu 8:9). Pasian in eite hong (80) pian sakna ah a ngimna, hih bangin ih kicin sak ciang bek mahin nuntakna pen ei’a-in thupha hong hi ding hi.
Khristu’ geelna banga nungzuite’ sep ding te sema, Ama a dinga kha na ngah leh, siamna a kicing zaw leh Pasian’ thu lamah theihna a lian zaw na kisap lam na phawk dinga, dikna zong
47
an leh tui bangin na duh ding hi. Pasian’ kiangah na thuum dinga, na upna zong hong thakhauin, na kha in zong hot khiatna tuikhuk panin tui hong dawn ding hi. Hong kido bawlna leh zia-etna te in Lai Siangtho simna leh thungetna hong hahkat sak ding hi. Hehpihna leh Khristu theih telna ah khang to-in, siamna zong na hau ding hi.
Citna leh siamna tawh mi dang te’a ding na sep sakna in zia leh tong a kip a kho leh Khristu banga it huaina hong guana, tua bang zia leh tong a nei te’ tungah lungnopna leh lungdamna hong tung hi. A thupi zaw nate lunggulhna hong om hi. Thadahna leh huaihamna zong hong om nawn lo hi. Hih banga Khristian gamtat hoih a nei te khang to-in, Pasian’ na a sem dingin hong thahat ding uh hi. Amaute in kha lam thu theih tel zawkna leh a kip a lian zaw upna hong nei ding uha, thungetna ah zong vaang hong nei zaw ding uh hi. Pasian’ Kha in amaute’ lungsim ah na semin, Pasian’ deihna tawh kituak ngaihsutna a siangtho te hong nei ding uh hi. Mi dang te’ phat tuamna dinga ang sung khual lo-a hanciama na a sem te in amau’ kihot khiatna ding na a sem taktak a hihi.
Hehpihna ah khan tohna ding lampi khat bek a om pen, Khristu in eite tunga a hong suat
– ei’ huh ding a kisam mite’ tunga nop tuamna a hi dinga ih siamna zah siit lo-a ih hanciamna a hi – nasep pen mah lawp taka sepna a hihi. Hehpihna pana hong pai thuphate saana tawh Khristian nuntak kip sak ding hanciama, Khristu’a ding bang mah a sem lo te in, bang mah sem lo-a an nekna tawh nuntak a sawm a hihi. Kha lam thu ah hi ta leh leitung thu ah hi ta leh (81)hih banga omna in kiam sukna leh siatna hi tawntung hi. A thagui a thatang a zang khia nuam lo mi in, a sawt lo-in tua te hong zang thei nawn lo ding hi. Tua mah bangin Pasian in a piak a siamna uh a zang khia nuam lo Khristiante, Khristu’ sungah khang to lo bek tham lo-in, a neih sa hatna nangawn taan lai ding uh hi.
Khristu’ pawlpi pen mite hot khiatna dinga Pasian’ seh sa pazang a hihi. Leitung khempeuh ah lungdam thu va puak ding pen pawlpi’ nasep a hihi. Tua pen Khristian khempeuh te’ masuan hi pah hi. A kuamah peuh in ih siamna zah leh ih hih theih tawpin, Honpa’ hong sawlna ih sep ding a hihi. Eite’ tunga hong kilang Khristu hong itna in, Amah a thei nai lo khempeuh te’ tungah eite leiba nei hong suak sak hi. Pasian in khawvak hong pia-a, tua pen ei’a ding bek hi lo-in, mi dang te’ tungah ih taan sak sawn ding a hihi.
Khristu’ nungzuite in a masuan uh phawk uh hi leh, tu ni-a lawki gam sunga lungdam thu a tang ko mi khat a omna mun ah a tula simin om ding hi. Hih nasepna sungah pumpi tawh a kihel thei lo te in zong, a neihsate uh, a thukhualna te uh leh, a thungetnate uh tawh tua nasepna
48
pan pih ding uh hi. Khristian gamte ah zong kha ngahna ding nasepna nasia takin hong kisem zaw ding hi.
Eite in Khristu’a ding na ih sep theihna dingin, sep ding a om nak leh ih innkuan sung nangawn zong nusiat kul lo-a, lawki gam zong va pai kul tuan lo hi. Ih innkuan sung, ih pawlpi sung, ih kikholhpihte’ lak leh, ih nasep-pihte’ lakah zong kisem thei hi.
Nazaret khua khut siam pa’ sai-a lungduai taka nasepna tawh Honpa in a leitung nuntak hun a tam zaw hong zang hi. Kuama phawk khak loh leh kuama pahtawi lohin lo kho te leh (82)nasemte tawh ma a pan khopna ah nuntakna Topa pen vantung mite in om pih hi. Topa in cinate a dam sak lai, Galilee tuihualte’ tunga lam a pai lai te mah bangin, tua banga a thu neu zaw nate a sepna ah zong thumaan takin sem veve hi. Tua a hih manin nasep thupi bel leh panmun niam bel ah zong Jesu tawh na kisem khawm thei-a, vai kikuan khawm thei hi.
Paulu in, “Mi khempeuh, hong kisap lai taka na om zia bang ciat mahun Pasian tawh om pai suak un,” ci hi (1 Korintu 7:24). Nasem mi in ama nasepna khat peuhpeuh ah citak taka a sepna tawh a Topa minthang sak thei hi. Amah Khristu nungzui taktak a hih nak leh a nasepna khempeuh ah a biakna zong keng dinga; mite’ kiang ah Khristu’ lungsim kilang sak ding hi. Set tawh nasemte zong, Galilee mual kawm tenga nuntak thupi lo laka na a sem Pa’a dingin a citak, a muan huai pazang hi thei veve hi. Tua mah bangin Khristu’ min a lo khempeuh in zong, mi dang te in ama sepna pha te mu-a, amaute a Piangsakpa leh Tankhiapa a pahtawi theihna dingun a sep ciat ding uh a hihi.
Khristu’a ding na sepna dingin, mi dang te in siamna leh phatna lian pipi nei-a, ko bang mah nei lo hi ung, ci-in mi tampi in paulap zong thei uh hi. Siamna a nei te bek mah in amau’ siamnate, Pasian’ na sepna dinga a zat ding uh hi, cih ngaihsutna hong om hi. A kipaakta mi kim khat te’ tung bek ah siamna kipia-a, a ding te a hih leh nasem ding leh thaman sang dingin zong kicial vet lo hi, cih bang lamin mi tampi in seh thei uh hi. A hi zongin gentehna sungah hih bang lamin hong kigen lo hi. Innteekpa in a nasem te samin, mi khempeuh a nasep ding ciat uh guan hi.
‘Topa’ nasem mah bangin,” ih nuntak nasep thupi lo bel te zong itna lungsim tawh (83) kisem thei hi (Kolosa 3:23). Lungtang sungah Pasian itna a om nak leh nuntakna ah zong hong kilang khia ding hi. Khristu’ namtuina ih kimkot teng kizelin, ih huzaap in mi dang te dom to-in, nuam tuam sak ding hi.
49
Pasian’ a ding na sem dinga na kuan khiat ma-in, ham phatna liana hi zongin, siamna tangtuam a hi zong in, na ngah dong na ngak ding hi lo hi. Mite in nang hong koi ci muh ding cih zong ngaihsut phot tadih ding hi lo hi. Na ni sim nuntakna pen na upna tawh kizui-a a siangtho leh a takpi a hih naka, amau’ phat tuamna ding a deih sak takpi na hih lam mi dang te in a hong muan nak uh leh na hanciamnate a mawkna suak lo ding hi.
Jesu’ nungzuite laka a thupi lo bel leh a zawng bel te zong mi dang te’ a dingin thupha hi thei veve hi. Phat tuamna khat peuh a bawl a hih lam uh amaute kiphawk kha khol lo ding uh hi; a hi zongin amau’ phawk khak loh huzaapte pan mahin, tui bangin thupha a zai zaw leh a thuk zaw-in luang khia-a, a phat tuamnate pen a nunung thaman saanna ni mateng amaute in thei kha khol lo ding uh hi. Nasep thupi a sem a hih lam uh amaute in phawk khol lo uh hi. Lawh cing maw, lawh cing lo cih lung hihmawhna amau nei se lo uh hi. Pasian’ vai hawmna banga amau’ nasep ciat thumaan takin sema, mai a nawt ding uh hi bek hi; tua hi leh amau’ nuntakna zong a mawkna suak lo veve hi. Amaute’ kha zong Khristu tawh a kibat dongun khang khang ding hi; a khan sung uh Pasian tawh nasemkhawmte hi uha, a thupi zaw nasep a sem ding leh, hong tunglai ding nuntakna ah lung damna lianpi a ngah dinga a kilawmte hi uh hi.
50
NEARER, MY GOD, TO THEE
Nang tawh nai zaw nuam ing,
Ka Pasian aw!
Singlamteh thuak ta leng,
Hong dom to aw.
Thuak hang ka sasa ding:
Nang tawh nai zaw nuam ing,
Nang tawh nai zaw nuam ing,
Ka Pasian aw.
A vak thap mi bangin,
Ni tum ta-a,
Khua miala suangtum bek,
Ka lukham hang;
Ka mang hong nai nuam ing:
Nang tawh nai zaw nuam ing,
Nang tawh nai zaw nuam ing,
Ka Pasian aw.
Nangma min phatna tawh, Ka khanglo ding,
Ka dahna teng Pasian, Phatna’n nei ning:
Tua bangin dahna hang,
Nang tawh kinai zaw na’ng, Nang tawh kinai zaw na’ng,
Ka Pasian aw.
-Sarah F. Adams
51
PASIAN THEIH TELNA
Eite’ kiangah Amah hong kihil theihna ding leh, amah tawh eite ih kikholh theihna dingin, lam tampi tak Pasian in zong hi. Nate in zong tat sat lo-in ih lungsim ah thu hong gen hi. A kihong lungtang in, Pasian’ khutma pana hong kilang Ama hong itna leh vangliatna te phawk ding hi. Thu a ngai bil in, nate pana Pasian’ ho pihnate za-in thei thei hi. Gamlakte, singkungte, paakte, meiikaite, guahzute, tuiluangte, ni kha aksite in ih lung sung ah thu genin, amaute khempeuh a bawl Pa tawh a kimeel theih dingin eite hong sam hi.
Hong Honpa in, nate panin thu manpha tampi hong hilh hi. Mihing’ nuntak buaina leh haksatna sung nangawn ah ih lungsim in Ama thute a phawk zel theihna dingin, singkungte, vasate, kuam sunga paakte, mualte, bualte, ni, kha leh aksite leh, ih ni sim nuntakna sunga thu piang tuamtuam te pen a vekpi-in thumaan tawh kizom gai hi.
A tate in Ama nasepte paakta-a, ih leitung innte zong a hong zep sakna a et lawm nono te ah ih lung kim ding Pasian’ in deih hi. Amah in a etlawmte paakta-a, pua thama a deih huai na dang khempeuh sangin zia leh tong a et lawmnate paakta zaw lai hi; paakte’ et lawmna a hi sianthona leh deih huaina ih neih ding Ama’n hong deih hi.
Eite in ih ngaih nop nak leh, Pasian’ pian sak nate in thumanna leh nuamna thuphate hong hilh ding hi. Van kawhawma sul leh khap nei keei lo-a kum tawn kha tawna amau’ (86)lampi ciat tawna a paipai aksite-a kipan a neu bel lei vui them neng dongin, nate in Piangsakpa’ thu mang uh hi. Pasian in, a pian sak na khempeuh te donin khoi hi. A zai mahmah kawhawmpi sung tenga a om, sim zawh loh leitungte a len pa in, lung nuam taka la a sa kiaukiau kawlgitnote zong tua hun sung mahin donin khoi hi. Mite in thu a nget lai tak mah bangin, a nasepna uah a kuan khiat uh ciangin zong; zana a lup uh ciang leh, zingsanga a thawh uh ciangin zong; mi hau pa in a innpi sungah annek pawi a bawl ciang leh, mi zawng pa in a tate tawh an kuang tawmno khat a um khop ciangin zong, vantunga a om Pa Pasian in lim takin vil gige hi. Pasian’ phawk khak loha luang khia khitui om lo hi. Ama theih khak loha mai taina zong om lo hi.
Eite in hih thu ih up takpi leh, a kul lo pi-a lung khamna khempeuh hong bei ding hi. Ih nuntakna zong tu-a banga lung kiatna tawh a kidim hi lo ding hi; lian ta leh neu ta leh na khempeuh pen, lung hihmawh huai tampi phamawh a sa lo, tua te van gika a nei lo Pasian’ khut
52
sungah ih koih dinghi. Tua hi leh mi tampi in a ngah khak loh uh kha tawl damna eite’n ih ngah ding hi.
Na lungsim ah leitung a etlawmna na phawk ciangin, a hong tung ding leitung thak ngaihsun leuleu in. Tua leitung ah mawhna neng kha zong om lo dinga, sihna zong om lo ding hi; nate in sam siatna meel neu kha zong pua lo ding uh hi. Gupna a ngah mite’ inn ding zong na lungsim ah geel in. Lungsima na geel theih zah sanga a hoih zaw tham pek ding a hih lam zong phawk in. Nate’ sunga Pasian’ hong piak thupha a tuamtuam te sung panin eite in, A vang- (87) lian tawm kha a mu milmial bek ih hihi. “Pasian in amah a itte’a dinga a bawl sak nate, mit in a mu ngei kei-a, bil in lah a za ngei kei-a, mihing’ lung sungah zong a lut kei hi,” ci-in kigelh hi (1 Korintu 2:9).
La phuak siam te leh nate’ thu a kan te in, thu tampi mah gen thei uh hi. Khristiante in a hih leh, leitung a etlawmna paakta-in nuam sa mahmah uh hi. Bang hang hiam cih leh, amaute in a Pa uh’ khutma a hih lam thei-in, paak leh, sawl bawk leh, singkungte panin Ama itna mu uh hi. Pasian in mihing a hong itna a hong lahna hi, ci-a a ngaihsun te lo buang in, mual leh guam, gun leh tuipi te a om pen pahtakna taktak nei lo uh hi.
Pasian in, ama nasepnate panin a hi zongin, lung sim sunga Ama Kha in na a sepna panin a hi zongin, eite hong ho pih hi. Eima om zia leh ih kim ih pam om zia te panin a hi zongin, ih kim kota ni sima thu piang te panin a hi zongin, ih lungsim in tua te a khen tel nop nak leh, thu manpha tampi kimu thei hi. Pasian’ nasepnate ngaihsunin la phuak siam pa in, “Leitung pen Topa’ hoihna tawh kidim hi.” “Ciimna a nei te in hih thute ngaihsunin, Topa’ hong itna thu a thei ding uh hi,” ci hi (Phatna La 33:5; 107:43).
Pasian in Lai Siangtho panin eite hong ho pih hi. Tua sungah Ama zia leh tong, mite tawh hong kizopna leh, tat khiatna nasep lianpi, a kician zawin kimu thei hi. Tang lai-a tulpite, kamsangte leh mi siangtho te’ thu, a kicingin hong lak hi. Amaute zong “eite mah banga mihing mawkmawk mah hi lel uh hi (Jakob 5:17). Eite’ thuak ngei lung kiatnate bangmah pana amaute zong a kitom khiat dan uh leh, eite mah bangin zia-etna sungah amaute zong tuuk uha, a hi zongin hanciam kika Pasian’ hehpihna tawh zawhna a ngah dante uh ih mu thei hi; hih thute (88)ih muh ciangin, dikna ih ngahna dinga ih hanciamna ah eite tha hong ngah sak hi. Amaute’ tungah thu piangte, nuam a sak pih uh khuavak leh, itna leh thuphate, amaute’ tunga kipia hehpihna tawh na a sepnate uh ih sim ciangin, amaute a han thawn kha in eite’ lung sungah zong,
53
amaute bat nopna mei siangtho hong tawh kuangin, amaute banga Pasian tawh pai khawm nopna a hi – amau’ zia leh tong bangbang hong deih sak hi.
Thukham Lui thu a genna ah Jesu in, “Tua te in keima thu a gen uh a hihi,” a cih ciangin, tua in Thukhun Thak zong huam pha saan lai hi (Johan 5:39). Tua te in nuntak tawntungna ih lametna mungpi a hi Tanpa’ thu a gen a hihi. Lai Siangtho buppi in Khristu’ thu gen hi. “Amah lo-a a kipiang sak na khat beek” om lo a hih mah bangin, pian sakna thu a kigelh ciilna-a kipan, “En un, a manlangin ka hong pai ding hi,” cih kam khupna dongin, eite in Ama nasepna thute sima, Ama awnging a ngai ih hihi (Johan 1:3; Lahkhiatna 22:12). Topa tawh na kimeel theih nop leh Lai Siangtho sim in.
Na lung sung khempeuh ah Pasian’ kammalte dim sak in. Tua te in nuntakna tui hi-a, na dang taak hong pha sak ding hi. Vantung pana hong pai nuntakna an zong hi lai hi. Jesu in, “Note in Mihing Tapa’ sa na nek kei uha, A sisan na dawn kei uh leh, na sung uah nuntakna na nei kei ding uh hi,” ci hi. “Note’ kiangah ka hong gen kammalte in kha leh nuntakna a hi uh hi,” ci-in Ama thu na tel gen lai hi (Johan 6:53, 63). Ih pumpi pen ih nek ih dawn te panin khang hi; ih pumpi tunga a piang mah bangin kha lam thu ah zong piang hi; ih kha lam pian zia a hoih sak ding leh a hat sak ding pen, ngaihsut bela ih neih thu tawh hong kisai hi.
Tat khiatna nasep pen vantung mite in a et nop bel khat a hihi; tua thu tat khiat mite in a kum kivei a tawntunga a sin ding uh leh la-a a sak ding uh a hihi. Tu-in zong limtak a (89)ngaihsut ding leh sin dingin kilawm hi lo hiam? Jesu’ hong hehpihna leh itna te, eite’ tanga a hong kipiaknate, lim takin ngaihsut phat kik zel huai hi. Hong Tanpa leh hong thuumsakpa’ zia leh tong bekmah ngaihsuta ih neih ding kilawm hi. A mite a mawhna uh pan a hon khia dinga hong pai pa’ hong paina thu ngaihsutsut huai hi. Hih bangin vantung thute ih lung ngaihngaih ciangin, ih upna leh itnate hong thahat zaw dinga, ih thungetnate zong Pasian’ mai-ah saan tham cing semsem ding hi; bang hang hiam cih leh tua te pen upna leh itna tawh kihel zaw sem ding hi. Tua te hong kidawk khia-in, hong thanop huai ding hi. Jesu muana a kip zaw leh, Ama tung tawna Pasian’ kiang a zuan khempeuh, mawh nei bel te donga a hon khia zo pa’ sungah ni sima nuntakna hong om zaw ding hi.
Honpa’ kicinnate ih lung ngaihngaih ciangin, Ama sianthona lim a bang dinga a bita kikheel nopna leh thak suah nopna ih nei ding hi. Pahtawina ih piak Pa tawh kibat ding, an leh tui banga lunggulhna hong om ding hi. Khristu ih ngaihsut semsem ciangin, mi dang te’ kiangah Ama thug en nuam semsemin, leitung mite’ kiangah Amah ih kilang sak nuam semsem ding hi.
54
Lai Siangtho pen mi pil te’a ding beka kigelhhi lo hi; mi nautangte’a ding zong a hihi. Gupna ngahna dinga kisam thumaante, sun kim lai banga a kitel dingin kibawl hi; Pasian’ deihna siang tak kilang napi-a amau’ ut thu a zui mite lo buang in, lampi khial lo-in, haih lo ding uh hi.
Mi khat peuh’ thugenna pen Lai Siangtho banga ih saan ding a hi kei-a, ei mahmah in Pasian’ kammalte ih sim ding a hihi. Emia ngaihsut ding pen mi dang te ih ngaihsut sak mawk leh, ihhatnate baai dinga, ih siamnate mawl ding hi. Lungsim in a ngaihsutsut dinga kilawm (90) thute, a ngaihsut lohna hangin a hatna kiamin, Pasian’ kammal’ deihna bulpite zong mat theihna hong nei nawn lo ding hi. Lungsim in, Lai Siangtho sunga om thute sul zuiha, mun khat leh mun khat sai kaka, kha lam thute kha lam thu mah tawh a sai kak ciangin, hong taan zau ding hi.
Lai Siangtho simna lo ngal bang mah dang in lungsim ngaihsutna thahat sak zo lo hi. Lai Siangtho sunga a taan zau thumaan thutakte zahin, ngaihsutnate a sang khai thei, lungsim hatna a khang sak thei, laibu dang om lo hi. Pasian’ thu a kisim ding zahin kisim hi leh, mite in lungsim taan zau nei-in, zia leh tong hoih nei-in, tu huna muh ding a haksa tupna a kip a kho nei ding uh hi.
A hi zongin nawhsa taka Lai Siangtho simna panin phat tuamna tam khol lo hi. Tua bangin Lai Siangtho buppi a kisim khit hangin, a hoihna kimu zo lo-in, a deihna bulpite zong kithei zo lo thei hi. Lungsim sungah a deihna a kitel mateng, mun khat sima, hot khiatna thu tawh a kizopna phawk khiatna pen, deihna a kician leh theihna siangtho om ngap lo pi-a khawk tampi sim zulzulna sangin manpha zaw hi. Na Lai Siangtho tawh om khawm in. Hun na ngah sialin sim in; na lungsim sungah ciamteh in. Lampi ah na pai kawm nangawnin gual khat bang simin ngaihsun in; tua bangin na lungsim sungah guang in.
Thungetna tawh sima lungsim tak tawh ngaihna a om kei leh ciimna kingah zo lo hi. Lai Siangtho mun kim khat te theih khialhna ding om het lo a hih hangin, et paka a deihna a kithei zo lo mun zong om thei hi. Lai Siangtho thu pen a Lai Siangtho mah tawh sai kak kul hi. Lim (91) takin kan tela thungetna tawh ngaihsut kul hi. Tua banga simna pen manpha mahmah hi. Lei sung sum a to pa in, lei nuai-a kiliah cip suang manpha te a muh khiat mah bangin, lung duai taka, suang manpha banga kiseel Pasian’ thu a kan khiat mi in, lim taka a zong lo mite’ muh khiat zawh loh a manpha bel thumaante hong mu khia ding hi. Kha Siangtho’ hu mop thute, lung sunga ngaihsutna in, nuntakna tuinak pana hong luang khia lui tui tawh kibang ding hi.
Thungetna lo tawh Lai Siangtho sim ding hi lo hi. A lai dalte ih lem ma-in Kha Siangtho’ makaihna ih ngen phot dinga, hong kipia ding hi. A kiangah Nanthanel a hong pai ciangin Jesu
55
in, “Khialhna a nei lo Isreal mi taktak hi,” ci hi. Nathanel in, “Cika kei hong thei na hiam?” a cih ciangin Jesu in, “Philip in a hong sap ma, thei kung nuai-a na om lai-in kong thei zo hi,” ci hi (Johan 1: 47, 48). Thumaan bang hiam cih ih theih theihna dingin, Ama kiangah khawvak ih nget nak leh, ih thungetna munbute nangawn ah zong Jesu in eite hong mu ding hi. Lungsim kiniam khiata Pasian’ makaihna a zong mite tawh khawvakna vantung pana vantung mite om khawm ding hi.
Kha Siangtho in Honopa pahtawi-in minthang sak hi. Khristu leh Ama dikna siangtho lah khiat ding, Ama tung tawna ih ngah hot khiatna lianpi lah khiat ding pen Ama nasep a hihi. Jesu in, “Keima kiang panin amah in la-in note’ kiangah a hong lak din ghi,” ci hi (Johan 16:14).
Thumaan Kha Siangtho bek mah in, Pasian’ thumaan siang takin hong hilh thei hi. Pasian in, mihingte’ taanga a si dinga A Tapa hong piakna leh, mihingte’ Sia ding leh makai dinga A Kha a hong sawlna panin bang zahta-in mihingte hong khual hiam?
56
WHAT A FRIEND WE HAVE IN JESUS
Ih mawhna leh ih dahna teng,
A pua ding Jesu ih Lawm;
Pasian’ kiangah, ih sapna teng,
Thuum theih na’ng thupha a om!
Lung nopna tampi ih taana,
Thuak loh ding pi ih thuak hi;
Na khempeuh te Pasian’ kiangah,
Thuumin ih koh loh hang hi!
Zia-et bawl siat a hi zongin,
Lung khamna khat peuh om maw?
Cik mah ciang lung kia ngei lo-in,
Topa’ kiangah ko in aw!
Dah teng thuak pih nuam Jesu bang,
Lawm maan dang mu zo ding maw?
Jesu’n theih khin ih sap bangbang,
Ama kiangah ko in aw!
Lung khamna van gik bang lelin, Zawng khalin na tha neem maw?
Mangpha Honpa ih belh hi in, Ama kiangah ko in aw!
Mi’n hong sim mawh hong huat ciangin, Topa’ kiang ih pai ding hi!
A ang sung hong pom hong dalin, Lung nopna hong pia ding hi.
-H. Bonar
57
THUNGET HUN NUAM
Nate leh Lai Siangtho pan hi ta leh, Ama vai hawmna pan hi ta leh, A Kha Siangtho’ nasepna tawh Pasian in eite hong ho pih hi. A hi zongin tua teng kicing lo hi; eite in Ama kiangah ih lungsim teng ih sun khiat ding kisam lai hi. Kha lam nuntakna leh thahatna ih neihna dingin, vantunga om ih Pa tawh a kician kizopna ih neih kul hi. Ih lungsimte Ama lamah kikai thei hi; Ama nasepnate leh, Ama thuphate kilungngaingai thei hi, ahi zongin hih teng pen Amah tawh kikholhna a kicing taktak hi nai lo hi. Pasian tawh ih kikholh theihna dingin, ih nuntakna a hi bang liana Ama kiangah ih gen ding pawl khat om hi.
Thungetna pen, ih lawmte khat tungah ih lungsim teng ih gen khiat mah banga, Pasian’ tungah ih lungsim teng gen khiatna a hihi. Tua in, ei bang ih hiam cih Pasian’ kiangah kigen ding a kisap man hi lo-in, eite in Amah ih saan theihna ding hi zaw hi. Thungetna in eite’ kiangah Pasian a kai suk hi lo-in, Ama kiangah eite a hong kai to hi zaw hi.
Jesu leitung ah a om lai-in, a nungzuite thunget dan na hilh hi. A ni sim kitang sapnate uh Pasian’ kiangah pulaaka, a lung hihmawhna teng uh Ama kiangah a sung dingin amaute hilh hi. Amaute’ thuumnate Ama’n na za ding a hihna Ama kamciam pen eite’a ding zong a hihi.
Jesu mahmah in, mite’ lakah hong om lai-in thu ngen tawntung hi. Honpa in, a masuan leh zia-etna te a zawhna ding, thu thak a ngahna dingin, a Pa’ kiangah a thuum pa leh a ngen pa a hong suahna tawh, eite’ thaneemna leh kitang-sapna bang mah Ama’n zong nei ahih lam hong kilang sak hi. Na khempeuh ah Amah ih et teh ding a hihi. “Eite mah bangin zia-etna a pawlpawl a thuak mah bangin,” ih zawng khalnate ah Amah ih U a hihi; a hi zongin Amah mawh nei (94) lo a hih mah bangin siatna tawh Ama pian zia kipelh hi; mawhna a dim leitung ah lung gimna leh bawl siatna hong thuak hi. A mihing hihna in thungetna, a kisam khat leh hamphatna khat suak sak hi. A Pa tawh a kikholhna panin hehnepna leh lung nopna Ama’n ngah hi. Mite a Honpa, Pasian’ Tapa in thungetna kisam sa a hih leh, thaneemna leh mawhna tawh a kidim; a si thei mihing in nakpi-a thu nget tawntung ding a kisap lam a phawk ding kilawm zaw kaan hi.
Vantunga om ih Pa in a thupha kicing takin eite hong pia nuam hi. Kang ngei lo itna tuinak pana tui tampi ih dawn ding pen eima hamphatna a hihi. Thu tawm cikcik bek ih nget pen lamdang sak huai mahmah hi! A gina lo bel a tate in, lungsim takpi tawh thu a ngetna, Pasian in za nuamin a kiging sa-in om hi; ih napi eite in Pasian’ kiangah ih kisapnate ih gen ding nangawn
58
ih kin peuh mah kei hi. Zia-etna thuaka a hehpih huai mihingte, itna tawh a kidim Pasian in, amaute’a ding lung himawh giugiau-in, amau’ nget theih zah leh ngaihsut zah sanga a tam zaw a pia thei dingin kiging sa-in om hi napi-in, amaute in tawm cik bek ngena, upna zong tawm kha bek a neih uh pen, vantung mite in bang a ci ngaihsut ding uh hiam? Pasian’ mai-a kuun ding vantung mite lawp uh hi; Ama kiang nai ah zong om nuam uh hi. Pasian tawh kikholhna pen nopna lian belin amaute in ngaihsun uh hi; hi napi Pasian bek in a piak theih thupha tampi tak a kisam lei mihingte pen, Ama Kha khawvak leh Ama om pihna lo tawh nuntak ding a lung kim uh tawh kibang uh hi.
Thu nget ding a kin lo te, gi lo pa’ khawzing in tuam cip hi. Gal pa in huau siam khinkhiana a zolna tawh amaute in mawhna bawl uh hi; bang hang hiam cih leh amaute’a dinga Pasian in a vai hawm sak thungetna a hi hamphatnate a zat loh man uh a hihi. Thungetna pen upna’ khut sunga tawhtang, Vanglian Topa in a bei thei lo sumgil teng a senna vantung innpi kong honna hi napi-in, bang hangin Pasian’ tanu leh tapa te in thungetna awlmawh lo thei (95) ding uh hiam? Tat sat lo-in thu ngena, vil gige-a ih om kei leh, kidopna meel ih nei thei kei dinga, lam maan panin ih pial khia kha ding hi. Nakpi-a thuumna leh upna tawh, mawh zolna ih nan zawhna ding hehpihna leh hatna ih ngah loh theihna dingin, hehpihna tokhom zuatna lampi a khak tan dingin gal pa hanciam tawntung hi.
Pasian in, ih thungetnate hong za-a hong dawn kik ding lametna ih neih theihna ding thu pawl khat om hi. A masa penin, Ama kiang pana huhna kisam ih hih lam ih phawk ding hi. “A dang taak mi tui ka tulh dinga, a keu gaw lei tungah tui ka sung ding hi,” ci-in kamciam hong pia hi (Isaiah 44:3). An duh tui duh banga dikna a duh mite, Pasian a lunggulh mite pen, lungkimna kipia taktak ding hi. Kha siangtho in na a sep theihna dingin lungsim a kihon kul hi; tua lo-in Pasian’ thupha kingah thei lo hi.
Ih tangsapna mahmah pah phot pen paulap khat hi paha, tua in eite’ tangin thu nak gen zaw lai hi. A hi zongin tua nate a hong sep sak dingin Topa ih cial ding hi. “Ngen un, hong kipia ding hi,” hong ci hi (Matthai 7:7). “Ama Tapa haza lo-a, ih vekpi’a dinga a hong pia khia Pa in, Amah tawh na khempeuh hong pia khawm lo-in om ding a hi hiam?” (Roma 8:32).
Eite in khialh nopna lungsim nei-a, mawhna khat peuh ih bawlbawl leh, Topa in ih thungetna hong za lo ding hi; a hi zongin lungsim kitam khama a kisik mi mawh te’ thungetna a tawntungin kisang hi. Ih khialhna khempeuh ih kipuah phat ciangin, ih thuumna khempeuh Pasian in hong dawng ding a hihna ih um ding hi. Eite’ hoihna phatna te in Pasian’ mai pha hong
59
mu sak zo ngei ding hi lo hi; eite a hong hon ding pen Jesu’ kilawmna hi-a, a hong sil siang ding Ama sisan a hihi; a hi zongin eite a hong kisaanna tawh kizui-in ih hih ding khat om hi.
(96) Thungetna a mui bun sak ding dang khat in upna a hihi. “Pasian’ kiang a zuan mi peuh mah in, Amah om a hihna leh, lim taka Amah a zongte, Amah in thaman pia a hihna a up kul hi” (Hebrai 11:6). Jesu in a nungzuite’ kiangah, “Na deih khat peuhpeuh uh na nget uh ciangin, ngah hi hang ci-a na up uh leh, na ngah ding uh hi,” ci hi (Marku 11:24). Ama cih bang lianin ih saang hiam?
Hih kamciam zai-in ciang tan om lo hi. Kamciam a hong pia pa lah muan huai hi. Eite in ih nget khat, ih nget hun lianin ih ngah loh hangin, Topa in ih ngetnate hong za-a, hong pia ding hi cih ih um veve ding hi. Eite in ngaihsun khialin, ih muhna zong toi a hih manin, ei’a dinga thupha a hi lo ding pipi ih ngen kha zel hi. Vana om ih Pa in hong itin, ei’ phat tuam pih bel ding hong piakna tawh ih thungetnate hong dawng hi. Eite in kha mittang tawh na khempeuh a hi bang lianin mu thei hi le’ng, tua te ih deih ding veve mah a hihi. Ih thungetnate hong kidawng lo tawh a kibat ciangin, kamciam ih pom cinten ding hi; dawn kikna hun hong tung teitei dinga, ih kitangsap mahmah thupha ih ngah ding hi. A hi zongin thungetna pen, ei’ nget bang lianin hong kipa dinga, ei’ lunggulh pen tektek hong kipia tawntung ding, ci-a ngaihsutna pen upmawh thu a hihi. Pasian a khial thei ngei ding hi lo-a, hoih taka a gamta mite’ tungah na hoih khat zong pia lo-in a om thei ding hi lo hi. Tua a hih ciangin, na thungetnate hong ki dawn kik pah lian loh hangin, Amah muang lah kei in. “Ngen un, hong kipia ding hi,” ci-in hong kamciam pen muang un.
Eite in upna ih neih ma-in up lahnate leh launate ultung saka, ih muh tel theih loh nate upmawh seh ding ih hanciam leh, lung khamna kibehlapin hong nasia zaw ding hi. A hi (97)zongin eite in ih hi bang lianin, ih cihmawhna leh ih guaksuakna phawkin, kiniam khiatna tawh Pasian’ kiang zuana, theihna a kicing pa, pian sakna ah na khempeuh a mu pa, Ama deih banga A thu tawh na khempeuh a uk pa’ kiangah, upna taktak tawh ih kisapnate va gen lehang, Amah in ih kikonate hong za, hong donin, ih lung sungah khawvak hong tang sak ding hi. Lungsim taktak tawh thungetna panin, Vanglianpa’ lungsim tawh a kizom ih hihi. Hehpihna leh itna tawh hong Tanpa in hong et suk lai takin, eite in bang mah ih muh khak loh hangin, Ama’n a hong en takpi a hihi. A khut tawh a hong lawn lam ih phawk kha kei zongin, ih tungah itna leh hehpihna tawh a khut hong nga hi.
60
Pasian’ kiangah hehpihna leh thupha a ngen dinga ih pai ciangin, ih lung sungah itna leh mawh mai sakna lungsim ih neih ding kisam hi. Mi dng te’ mawhna mai sak keei lo pi-in, “Ko’ tungah hong mawh te ka mai sak uh bangin, kote’ mawhna zong hong mai sak ta in,” ci thei mawk ding ih hiam? (Matthai 6:12). Ih thungetna te hong kisaan ding ih deih leh, ei mahmah in mawh mai sakna ih deih mah bangin leh ih deih zah lianin, mi dang te’ mawhna ih mai sak kul hi.
Ih deih ih ngahna dingin lung kia lo-a ngetna zong a kisam khat a hihi. Upna leh theihna ah ih khan toh nop leh, a tawntungin thu ih nget kul hi. Eite pen “thungetna ih cihtak ding,” “thu ngen ngitngeta, lungdamna ko-a ih ngak ding,” a hihi (Roma 12:12; Kolosa 4:2). “Thu na nget theihna dingun, lungsim navak sakin, kidek kidamna nei un,” ci-in Petru in thu-umte hanthawn hi (1Petru 4:7). Paulu in zong, “Na khempeuh ah thungetna leh thuumna tawh lung damna ko-in, na deihnate uh Pasian’ kiangah gen un,” ci hi (Philippi 4:6). Judah in, “Ka itte aw,…Kha Siangtho sungah thu na ngen un;…Pasian’ itna sungah nomau mah na kikem un,” ci hi (Judah 20, 21). Ih nuntakna sungah Pasian’ kiang pana nuntakna a hong luan theihna dingin, tat sat (98) lo-a thungetna pen, tat sat lo-a ih kha, Pasian tawh zop khawmna a hihi; tua ciangin eite’ nuntakna panin Pasian’ kiangah sianthona luang kik hi.
Thunget kuhkal ding kisam hi; bang mah nok khak sak kei in. Jesu tawh na kha a kikholh tawntung theihna ding hanciam in. Pasian tawh kikholh ding a hanciam taktak mite, thunget kikhopna ah kimu dinga, a sep ding peuh uh citak takin semin, Phattuamna a ngah ding khempeuh uh lamen ding uh hi. Van pana khawvak taang a ngah theihna ding mun uah a om hamtang thei dingin hanciam ding uh hi.
Innkuan kikhopna ah thu ih ngen ding hi. Tua banah simtham thungetna awlmawh lo-in ih om peuh mah kei ding hi, bang hang hiam cih leh tua in kha nuntakna a hihi. Thungetna a ki-awlmawh loh ciangin, kha in khan tohna nei thei lo hi. Innkuan thungetna leh mipi laka thungetna bek a kicing hi lo hi. Gamdaihna mun, Pasian’ mit in hong muh telna muh ah ih kha ih lui khia ding hi. Simtham thungetna pen thungetna a za Pasian bek mah in a zak ding a hihi. Lung sunga om khempeuh pulaaka thuumna pen kuamah dang in a zak ding hi lo hi. Simtham thungetna ah kim leh pam gamlumna leh patauhnate om lo hi. Lungsim taktak tawh ngetna a hih manin Pasian’ kiang tung teitei hi. A simthamte mu khia-a, lung sung pana a pusuak thungetna a za dinga a bil pil pa’ kiang panin om pihna a nuam hong pai ding hi. Upna in Pasian tawh hong
61
kikhawl den saka, Satan tawh ih kidona ah hong hat sak ding leh hong kip sak dingin, Pasian’ om pihna hong muang sak hi. Tua pen ih thahatna kulhpi a hihi.
Na inn sungah thu ngen in la, na sem dinga na kuan khiat sialin, Pasian’ lamah na lungsim laam to tawntung in. Pasian tawh Enok a kikholhna zong tua bang mah a hihi. Hih (99)banga thu nget khinkhianna te, pak namtui bangin hehpihna tokhom mai-ah kah to hi. Hih banga a lungtang Pasian’ tungah a kinga mite, Santan in zo zo lo hi.
Pasian’ kiangah thuumna ih bawlna ding a kilawm lo mun a hi zongin, hun a hi zongin om lo hi. Lungsim taktak tawh thu ngena, ih lungtang ih lap toh ding, a hong dal thei bang mah om lo hi. Kongzing mihon lak khawng, nasep silbawlna lak khawng ah zong, kumpipa Artaksasi mai-a a deihna a nget lai-a Nehemiah in a hih mah bangin, ei zong Pasian’ kiangah thuumin hong makaihna ding kingen thei hi. Koikoi ah in om zongin Pasian tawh kikholhna kinei thei hi. Eite in ih lungsim kongkhak a tawntungin honga, Jesu hong pai-a ih lung sungah vantung lengla-a a hong om theihna dingin ih sam ding hi.
Ih kim ih pam ah siatna leh buaina a om hangin, eite in tua te’ gimnam va diik se lo-in; vantung huih siangtho lakah ih nungta zaw ding hi. Cih takpi-in thu ngena, Pasian’ mai-ah ih kha lap tohna tawh, a kihhuai lungsim leh a siangtho lo ngaihsutna te a hong lut lohna dingin, eite in kong kikhak thei hi. Pasian’ huhna leh thupha a sang dinga a lungsim uh a kihong mite, leitunga sanga a siangtho zaw huih lakah om ding uha, vantung tawh kikhawl tawntung ding uh hi.
Eite in a kician zawa Jesu muh theihna leh, tawntung nate a manphatna theih zawkna ih neih ding kisam hi. Pasian’ tate’ lung sungah sianthona-i hoihna a kidim ding a hihi; hih banga a pian theihna dingin, Pasian in vantung nate a hong lah ding ih ngen ding hi.
Pasian in ih diik ding vantung huih hong piak theihna dingin, tung lamah ih lungsim kai khia to ni. Nitaang lamah paakte a kihei mah bangin, theih kholh loha ih thuak haksatna (100)khempeuh ah, ih ngaihsutnate Ama lamah a kiheina dingin, Pasian’ kiangah ih om cinten ding hi.
Na kisapnate, na lung damnate, na dahnate, na lung khamnate leh, na launate Pasian’ mai-ah lui in. Pasian in gik a sa kei dinga, zong a gim kei ding hi. Na luzanga samzang teng a sim khin Pa in, A tate’ kisapna don lo-in om lo hi. “Topa in hong hehpihin hong khual mahmah hi” (Jakob 5:11). Ih dahnate leh, tua te ih gen khiatna in Ama itna lungtang khoih kha hi. Na lungsim hong buai sak khempeuh Ama kiang tun in, Ama puak dinga a lian lua bang mah om lo hi; bang hang hiam cih leh leitungte Ama’n len kipa, khawvannuai-a thu khempeuh Ama’n vaan hi. Ih lung nopna dinga a piang thu khat peuhpeuh, Ama hong phawk pih tham dinga a thu neu
62
lua om lo hi. Ama muh theih loh ding zaha ih nuntakna sung a mial lua mun om lo-a; Ama sian sak zawh loh ding zaha buaina a haksa lua om lo hi. Vana om ih Pa in a theih khak loh a hi-a, thakhata a don pak nop loh a hi zongin, A tate a neu bel tunga a tung gimna, lung khamna, lung damna, kam pana pusuak thungetna bang mah om lo hi.”Amah in lungsim kitam kham te dam saka, amau’ liamnate tuam sak hi,” (Phatna La 147:3). Leitung ah Ama kep ding mi dang a om lo ding zah, Ama it a Tapa a piak ding mi dang a om lo ding zahin, Pasian leh mi kim kikala kizopna kicianin kicing hi.
Jesu in, “Ka min suangin na ngen ding uh hi. Note’a ding Pa’ kiangah thu ngen ning, ka hong ci kei hi. Bang hang hiam cih leh Pa in note hong it hi,” “Note ka hong teel hi….Ka min suanga Pa’ kiangah na nget peuhpeuh uh, Pa in a hong pia ding hi,”ci hi (Johan 16:26, 27; 15:16). A hi zongin Jesu’ min suanga thu ngen cih pen, thunget a kipatna leh a tawpna-a A (101) min lawh ziau lel bek hi lo hi. Ama kamciamte uma, Ama hehpihna muanga, Ama gamtat bang gamta-a, Jesu’ lungsim pua-a nget ding a hihi.
Eite hermit (yogi) peuh monk (yahan) peuh suaka, biakna bekbek ngaihsuna a bawl ding, leitung tawh kisawh kha lo-a a tol om (tang teen) dingin, Pasian in hong sawl lo hi. Ih nuntakna pen mual tung leh mihon lak a kawm niloh Khristu’ nuntakna bang hi ding hi. Bang mah sem lo-a thu bek a ngen te, a sawt lo-in thungetna hong khawl dinga, hong khawl kei leh zong a thungetnate kamngah gen hong bang lel ding hi. Taangpi lak pan a hi zongin, Khristian nasep leh singlamteh puakna pan a hi zongin, mite a kihep khiat ciangin, amaute’a dinga nakpi-a na a sem Topa’a ding nasepna pan a khawl uh ciangin, thunget a thupina thei nawn lo-in, biakna zong lawpna nei nawn lo hi. A thungetnate uh zong amau’ aituam leh huaihamna bek suak hi. Amaute in mihing’ tangsapnate a hi zongin, Khristu’ gam khan sakna dinga sep zawh bawl zawhna ding tha a hi zongin, ngen nawn lo uh hi.
Pasian’ nasepna sungah khat leh khat kihansuaha, thangahna dinga kipawl khopna ih neih loh ciangin eite a sum ih hihi. Ama thumaante in zong ih lungsim sungah manphatna leh thupina hong nei nawn lo hi. A thu siangtho te in hong phawng nawn lo-in, ih lung sung hong taang sak nawn lo-a, kha lamah ih kiam suk ta hi. Khristian kipawlna sungah zong khat leh khat kikhualna om lo a hih manin ih supna tam hi. Ama a ding beka na khempeuh a huam gai mi in, ama panna dinga Pasian in a sehna mun ah a pang lo a hihi. Taangpi kikholhna neih theihna dinga ih pian zia kipuah phatna in, mi dang te khualna lungsim hong nei saka, Pasian’ nasepna sungah khan tohna leh hatna zong hong guan hi.
63
Khristiante kipawl khawmin, Pasian’ hong itna leh hong tat khiatna thumaante (102) kikum le-uh, amau’ lungsim mahmah zong thak suakin, khat leh khat zong kithanop suah ding uh hi. Ni simin eite in vana om ih Pa’ thu sinin, Ama hehpihna thupha a thakin ih ngah zel thei hi; tua ciangin Ama hong itna thu ih gen thanuam dinga; tua banga ih om ciangin eima lungsim zong hong kisat suahin tha ih ngah ding hi. Eite in eima thu sangin, Jesu’ thu ngaihsunin gengen zaw lehang, Ama om pihna a tam zaw ih ngah ding hi.
Pasian in eite hong kepna ih muh sialsialin, Ama thu bek ngaihsun lehang, ih ngaihsutnate ah Amah hong suak den dinga, Ama thu gengen nuamin, Amah ih phat nuam ding hi. Leitung nate bek mah kinin ih neih manin tua te bek mah ih gengen hi. Ih lawmte it ih hih manin amau’ thu ih gen hi; ih nuamna leh ih dahna te amaute tawh ih pua khawm hi. A hi zongin eite in ih leitung lawmte ih it sangin Pasian ih it zawkna ding a thu lian zaw hi; ih ngaihsutna khempeuh ah Amah a masa bel hi saka, Ama hoihnate gena, Ama vangliatnate ih pulaak ding a thupi bel hi zaw hi. Pasian ih piak kik ding bang mah a om lo ding zaha eite in Ama hong piak thupha bekbek ngaihsut leh pahtaka ih neih ding lah Ama deihna hi lo hi; tua te pen Amah ih phawk tawntungna ding, itna leh lung damna khau tawh eite, vantunga Thusiampa tawh a hong khihna ding hi zaw hi. Eite in leitung thuniamte ngaihsutin ih nei lua hi. “Ama tung tawna Pa’ kiang a zuan khempeuh, mi gina lo bel te donga a hon khia thei pa,” a hi Khristu’ maitanga a taang Pasian’ thupina khawvak a omna, tung lama biak innpi kong kihong lam nga-in khawdak to dih ni (Hebrai 7:25).
“Ama hoihna leh mihing’ tate’ tunga Ama bawl na lamdang te hangin,” nakpi-a Pasian ih phat ding kisam zaw hi (Phatna La 107:8). Ih biak piaknate pen ngetna leh ngahna bekbek (103) a hih ding kilawm lo hi. Ih ngah thuphate ngaihsun lo-in, ih kitangsapna bek ngaihsutin nei kei ni. Eite in tampi tak ngen hi napi-in, lungdamkohna tawm cik bek ih nei hi. Pasian’ hehpihna a tawntunga a sang te hi napi-in, ei’a ding a hong sep saknate hangin Amah ih phatna zong tawm lua hi.
Ni dang lai-in, Isreal mite in biak piakna a bawl uh ciangin Topa in, “Topa na Pasian uh’ mai-ah na ne ding uh hi. Na hihna khempeuh uah Topa na Pasian un thupha hong pia a hih manin, no leh na innkuan pihte na lungdam ding uh hi,” ci hi (Thuhilh-kikna 12:7). Pasian’ minthanna dinga a kihih peuhpeuh pen lungdamna, phatna leh lungdam kohna la sakna tawh hih ding hi-a, dahna leh maigumna tawh hih ding hi lo hi.
64
Pasian pen migitna leh hehpihna tawh a kidim ih Pa a hihi. Amah ih biaknate dahna leh lung gimna banga ngaihsut ding hi lo hi. Topa ih biak ding leh Ama na sepna ah ih kihel ding pen nopsakna a hihi. A tate’ a dinga hot khiatna lianpi a hong vai hawm sak Pasian in, a gen hak a phinciil nasem topa banga a tate in Amah a biak ding uh deih lo hi. Amah a lawm pha bel uh a hihi; amaute in Amah a biak uh ciangin, amaute tawh Amah om khawmin, amaute thupha pia-in, lung damna leh itna a lung sung uh dim sak nuam hi. A tate in Amah a biakna ah lung kimna ngaha, Ama na sepna ah gimna sangin nopsakna a ngah zawk ding uh Topa in deih hi. Amah bia dinga a pai mite in, ni sim nuntakna masuan khempeuh ah lung kimna nei-a, na khempeuh thumaana leh cihtakna tawh a sep zawhna ding uh hehpihna a ngah theihna dingun, Ama kepna leh itna te ngaihsuta a neih tawntung ding uh Ama’n deih hi.
Singlamteh kiim ah ih kituah kul hi. Ih ngaihsutna, ih kam pauna leh ih lung damna (104) lian bel te ah, a kikhai lum pa Khristu pen a bulpi ding a hihi. Pasian’ kiang pana ih ngah thupha khempeuh ih ngaihsut tawntung ding hi-a, Ama hong itna lianpi eite in ih tel ciangin, singlamteh tunga ei’a dinga a kikhen let khut sungah na khempeuh ih ap nuam ding hi.
Phatna la sakna in vantung tawh ih kha kinai zaw sak hi. Vantung innpi ah la leh tumtheihte tawh Pasian kibia hi; eite in zong lung dama la ih sak ciangin, vantung mi honpi te’ biak piakna tawh ih kinai zaw hi. “Lungdam biakna a pia mi in Pasian a pahtawi a hihi” (Phatna la 50:23). Lungdam kohna leh la sakna aw” tawh lun dam kipaak takin hong Piangsakpa’ mai va zuan ni (Isaiah 51:3).
-------
Thunget hun nuam, thunget hun nuam,
Lung khamna pan hong sam khia-a,
Ka deih ka sapna a tuamtuam,
Ka gen theih hun ka Pa’ mai ah!
Dahna hong tun ciang thu ngen leng,
Ka lungsim hong nuam tuam saka,
Mawhna’n hong zol ciang thu ngen leng,
Dawi mangpa’ thang pan ka suakta!
65
UP LAHNA BANG CIH DING
Mi tampi, a diakdiakin Khristian nuntakna ah a moi lai te, up khialhna thute tawh buai thei zel uh hi. Lai Siangtho sungah amaute in a tel zawh loh uh, a theih zawh loh uh thu tampi oma, Lai Siangtho pen Pasian’ kiang pana hong pai thu hi, ci-a a upna uh suksiat sakna dingin Satan in tua te zang hi. Amaute in, “Lam maan bang ci theih ding ka hiam? Lai Siangtho pen Pasian’ kammal a hih takpi leh, hih up lahnate leh lung mannate panin bang ci suahtak theih ding ka hiam? ci uh hi.
Ih upna ih ngakna ding thu a kicing hong lak lo pi-in Pasian in a um dingin eite hong sawl lo hi. Amah om a hihna, Ama zia leh tong, Ama thu a maanna cih te khempeuh pen ngaihsutna a hong guan theih sakna thu in kip saka, tua bang theih sakna thu zong tampi tak om hi. Pasian in a hih leh up lah theihna hem khia tuan lo hi. Ih upna pen muhna tungah nga lo-in theih telna tungah ngak ding hi zaw hi. A um lah nuam te in up lah theih ding nei-a, thumaan a thei nuam taktak te in lah, a upna uh a ngakna ding uh thu tampi mah mu ding uh hi.
Mihing’ lungsim in, Vanglianpa’ nasep zia a theih khit zawh ding hi lo hi. Pilna sang bel nei-a a lungsim navak bel te’a dingin zong Siangthopa’ thu pen thuthuk hi den ding hi. “Pasian’ thuthukte kan khia khin zo ding na hiam? Vanglianpa’ kicina mu khia khin zo ding na hiam?
Vantungte sangin tua te sang zaw hi, bang cih theih ding na hiam? Khul sangin tua te thuk zaw lai hi, bang thei ding na hiam?” (Job 11:7, 8).
(106) Sawltak Paulu in, “Pasian’ ciimna leh theihna tamin thuk mah si! Ama thukhennate kan khiat theih lah hi lo, Ama lampite lah sul zuih zawh hi lo!” ci hi (Roma 11:33). A hi zongin, “Meiipite leh khawmial sahpi in Amah um cih” a hih hangin, “dikna leh thutak te Ama tokhom nuai phah a hihi”(Phatna La 97:2). Vangliatna tawh a kihual khawm a bei thei lo itna leh hehpihna ih tel theihna dingin, eite tawh Amah hong kizop dan leh Ama zia leh tong te panin ih thei thei hi. Eima hoihna dinga ei’ theih dinga kilawm Ama ngimnate ih thei thei hi; tua ban siah pen vangliatna tawh a kidim khut leh, itna tawh a kidim lungtang, ih muan ding a hihi.
Pasian’ Kammal pen Ama zia leh tong mah tawh kibangin, mihing in ih theih khit zawh loh ding thuthuk om hi. Leitung ah mawhna hong lutna thu, Khristu hong sung lutna thu, suah kikna thu, thawh kikna thu leh, Lai Siangtho sunga hong kigen thu tampi tak pen, mihing’ lungsim in a theih khit zawh ding leh a tel gen theih dingin thuthuk lua hi. A hi zongin Pasian’
66
vai hawmna thuthukte ih theih khit zawh loh manin Ama thu up lahna ih neih ding hi tuan lo hi. Leitung nate ah zong ih theih khit zawh loh thuthuk tampi in hong um cih hi. Nuntakna a nei a gina lo bel na khat peuh thu zong mipil bel te in a kicianin gen siang thei tuan lo uh hi. Mun khempueh ah ih theih khit zawh loh na lamdang om hi. Tua hi-a kha lam thu ah zong ih theih khit zawh loh thuthuk a tamna pen lamdang sa ding ih hiam? Mihing’ lungsim a thaneemna leh a toina hanga a thei khin zo lo ih hi zaw hi. Pasian in Lai Siangtho sungah Ama zia leh tong (107)ih theih theihna ding a kicing hong lak khin a hih ciangin, Ama vai hawmna thuthuk khempeuh ih theih khit zawh loh manin, Ama Kammal ih up lah ding hi tuan lo hi.
Sawlta Petru in, Lai Siangtho sungah, “theih ding a haksa thu oma, a pil lo leh a kip lo mite in … a khiatna lumletin siat lawh thei uh hi,” ci hi (2 Petru 3:16). Lai Siangtho a haksatna munte, Lai Siangtho nialna-in thu-um lo te in zangh uh hi; a hi zongin tua te in Lai Siangtho pen Pasian’ humop a hih lam kilang sak zaw hi. Lai Siangtho sungah Pasian’ thuthuk kihel kei hen la, olno taka ih theih theih ding thute bek kihel leh; mihing’ lungsim in Ama vangliatna leh thupinate thei khin thei pah mawk leh, Lai Siangtho pen Pasian’ gelh a hih lam a kiciatna om zo lo ding hi. Lai Siangtho thu a thupinate leh a thuthuknate in Pasian’ Kammal taktak a hih lam upna hong nei sak zaw hi.
Lai Siangtho in, mihing’ lunggulhna leh kisapna te ah a kicinga zat theih dingin thumaan a baih thei belin hong lak hi. Tua thu in pil a kisa mahmah te’ lungsim khimin a buak sak hangin, a seiniam bel te leh a pil lo mite, hot khiatna lampi mu tel sak hi. A hi zongin tua thumaante baihno taka a kitheih theih hangin, mihing’ theih khit zawh loh ding a sang mahmah, a bat hak, a kicing thute tawh kizom veve-a, Pasian in hong gen khia a hih mana tua te eite in a sang thei ih hi bek hi. Mi khempeuh in Pasian’ lamah kisikna lampi a tot theihna ding leh, ih Topa Jesu Khristu lamah upna nei-a, Pasian’ geel sa banga gupna a ngah theihna dingun, hih bangin tat khiatna ding vaihawmna ih mai ah hong kilui hi; a hi zongin olno taka a kithei thei hih thumaante’ nuai ah Pasian’ thupina a kiseelna thuthukte om hi. Tua thuthukte lungsim in a kan khiat zawh loh hi napi-in, tua te in zahtakna leh upna tawh thumaan a zong mite, theih theihna guan hi. Lai Siangtho kan tel semsem lehang, a nungta Pasian’ kammal a hihna leh mihing’ (108) ngaihsutna in Lai Siangtho baan zo dek lo a hihna, ih upna hong thuk semsem hi.
Lai Siangtho thumaante ei’ theih khit zawh ding hi lo hi, ih cih ciangin, mihing’ lungsim in Pasian’ lungsim baan zo lo hi, a ci ih hi-a; a kicing lo mihing’ thu theihna in, Theikimpa’ ngimnate a thei khin lo ding mah a hihi.
67
Thu-um lo te in, Lai Siangtho thuthukte thei khin zo lo uh a hih manin, Pasian’ Kammal a nial uh a hihi; Lai Siangtho ka um hi, a ci te zong, hih a lau huai thu panin suakta khin lo uh hi. Paulu in, “Ute naute aw, note’ lakah a nungta Pasian’ kiang panin pial khia-a, mawhna a hi up lohna lungsim a nei khat peuh na om lohna dingun kikem un,” ci hi (Hebrai 3:12).. Lai Siangtho thute lim taka sim ding leh, Lai Siangtho sunga hong kihilh zahzah “Pasian’ thuthute” kan khiat ding a hihi (1 Korintu 2:10). “Thusimte Topa ih Pasian tawh a kisai hi-a, hong kilang khia thute a hih leh ei tawh a kisai a hihi” (Thuhilh-kikna 29:29). A hi zongin thu kan telna lungsim pen Satan in lumlet nuam tawntung hi. Lai Siangtho thumaan ngaihsutna ah kisaktheihna kim khat om thei a hih manin, a lung kimna zah ding uha Lai Siangtho munte a tel gen theih loh uh ciangin mite in thuak zo lo-in a gual lel kisa thei uh hi. Pasian’ kammalte thei kei ung, a cih ding uh neu huai lua sa uh hi. Amaute’ tungah Pasian in thumaan lah tel huai a sak hung dong amaute in ngak nuam lo uh hi. A pan pih om lo pi-in mihing’ ciimna in Lai Siangtho a thei khin zo ding peuh sa uh a hih manin, amaute in Pasian’ hilhna ngak nuam lo-in, a tawpna ah Pasian’ thu nangawn nial ta uh hi. Tua a hih manin upna leh thuhilhna tampiite, Lai Siangtho pan a kila a hih tei hangin, Lai Siangtho’ hilhna tung taktak ah kinga lo tham lo-in, Lai Siangtho’ deihna bulpi tawh kileh bulh thei lai hi. Tua te in mi tampite’ lungsim ah up lahna leh lung manna piang (109) sak hi. Bangbang hi ta leh tua te pan a Pasian’ kammal ngawh ding hi lo-in, mihing in a lum a leta a hilhna hang hi zaw hi.
Pian sak mihingte in Pasian leh Ama nasepnate thei khin thei uh hi leh, tua ciang dong a tung khin pen thumaan theih beh nopna zong om nawn lo dinga, theihna zong khang nawn lo dinga, lungsim khan tohna zong om nawn lo ding hi. Pasian lah a lian bel hi nawn lo dinga; mihinig lah theih theihna tua ciang dong tung khin ci le’ng mainawtna om nawn lo ding hi. Tua bang a pian loh pen Pasian’ tungah lung dam ni. Pasian kicing kim hi; Ama sungah “ciimna leh theihna sumgil khempeuh” om hi (Kolosa 2:3). A tawntung hun ah zong mite in kan tawntung, sin tawntung ding uha, a hi zongin Pasian’ ciimna, hoihna leh vangliatna sumgilte muh khiat khitin om lo ding hi.
Tu hunin zong Ama thumaan thutakte, A mite’ kiangah a kilah khiat tawntung ding Pasian in deih hi. Pasian’ Thu theih theihna ding lampi khat bek om hi. A Thute a muam Kha Siangtho’ nasepna pan bekin Pasian’ Kammal theih theihna kingah hi. “Pasian’ vaite kuamah in thei lo hi, Pasian’ Kha bek in thei hi;” “bang hang hiam cih leh Kha in Pasian’ thuthuk a hi na khempeuh kan tel hi” (1 Korintu 1:11, 10). “Thumaan thutak Kha Siangtho a hong tun ciangin,
68
thumaan khempeuh ah note a hong kha ding hi….Amah in kei’ kiang panin a ngah dinga, tua teng note’ kiangah a hong lak ding hi,” ci-in Honpa in a nungzuite kamciam na pia hi (Johan 16:13, 14).
Mihing in a ngaihsutnate a zat tawntung ding Pasian in deih hi; Lai Siangtho simna in lungsim thahat sakin sang to sak dinga, a dang laite simna in tua zahin hih thei lo ding hi. Mihing’ ngaihsut theihna thaneemin gina lo a hih manin Pasian zaha thu a ngaihsun thei (110) dingin ih seh kei ding hi. A kician mahmah thumaante ih tel zawh lohna dingin, Lai Siangtho in ih lungsim a hong mial sak ding ih ut kei leh, naupangno bang in upna nei hithiatin, theih nopna nei-in, Kha Siangtho’ huhna ih nget ding kisam hi. Pasian’ vangliatna leh ciimna, eite in a thei khin zo lo ding ih hihna, cih te ih phawkna in, kiniam khiatna hong nei sakin, Lai Siangtho hong lem nuam sakin, zahtana tawh Ama mai hong zuan nuam sak hi. Lai Siangtho ih leem ciangin, ih ngaihsutna in amah sanga a lian zaw thunei khat om hi ci-a a pulaak ding, ih lungsim leh ih pilna pen KEIMAH a hi pa’ mai-ah a kuun ding kisam hi.
Haksa-a lung man huai tawh a kibang thu tampi om maha, a hi zongin tua te a theih zawhna ding uha a hanciam mite’ tungah Pasian in theih tel theihna pia ding hi. A hi zongin eite in Kha Siangtho’ makaihna ih ngah kei leh Lai Siangtho tawh ih kilai niloh kul dinga, amaan lo pi-in zong ih khia kha ding hi. Phat tuamna ngah lo pi leh siat lawh zaw sop zah dongin Lai Siangtho tampi tak kisim thei hi. Zahtakna leh thungetna lo tawh Lai Siangtho a kilem ciangin, Ngaihsutnate leh lawpnate Pasian’ tungah kinga lo-a, Ama deihna tawh a kituah loh ciangin, lungsim sungah up lahna hong dim hi; Lai Siangtho simna panin thu-um lo te in, a hi lo lamin tha ngah zaw thei lai uh hi. Gal pa in ngaihsutnate ukin, a maan lo lamin Lai Siangtho hong khia sak hi. Pasian tawh a kilemna ding uha cihtakna tawh a hanciam lo mite, bang zahta-in pil ta se le-uh, Lai Siangtho a theihna uh khial thei veve-a, amaute’ gennate zong muan ngam ding hi (111)lo hi. Thu kitukalhte a muhna ding uha Lai Siangtho a sim te in kha lam khaw muhna ngah lo uh hi. A muhna uh toi a hih manin a kician mahmah leh a ol nono thute nangawn ah up lah leh up loh theihna ding thu tampi mu ding uh hi.
Bang zahta-in a lep siam ta uh zongin up lahna leh up lohna a piang sak taktak pen mawh nopna a hihi. Kiphasaka mawh nopna a nei te in, Pasian’ Thu in a hong hilhna leh a hong khaamna te ngai nuam lo uha; a hong sawtnate a mang nuam lo te in a thu zong um lah pah uh hi. Thumaan ih muh khiatna dingin, thumaan theih nopna taktak neih kula, zuih nopna lungsim zong neih kul hi. Hih bang lungsim tawh Lai Siangtho a sim mi khempeuh in, Lai Siangtho pen
69
Pasian’ Thu a hih lam theih sakna tampi hong mu ding uha, gupna a ngahna ding uh amaute a pil sak ding thumaante theih theihna hong ngah ding uh hi.
Khristu in, “Mi khat peuh in Pasian’ deih bang hih nopna a neih leh, amah in thuhilhna a thei ding hi,” ci hi (Johan 7:17). Na theih loh thu khat kankanin na seekseek sangin, na tunga hong taang sa khawvak don zaw lecin, a lian zaw khawvak na ngah ding hi. Na theih sa nate, Khristu’ hehpihna tawh sem khia lecin, tu-a na up lah thute telin na sem khia thei ding hi.
A pil bel te hi ta leh, a hai bel te hi ta leh, mi khempeuh tungah a kilang thu khat oma, tua in tuah khat thu a hihi. Ama thute a taktak a hihna leh, A kamciamte thumaan a hihna a sit tel dingin Pasian in hong cial hi. “Topa hoih a hihna ciam un la, thei ta un,” hong ci hi (Phatna La 34:8). Mi dang khat peuh genna ih muan sangin, ei mahmahin ih ciap ding hi zaw hi. Topa in, “Ngen un, na ngah ding uh hi,” hong ci hi (Johan 16:24). Ama kamciamte tangtung ding (112) hi. Tangtung lo ngei lo-a, zong tangtung lo thei lo hi. Jesu’ kiang neh zaw sema, Ama itna kicing sungah ih lungdam tak ciangin, Ama hong om pihna khawvak sungah ih up lahna khawmial teng hong bei mang ding hi.
“Khawmial vangliatna panin Pasian in eite hong hon khia-in, A it A Tapa’ gam sungah eite hong lut sak hi,” ci-in Paulu in hong gen hi (Kolosa 1:13). Sihna pana nuntakna ah a galkah sa khempeuh in, “Pasian thutang hi, ci-in kip takin um uh hi” (Johan 3:33). Tua tham lo-in, “Huhna ka kisama, Jesu’ sungah ka ngah hi. Ka kisapna khempeuh hong kipia-a, ka kha gil kial hong vah hi; tu-n Lai Siangtho pen kei’a dingin Jesu Khristu hong kihilna a hihi. Bang hangin Jesu um ka hiam nong cih leh, kei’a dingin Amah ka Honpa a hihi. Bang hangin Lai Siangtho um ka hiam? Bang hang hiam cih leh Lai Siangtho pen ka kha’a dingin Pasian’ awging a hihi,” ci uh hi. Lai Siangtho a maan hi-a, Khristu zong Pasian’ Tapa a hihi, ci-in ei mahmah in theihna ih nei thei hi. Ngian siamna tawh a kibawl tawm thute a zui ih hih loh lam eite in ih thei hi.
Petru in, “Hehpihna leh, ih Topa leh Honpa Jesu Khristu theih telna ah khang to un,” ci-in a u a naute han thawn hi (2 Petru 3:18). Pasian’ mite, hehpih na ah a khan toh uh ciangin, Pasian’ thu a tel zawa theih theihna ngah tawntung uh hi. Lai Siangtho thumaan panin khawvak thak leh a hoihna muh beh zel ding uh hi. A khang a khanga pawlpi tangthu ah hih bang mah na hi-a, a tawp dongin kizom suak ding hi. “Mi dikte’ lampi, sun kim lai tak donga a taang semsem zingsang khawvak tawh kibang hi,” (Paunak 4:18).
Upna tawh khaw nung thu ding eite in ih mu khol thei-a, pilna a khanna dingin Pasian’ kamciam lenin, mihing’ siamnate Pasian’a tawh gawm khawmin, kha thahatna khempeuh’ (113)
70
khawvak Bulpi tawh ih kizom suak sak thei hi. Pasian’ vai hawmna sunga ih lung manna khempeuh hong kitel siangin, theih dinga a haksa thu khempeuh hong kigen siang ding a hih manin lung damin ih kipaak hi; ih lungsima buaina leh, ngimnate buai-a a tangtun lohna mun ah, kithutuahna a hoih bel leh a kicing bel ih mu ding hi. “Tu-in eite in limlang sunga bangin ih mu milmiala, a hi zongin tua ni ciangin maitang ih ki mu ding hi. Tu-in khen khatkhat bek ka thei-a, tua ni ciangin kei mah ka kitheih bangin ka thei ding hi,” (1 Korintu 13:12).
UNDER HIS WINGS
A kha nuai ah lung muang takin ka oma;
Khua mial pha-a huipi nak nun hangin,
Ka muang thei hi, hong kem ding hi ka thei hi;
Hong tan zo hi, Ama ta ka hihi.
Sakkik:
A kha nuai ah, hong itna pan,
Kuama’n hong khen zo lo ding’
A kha nuai ah keima kha teeng ding,
Lung muang tak om tawntung ding.
A kha nuai ah, dah ciang belh dingin pha hi!
Ama kianga tawldam nuam lunggulh ing;
Leitung in hong dam sak zo lo ciangin-ah,
Tua lai-ah hehnep lung damna ngah ing.
A kha nuai ah, nopna bang zah tak manpha!
Nuntak haksatna bei mateng beel ning;
Hong liah, hong dal, siatna’n hong su thei lo ding;
Jesu sung khawl leng lung nuam tawntung hi’ng.
-O. W. Cushing
71
ROCK OF AGES
Kei’a ding tam Khang Suangpi,
Nangma sung kong beel ding hi;
Na pang vang pan hong kizui,
Thakhat luang khia si leh tui,
Mawh kiphel thuapna hi hen,
Hong suut hen la hong sawp hen.
Ka khutin ka sepna tawh,
Thukham’ deihna cin zo lo;
Hahkat den zo mah leng zong,
Tawp lo khitui luan hang zong,
Mawhna kiphel zo sam lo;
Nangmah bek in Nong hon zo.
Khut sung bang mah keng lo pi,
Na singlamteh kong beel hi;
Puan nei lo, Nangma’n Nong guan,
Cimawh, hehpihna kong zuan;
Kih huai, tuinak kong delh hi;
Nong sil ke’h ka si ding hi.
Ka nuntak lai hi ta leh,
Ka sih lai tak hi ta leh;
Theih loh gam ka kai ciang zong,
Thukhenna mai kong tun dong,
Kei’ taang kitam Suangpi aw,
Nangma sung hong beel sak aw.
-A. M. Toplady
72
TOPA’ SUNGAH LUNGDAMNA
Topa’ hoihna leh hehpihna a lak khia ding, Khristu’ pazang dingin Pasian’ tate hong kicial hi. Jesu in Pa’ zia leh tong a maan a hong lah mah bangin, eite in zong Ama hehpih-itna a thei nai lo mite’ kiangah Khristu a lak khia ding ih hihi. Jesu in, “Amaute’ sungah kei om in, kei’ sungah Nang nong om ding hi;…leitung mite in, kei hong sawl na hih lam a theih theihna dingun,” ci hi (Johan 17:18-23). Jesu’ thuzuite’ kiangah Sawltak Paulu in, “Note in, mi khempeuh in thei-a a sim theih, …Khristu’ lai na hih lam uh kilang hi,” ci hi (2 Korintu 3:2, 3). A mite khempeuh tung panin Jesu in, leitung mite lai khak hi. Khristu’ thuzui na hih nak leh nang’ tung panin Amah in, na teenna muna na innkuan pih te, na khawpihte, konglaka om te lai khak hi. Na sungah Jesu hong teengin, Amah tawh a kimeel theih nai lo lung sungah Ama’n thu gen nuam hi. Amaute in Lai Siangtho zong sim lo-in, Lai Siangtho pana amaute a kiho pihna lah za ngei lo-in, Pasian’ khutmate pana Ama itna zong mu nai lo kha ding uh hi. A hi zongin nang pen Jesu’ pazang taktak na hih nak leh, nangma tung tawnin amaute in Ama hoihna khat peuh hong thei ding uha, Amah a it ding leh a bia dingin amaute kingah thei ding hi.
Vantung paina lampi ah mei a de dingin Khristiante hong kikoih hi. Amaute in Khristu kiang pana amaute’ tunga a taang khawvak, leitung ah taang sawn sakk ding hi. Amau’ nuntakna leh zia leh tong pen, mi dang te in amaute’ tung pana Khristu leh Ama nasepna a maana a muh theihna ding hi ding hi.
(116) Eite in Khristu’ lim ih puak leh, Ama nasepna a hi bang lianin a lawp huai ih suak sak ding hi. Maigumna leh dahna tawh kidima, a phunphun a ciakciak Khristiante in, Pasian leh Khristian nuntakna a maan lo lama mite’ mai ah a lak a hihi. Amaute in, Pasian pen, A tate’ lungdam ding a deih lo bang khata a kilang sak uh suaka, tua banga a hihna uh tawh amaute in vana om ih Pa, a lehlama a gen khia uh a hihi.
Up lohna leh lung kiatna lamah Pasian’ tate a zol zawh ciangin Satan kipaak mahmah hi. Pasian muang lo-a, Ama hong hot khiat nopna leh hong hot khiat zawhna um laha ih om ding Satan in hong mu nuam hi. Topa in Ama vai hawmna mah tawh eite, gimna hong thuak sak ding hi ci-a ngaihsutna ih neih ding zong deih hi. Topa pen thukhualna leh hehpihna a nei lo banga ih kidawk sak ding Satan’ nasep a hihi. Topa tawh kisai thumaante zong a lehlamin gen hi. Pasian tawh kisai ngaihsutna a maan lo hong guan hi; vana om ih Pa tawh kisai thumaante, eite in
73
ngaihsun lo-in, Satan in a lehlama a dawk saknate ngaihsun zaw kha zel ih hih manin, Pasian muang lo-in Ama tungah ih phun khak zelna tawh Amah ih dai sak kha zel hi. Biakna nuntak pen maigumna khat a suak dingin Satan hanciam tawntung hi. A haksa leh a cimtaak huai a suah ding zong deih hi; biakna pen Khristiante in amau’ nuntakna mahmah tawh tua bang lama a kidawk sak uh ciangin, tua banga a mau’ thu-up lohna tawh Satan’ zuau thu a thukim pih suak uh hi.
Nuntak lampi a totna uah mi tampi in, a khialhnate, masuan a tut lahnate leh a lung kiatnate bekbek uh ngaihsun uh a hih manin, a lungsim uh dahna leh thazawmna tawh kidim uh hi. Europe gam ah ka om lai-in, lung gimna lianpi tawh hih banga a om numei khat in lai hong khakin han thotna hong ngen hi. Ama hong lai khak ka sim khit a zan tak ciangin mang ka mana, huan sung khat ah ka om hi. Huan nei pa hi leh a kilawm khat in huan sung teng hong vak (117) pih hi. Huan sunga paakte ka lo-a namtui ka sa mahmah hi. Lai hong khak numeinu in zong a hong zui hi-a, a paina nok saka a om siamsuam lingte hong ko niloh hi. Tua tengah thuumin tau-in om hi. Lam hong lak pa’ nung zuiin lampi ah amah pai lo-in, ling leh lopa lakah amah pai hi. “Hih huan hoih mahmah napi, ling in deep mang khin hi lo hiam?” ci-in thuum hi. Tua ciangin lam hilh pa in, “Lingte tua ci’n om sak lel in. Hong sun kha’n teh. Ling paakte, unok paakte, lengtong paakte lo zaw in,” ci hi.
Na khan sungin nop sak khat beek nei lo na hiam? Pasian’ Kha nasepna hangin lungdamna kipahna hun khat beek nei ngei lo na hiam? A bei sa huna na nuntak sung na et kik ciangin nop sakna hun khat beek mu kha lo na hiam? Pasian’ kamciamte, a namtui paakte bangin na paina lam kim lam pamah po hi lo hiam? Tua te a hoihna leh a namtuina na lung sung kidim sak lo ding na hiam?
Ling leh lopate in hong liam sakin hong heh sak bek ding hi; tua te bek kai khawmin mi dang te va pia lecin, Pasian’ hoihna a simmawh bawl na suah bek tham lo-in, nuntakna lampi a tawn dingin na kim na pama om mite a khak tan suak lo ding na hiam?
Mawhna leh lungmanna tawh a kidim, a bei sa huna a nuam nuntakna teng kai khawm kika, lungkia demdam ih om mateng, tua teng suutsuuta thuumthuum ding hi lo hi. A lungkia mi pe khawmial in tuam cipa, ama sungah Pasian’ khawvak lut lo-in, mi dang te’ lampi zong khua mial sak hi.
(118) A lungdam huai thute a hong lah manin Pasian’ tungah lungdam ni. Ih muh zelzel theih dingin Ama hong itna thuphate kai khawm ni. Satan’ khut sung pana mihing a hot khiat theihna dinga, a pasian-hihna mihing-hihna tawh tuama, Pasian’ Tapa in A Pa’ tokhom a nusiatna;
74
mihingte’a dingin van kong hong hon saka, Pasian in A vangliatna a hong lah khiatna mun pen mihing’ muh theihin hong kilang saka, eite’a dinga a gual zawhna; mawhna in a vuh cipna siatna dum sung pana mawh nei te kidom khia to-a, a kicing Pasian tawh kizom kik thei-a, hong Tanpa upna tawh zia-etna thuak zo-a, Khristu’ dikna tawh kituama Ama tokhom tunga a tut sakna, cih te ih ngaihsutsut dinga Pasian in a deih thute a hihi.
Pasian’ hong itna um laha Ama kamciamte ih muan lah ciangin eite in Amah a dai sak hi-in, A Kha Siangtho zong a dah dak ih hihi. Nupi khat in a tate’ phat tuamna ding leh nop sakna ding a khan tawnin a hanciam khit ciangin, amau’a ding a ngaihsut sak lo bangin a tate a nu uh’ tungah phun niloh leh, ama’n bang a ngaihsun diam? A tate un hih bang ngentang in hih le-uh nute pate in bang a ci ngaihsut ding uh hiam? Eite in nuntakna ih ngah theihna dingin, Ama Tapa khattang a hong piakna ding dong a piang sak Ama hong itna, eite in muang kei lehang, vana ih Pa in eite bang hong ci ngaihsut ding hiam? Paulu in, “Ama Tapa haza lo-a, eite khempeuh’a dinga a hong pia khia pa in, Amah tawh na khempeuh hong pia khia gai lo-in om ding a hi hiam?” ci hi (Roma 8:3). Hi napi, kam tawh a hi kei phial zongin a gamtatna uh tawh mi (119) bang zah tak in, “Topa in kei’a ding a ci hi kei. Ama’n mi dang te a it hangin, kei hong it hi ke’n teh,” a ci tam!
Hih te in na kha susia ding hi; na pau khiat up lahna kammal khempeuh in hong khem dingin Satan zol hi; tua in na sungah up lahna hong khang saka, hong huh ding vantung mite zong dah sak hi. Satan in a hong khem ciangin up lahna khawmial kammal khat zong pau khia kei in. Satan’ thugente ngaih na sawm leh na lungsim ah muan lahna leh thu khel dot nopna hong dim ding hi. Na up mawh thute na gen khiat leh, na gen khiat up lahna khempeuh nangma tung hong tu kik bek tham lo-in, mi dang te’ nuntakna sungah po khia-a, gah a nei khaici suak ding hi. Na kammalte’ nasepna na khaam zo nawn kei ding hi. Mawh zolna pan leh Satan’ thang panin nang mahmah na suakta kik thei phial a hi zongin, nangma huzaap tawh lam a pial sa mite pen, na gen sa up lohnate panin suakta zo nawn lo thei ding uh hi. Kha lam thahatna leh nuntakna a hong guan ding thute bek ih gen ding thupi mahmah hi!
Vana om na Topa’ thu, leitung mite’ kiangah bang teng gen na hiam cih za nuamin, vantung mite’n na ngai hi. Pa’ mai-ah nang’a ding thuumna a hong bawl sak dinga a om pa’ thu bek mah genin nei in. Na lawmte khat tawh khut na kilet ciangin, pasian phatna na muk leh na lung sungah om sak in. Tua hi leh amah in Jesu hong ngaihsun ding hi.
75
Mi khempeuh in, thuak dinga a haksa dahnate, nan dinga a haksa mawh zolnate a hi zia-etnate thuak hi. Na lung gimnate, a si thei na mihing-pihte’ kiangah gen kei in la, thungetna tawh a vekpi-in Pasian’ kiang tun zaw in. Up lahna leh lungkiatna kammal khat peuh na gen khiat lohna ding ngeina khat bawl in. Lamet huai kammalte leh a siangtho hopihnate tawh mi (120) dang te’ nuntakna a nuam zaw ding leh amau’ hanciamnate a mai nawt zo dingin tampi mah na hih thei ding hi.
Ang sung leh siatna mangpa tawh kidona ah a cimawh dekdek, mawh zolna nakpi taka a thauk gal hang mi tampi tak mah om hi. Hih banga haksatna a thuak mi khat peuh lung kia sak kei un. Mai a nawt zawhna dingin lamet huai kammalte tawh amah hansuah un. Tua bangin note’ kiang panin Khristu’ khawvak taang sak un. “Amah leh amah’a dinga a nungta kuamah a om kei hi” (Roma 14:7). Ih theih khak khol loh ih huzaapte hangin mi dang te in hanciamna leh tha khauhna a na ngah zong oma, a hih kei leh lungkiatna leh Khristu leh thumaan pana nung tolhna a na ngah zong om thei hi.
Khristu’ nuntakna leh zia leh tong tawh kisai ngaihsutna a lau huai a nei mi tampi om hi. Amah pen gual huaina leh mai taina a nei lo, a phinciil, a ngoltol leh, lung damna a nei lo bangin amaute in ngaihsun uh hi. Thu tampi ah biakna vai khempeuh pen hih bang ngeungau danin kimu hi.
Jesu kap hi, a mai tai lam kithei ngei lo hi, kici thei zel hi; A taktakin hong Honpa pen dahna a thuak Mi-pa hi-a, mite’ lung khamna khempeuh a pua pa a hih manin, dahna tawh Amah kidim hi. Ama nuntakna pen ang sung nialna, gimna leh lung khamna tawh kituam a hih hangin; a lungsim kisia cip lo hi. Dahna leh khasiatna mai suah pua tuan lo-in, lung muang hithiat in om hi. Ama lungtang pen nuntakna tuinak hi-a, a paina khempeuh ah tawl damna, lung muanna, lung damna leh lung nopna pua kawikawi hi.
Topa citak mahmahin, kuhkal ngiungeu mahmaha, a hi zongin maigum ngilgul ngei lo hi. Ama dung a zil mite’ nuntakna zong kuhkalna lungsim tawh kidim hi; amau’ sep ding masuan ciat a om lam zong hong thei tek ding uh hi. Polh tehna hong nei lo ding hi; a uang lua gualnopna leh a khel ciamnuihna te hong zang nawn lo ding hi; Jesu’ biakna in gunpi bangin lungnop- (121) na hong pia hi. Lung damna bei mang sak lo hi; Kipahna zong khaam lo hi, mai taina zong mial sak lo hi. Khristu pen a maang dinga hong pai hi lo-in, nasem dinga hong pia hi zaw hi; ih lung sungah Ama itna a hong teen ciangin, eite in Ama zia ih zui ding hi.
76
Mi dang te’ git lohna leh dik lohna te ih lungsim ah ngaihsut bela ih neih leh, Khristu in eite hong it bangin amaute ki-it thei lo hi; a hi zongin Khristu in eite hong itna leh hong hehpihna a lamdang te ngaihsut belin nei lehang; tua bang lungsim mah mi dang te’ kiangah luang khia ding hi. Ih muh loh theih loh khialhnate leh kicin lohna te a om hangin, eite khat leh khat ki-ita ih kizahtak ding kilawm hi. Kiniam khiatna leh ei leh ei kipum muan loh ding kisina, mi dang te’ khialhnate thuak zawhna ih neih ding zong ih kisin ding hi. Tua hi leh ang sung lungsim toi khempeuh hong bei-in, lungsim taan zau leh citna ih nei ding hi.
La phuak siam pa in, “Topa muang in la, a pha gamta in; tua hi leh gam sungah na teeng dinga, nuam na sa ding hi,” ci hi (Phatna La 37:3). “Topa muang in.” Ni simin van gik te, lung hihmawhnate leh lungmannate om hi; eite ih kituah ciangin ih thuakna leh ih gimnate ih gengen nuam hi. Ih ngetnate hong za ding leh, ih kisap hunhuna hong huh pahpah ding, hong ita hong hehpih Honpa a nei lo a hong kisak dig zahin, eite in ih lung khamna tampi suutin, ih launa tampi genin, ih patauhna van gikpi ih pulaak hi.
Mi kim khat te lau-in gim kiguan tawntung uh hi. Ni simin Pasian’ itna hong lak limte in amaute kim-um hi; ni simin Ama vai hawm sakna thuphate amaute in nop sak pih uh hi; a hi zongin amaute in tua thuphate phawk kha lo uh hi. A lungsim un amau’ tunga a tung thei a (122) deih huai lo thu pawl khat ngaihsun tawntung uh hi; haksatna kim khat pen hong tung takpi thei mah hi, tua pen thu neu no khat hi phial ta leh, lungdam koh ding a kilawm thu dang tampite amaute in muh loh lawh thei uh hi. A thuak uh haksatnate in, huhna ngah theihna bulpi khat bek a hi Pasian’ lamah amaute denna zaw lo-in, amaute in khasiatna leh lungkim lohna-in ngaihsun zaw uh a hih manin, tuate in Pasian tawh amaute kikhen sak zaw hi.
Tua bang up lohna ih neih ding a kilawm hiam? Bang hangin lungdam lo-in muang lah thei ding ih hiam? Jesu ih lawm hi; vantung khempeuh in ei’ phat tuamna ding kin uhhi. Ih ni sim nuntakna-a lung mannate leh lung nop lohnate tawh ih lung so sakin, ih tal ih zing sak kei ding hi. Tua banga ih hih kei leh hehna ding leh thangpaihna ding hong om tawntung ding hi.
Zia-etna a hong thuak zo sak tuan lo, hehna leh gimna bek a hong guan zaw sop lung manna bek ngaihsutin ih nei kei ding hi.
Nasepna ah lung khamna zong om thei ding hi; na lametnate zong hong mial semsemin, supna zong na tuak kha thei ding hi; a hi zongin lung kia kei in; na vai teng Topa ap in la, lung nuam takin om hithiat in. Na vai teng siamna tawh na hih theihna dingin ciimna ngen in. Tua bangin supna leh tuah siatna ding kidal in. A deih huai thute a hong pian khiat theihna dingin, na
77
hih theih zahin hanciam in. Nang’ hanciamna kihel lo-in Jesu in huhna hong khaam tuan lo hi. Huhpa muanga na hih theih zah na hih khit ciangin, a piang bangbang tawh lungkim in.
Lung himawhna tawh A mite a op cip dingin Pasian in hong deih lo hi. Topa in hong khem lo hi. “Lau kei un; na lampi uah a lau huai om lo hi,” hong ci lo hi. Zia-etna leh a lau huaite oma, tua te siang takin Ama’n hong gen hi. Mawhna leh siatna leitung pan A mite a lak khiat ding Ama’n gen lo hi. A sia thei lo bukna hilh zaw hi. A nungzuite’a ding thu a ngetna ah, “Leitung pana amaute na lak khiat ding kong ngen kei hi, siatna pana amaute Na kep ding (123)hong ngen ka hi zaw hi,” ci hi (Johan 17:15). “Leitung ah note in gimna na thuak ding uh hi. A hi zongin lung damin kipaak un. Keimah in leitung ka zo zo hi,” ci lai ihi (Johan 16:33).
Mual tung thuhilhna ah Khristu in, Pasian muan ding a kisapna tawh kisai thu manpha tampi A nungzuite hilh hi. Tua thuhilnate a khang a khanga Pasian’ mite hansuahna dinga a kingim hi-a, tu hun dong mah thuhilhna leh hehnepna a kicing hong suak lai hi. “Amaute in khaici vawh lo, an la lo uh a hih hangin,” lung hihmawhna bang mah om lo-in, phatna late sa uh hi ci-in, Honpa in a nungzuite’ muhin vana vasate kawk hi. Pa Pasian in vasate’ kisapna vai hawm sak hi. Honpa in,”Amaute sangin note man tam zaw tham buang hi lo na hi uh hiam?” ci hi (Matthai 6:26). Mihing leh ganhing te’a ding a vai hawm sak Pa in, A khut phalhin A pian sak khempeuh te vaak hi. Vaa vasate Ama’n ena a vaak tangtuam hi lo hi. A kam sung uah an a khiat zong hi lo hi, a hi zongin amaute’a ding vai hawm sak hi. Amaute’a dinga Pasian in a theh keek antangte, amaute in a top uh kul hi. A bu ding uh zong amau mah in a tom uh kul hi. A note uh amau mah in a vaak uh kul hi. “Vana om na Pa un amaute vaak” a hih manin la sa kawmin a maute vai kuan khia uh hi. “Amaute sangin note in tam man zaw tham buang hi lo na hi uh hiam?” Kha lama biak piakna lungsim a nei thei note, vana vasate sangin man tam zaw buang hi lo na hi uh hiam? Amah ih muan nak leh, ih pumpi a Bawlpa, ih nuntakna a Kempa, Ama lim leh meel suuna a hong meek Pa in, ih kitangsapnate hong vai hawm sak buang lo ding hiam?
Khristu in A nungzuite, gamlakah tampi tak po-a a paak zeizai paakte lak hi. Tua (124) banga amau’ hoihna ciat tawh a palh zeizai paakte pen, vana om Pa Pasian in mihing a hong itna hong lah khiatna a hihi. Khristu in, “Gamlaka unok paakte bang ci khan uh hiam ngaihsun un,” ci hi. Tua paakte a hoihna leh a etlawmna in, Solomon’ thupina khempeuh dem zo hi. Mihing in a siamtheih tawp uha a bawl uh puan hoih bel te in zong, Pasian’ pian sak sa paakte a hoihna leh a et lawmna baan zo dek lo hi. Jesu in, “Tu ni-a oma, zing cianga mei khuk sunga a kikhul ding gamlak lopate nagawn Pasian in puan silh sak a hih leh, upna neu mite aw, Pasian in note hong
78
silh sak zaw tham buang lo ding hiam? ci hi (Matthai 6:28, 30). A zeem siam pa Pasian in, ni khat sunga a vul thei paakte nangawn meel tuamtuam tawh hoih takin zeem a hih leh, Ama lim leh meel suuna a pian sak mihingte hong don zaw tham buang lo ding a hi hiam? Hih Khristu’ thuhilhna pen, upna a nei lo, patauhna, lung mana leh, up lahna a nei mite a taaina a hihi.
Topa in Ama tanu tapa te khempeuh a lung dam, a lung muang, a thumang dingin hong deih hi. Jesu in, “Ka khamuanna note kong pia hi. Leitung mite in a piak bangin ke’n kong pia kei hi. Na lung uh kham sak kei un la, a lau zong lau kei un.” “Ka lung damna note’ sungah oma, na lung damna uh a kicin theihna dingin, hih thute note’ kiangah ka hong gen hi,” ci hi (Johan 14:27; 15:11).
Ang sung khualna lungsim leh, hih ding masuan pelhna tawh a kizong lung nopna pen kikhai kim lo, kileek kim lo a hih manin tawm vei bek kip hi; bei mang paha lung zuanna leh dahna mah kidim kik veve hi; a hi zongin Pasian’ nasepna ah lung damna leh lung kimna te om hi’; a kician lo lampi a tawn dingin Khristiante hong kinusia lo hi; dahna leh lung kiatna a thuak dingin kinusia lo hi. Tu-a ih nuntakna ah nop sakna ih nei kei phial zongin, hong tung lai (125) ding nuntakna lamenin lung damna kinei thei veve lai hi.
Hih leitung mahmah ah zong Khristiante in Khristu tawh kikholhna a nopna kingah thei hi; Ama hong itna khawvak leh Ama hong om pihna nuam te zong kingah thei hi. Nuntak kal suanna khempeuh in Jesu tawh hong kinai zaw sak thei-a, Amah hong itna a thuk zawin hong thei thei saka, khamuanna innpi lam tawh kal khat khit kal khat hong kinai zaw sak thei hi. Tua a hih ciangin eite in ih lametna khah suah lo-in, a bei sa hun sangin kip sak zaw, kho sak zaw ni. “Hih ciang dong Topa in eite hong huh hi,” a tawp dongin hong huh lai ding hi (1Samuel 7:12). A susiapa’ khut sung pana eitie hong huhna ding leh hong hot khiatna dinga Topa’ nasepna a hong phawk kik sak mual suangte en dih ni. Topa in a nul keu khituite, a dam sak natnate, a bei sak lung khamnate, a hawl khiat launate, a hih kitangsapnate, a hong piak thuphate-a kipan Topa in eite’ tunga a hong lah hehpihna khempeuh ih lung sungah phawk tawntung ni. Tua bangin ih khualzinna ding a om lai teng ah ih phut khak ding khempeuh ih thuak zawhna ding tha hong guan ding hi.
A hong tung lai ding lung khamna a thak te, eite in ih gen khol thei kei-a, a hi zongin a bei sa leh a hong tung lai ding te ngaihsunin, “Hih ciang dong Topa in hong huh zo hi,” “Na khan sung teng na thahatna om ding hi,” ih ci ding hi (Thuhilh-kikna 33:25). Zia-etna pen ih thuak zawhna dinga hong kipa thahatna sangin nasia zaw lo ding hi. Tua a hih ciangin bangbang
79
piang ta leh zia-etna thuak zawhna ding tha hong kipia ding a hihna umin, sep ding ih muh khempeuh sem ni.
A sawt lo-in Pasian’ tate a lutna ding van kongpite kihong dinga, Vanglian Kumpipa’ kam panin amaute’ bil sungah, “Ka Pa’ thupha piak te aw, hong pai un la, leitung a pian (126) cila kipan note’a dinga kibawl khol sa gam hong luah ta un,” cih thupha, la ngaih bel bangin ging ding hi (Matthai 25:34).
Tua ciangin amaute’ a dinga Jesu in a bawl kholh innpi sungah tat khiat te kitum sak ding hi. Tua lai-a a lawn ding te uh pen, leitung a mi gi lo te, zuau gen te, milim bia te, mi nin te leh, thu-um lo te hi lo ding hi; Satan zo-a, Pasian’ hehpihna tawh zia leh tong a kicingtaak a nei mite tawh amaute kikhawl ta ding uh hi. Hih leitunga amaute a bawl sia, mawhna lamsang khempeuh, kicintaak lohna khempeuh, Khristu’ sisan tawh kisil siang khin zo hi. Ni sanga a taang zaw tham, Khristu’ vangliatna pana vaang taangpi pen amaute kipia ding hi. Khristu’ zia leh tong a kicing leh a et lawm pen, tu-a ih muh theih thupina khempeuh te’ sanga a nasia zawin, amaute’ tung panin taang khia ding hi. A lian a kaang tokhom mai-ah amaute, mawh nei lo-in om uha, vantung mite’ thupina leh hamphatna te amaute in ngah uh hi.
Ama a dinga thupi mahmah inn luah za ngaihsunin, “mihing in a kha nuntakna bang tawh kheek ding a hi hiam”? (Matthai 16:26). Zawng mahmah kha ding hi, a hi zongin leitung in cik mah huna a piak theih loh hauhna leh thupina a sungah ama’n nei gige hi. Mawhna pan kitan khia-a a kisiangtho sak sa kha pen, Pasian’ nasepna dinga a hatna khempeuh tawh a kipiak sawnsawn ciangin, manpha lua mahmah hi; tat khiatna a ngah kha khat hangin, Pasian leh vantung mi siangtho te a omna vantung ah a siangtho gual zawhna la-a a kisa lung damna a hi, lung damna lianpi om hi.
80
THE WONDROUS CROSS
Vanglian Kumpipa hong sihna,
A singlamteh ke’n velvel leng,
Kei’ hauhna, kei’ kiphatsakna,
Ke’n tu’n bang mahin sim nawn keng.
En ven A lu, A khut, A khe,
Dahna, itna hong luang suk khawm;
Na mu ngei maw ling lukhu leh,
Itna, dahna gawm kilawm khawm,
Khristu Topa’ singlamteh lo,
Kisialh pih ding bang mah om kei;
Ka deih bel teng khat zong siit lo,
Ama si kheekna-in ka nei.
Leitung khempeuh pia thei hi leng, Tam lua ka ci ngei kei ding hi;
A hong itna ke’n ngaihsun leng,
Ka pum, ka tak ka pia nuam hi. -Isaac Watts
81
I NEED THE EVERY HOUR
Nang kong deih tawntung hi,
Migi ka To;
Lung nopna hong pia thei,
A dang om lo.
Sakkik:
Kong deih, hi Nang kong deih hi!
Nang kong deih tawntung hi;
Thupha hong pia’n Topa aw,
Nang kong zuan hi.
Nang kong deih tawntung hi;
Nai tak kei’ kiang;
Zia-etna’n hong zo lo,
Nang Nong nai ciang.
Nang kong deih tawntung hi,
Nuam leng, dah leng;
Nuntakna’n man nei kei,
Nang hong taan leng.
Nang kong deih tawntung hi,
Hong thuhilh in;
Nong khap sa a pha te,
Hong ngah sak in.
Nang kong deih tawntung hi,
Siang bel Pa aw;
Nang’a tak hong hi ning,
Tapa pha aw.
-Mrs. Annie S, Hawks
82